راهنماتو- در دل هند، جایی که تاریخ و عشق در هم تنیده‌اند، تاج محل در دل باغی زیبا می‌درخشد. پردیس احمدیه در سفری به این سرزمین، شکوه این بنای جاودانه را از نزدیک لمس می‌کند؛ عمارتی که هر سنگ و نقشش، روایتی از عشقی بی‌مانند را در دل خود جای داده است.
به گزارش راهنماتو، پردیس احمدیه که با انتشار تصویری از سفرش به هندوستان خبر داده است نوشته: از ایران به هندوستان،سفری به درون؛ هرچی بیشتر ببینم، کمتر میدانم…
به راستی هند یکی از زیباترین کشورهای جهان است که بافت معماری آن انگار با معماری ایرانی و اسلامی گره خورده است. درواقع وقتی به برخی از بناهای بر جای مانده از تاریخ هند نگاه می‌کنیم انگار بخشی از زیبایی ایران را می‌بینیم.
اما در میان شاهکارهای معماری جهان و البته هندوستان، تاج محل حرف‌های عاشقانه فراوانی برای گفتن دارد؛ بنایی که نه‌تنها نمادی از هنر و ظرافت معماری اسلامی و هندی است، بلکه داستانی از عشقی بی‌همتا را در دل خود جای داده است.
این آرامگاه باشکوه، به دستور شاه جهان، امپراتور گورکانی، برای یادبود همسر ایرانی‌اش ارجمند بانو بیگم ساخته شد و از آن زمان تاکنون، به یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری هند تبدیل شده است.
شکوه و افسون این سازه باعث شده تا نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو و عجایب هفت‌گانه جدید جهان ثبت شود. در این مقاله از راهنمای سیر و سفر، با تاریخچه، معماری و اسرار پنهان در پس این بنای مرمرین بیشتر آشنا خواهیم شد.
داستان ساخت تاج محل؛ یادبودی برای عشق
در سرزمین پهناور هند، داستانی از عشق و دلدادگی جاودانه شکل گرفت که یادگار آن، بنایی باشکوه و بی‌همتا به نام تاج محل شد. این قصه از شهاب‌الدین محمد شاه جهان، امپراتور گورکانی هند، و همسر ایرانی‌اش ارجمند بانو بیگم، معروف به ممتاز محل، آغاز می‌شود. شاه جهان در جوانی دل به ارجمند بانو سپرد و ۱۸ سال در کنار او زیست. عشق عمیق این دو چنان بود که شاه جهان، ممتاز محل را در همه سفرها، حتی جنگ‌ها، با خود همراه می‌کرد.
اما این عشق سرانجام تلخی داشت. در یکی از لشکرکشی‌ها، ممتاز محل در هنگام زایمان چهاردهمین فرزندشان به سختی بیمار شد. شاه جهان در لحظات آخر بر بالین او حاضر شد و ممتاز، در واپسین نفس‌هایش، دو وصیت از همسرش خواست؛ نخست اینکه شاه جهان پس از او همسر دیگری اختیار نکند و دوم اینکه مقبره‌ای بی‌نظیر برای یادبودش بنا کند.
شاه جهان که در سوگ محبوبش مو سپید کرد، به وصیتش عمل نمود. یک سال در عزای او نشست و سپس دستور ساخت آرامگاهی را صادر کرد که به یاد ممتاز محل، نامش را تاج محل نهادند. این بنا با ترکیبی از معماری ایرانی، اسلامی و گورکانی و با هنرمندی معماران برجسته، از جمله استاد احمد لاهوری، شکل گرفت و در نهایت به نمادی از عشق ابدی بدل شد.
شاه جهان سال‌ها بعد، به دستور پسرش اورنگ‌زیب، در حبس افتاد. گفته‌اند که از پنجره کوچک زندان، به تاج محل چشم می‌دوخت و با معشوق از دست رفته‌اش نجوا می‌کرد. سرانجام پس از مرگش، پیکرش را در کنار ممتاز محل در آرامگاه ابدی‌شان دفن کردند.
امروز، تاج محل نه فقط به‌عنوان یکی از شگفتی‌های معماری جهان، بلکه به‌عنوان نمادی از عشقی بی‌زوال و وفاداری بی‌انتها، درخشان و جاویدان باقی مانده است.
تاج محل کجاست؟
تاج محل در کشور هندوستان، ایالت اوتار پرادش و شهر آگرا، در کرانه جنوبی رود یامونا (جمنا) واقع شده است. این بنای باشکوه که به‌عنوان یکی از مشهورترین آثار تاریخی جهان شناخته می‌شود، بین سال‌های ۱۶۳۲ تا ۱۶۴۷ میلادی (۱۰۱۱ تا ۱۰۲۶ خورشیدی) ساخته شد و تکمیل آن با اضافه شدن بخش‌های مختلف، تا سال ۱۶۵۳ میلادی ادامه یافت.
ویژگی‌های ظاهری تاج محل
تاج محل بنایی مرمرین و متقارن است که در مرکز یک باغ وسیع قرار دارد. ساختمان اصلی آن هشت‌ضلعی بوده و مقبره‌ای بزرگ از جنس مرمر سفید با گنبدی مرمری بر فراز آن ساخته شده است. گنبد تاج محل که ارتفاعی حدود ۳۵ متر دارد، کمی نامتقارن به نظر می‌رسد و چهار چتری گنبدی‌شکل کوچک‌تر در اطراف آن قرار گرفته‌اند تا جلوه‌ای برجسته‌تر به آن ببخشند.
در چهار گوشه ساختمان، مناره‌هایی با ارتفاع ۴۰ متر ساخته شده‌اند که دارای سه طبقه و بالکن‌هایی جداگانه هستند. نور داخل بنا از طریق پنجره‌هایی با پایه‌های ستون‌دار تأمین می‌شود. تزیینات داخلی شامل حجاری‌های ظریف، خاتم‌کاری‌های باشکوه و کتیبه‌های خوشنویسی فارسی است. سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی از جمله یشم، فیروزه، لاجورد و عقیق در تزئینات بنا به کار رفته‌اند.
مجموعه تاج محل دارای تقارن کامل بوده و ساختمان اصلی آن در مرکز قرار دارد، در حالی که باغ و مسیرهای آب در اطراف آن، جلوه‌ای بهشتی به فضا بخشیده‌اند. میدان جلوخان به‌عنوان ورودی مجموعه، فضایی میان بازار و آرامگاه را ایجاد کرده و در طراحی آن، الهاماتی از معماری ایرانی، هندی و آسیای مرکزی دیده می‌شود.
رازهای ناگفته و افسانه‌های شگفت‌انگیز تاج محل
تاج محل، شاهکاری جاودانه که بیش از سه قرن و نیم است همچون نگینی بر تارک معماری جهان می‌درخشد، نه‌تنها به دلیل زیبایی بی‌بدیلش، بلکه به‌خاطر افسانه‌ها و رازهای سر به مهری که در دل خود جای داده، همواره محل کنجکاوی و گمانه‌زنی بوده است. برخی از این داستان‌ها رنگ واقعیت به خود گرفته‌اند و برخی دیگر تنها در خیال مردم و تاریخ‌نگاران باقی مانده‌اند. در ادامه، به مشهورترین و جذاب‌ترین این افسانه‌ها می‌پردازیم.
۱. معماران محکوم به نابودی – حقیقت یا افسانه؟
داستانی که بارها شنیده شده، اما هرگز تأیید نشده، سرنوشت تلخ معماران تاج محل است. می‌گویند شاه جهان، پس از اتمام این شاهکار، دستور داد دست‌های معماران و هنرمندان را قطع کنند یا حتی آنان را از بین ببرند تا هیچ‌گاه بنایی مشابه تاج محل در جهان ساخته نشود. اما آیا این حقیقت دارد؟ هیچ مدرک تاریخی این روایت را تأیید نمی‌کند، اما همچنان در میان مردم سینه‌به‌سینه نقل می‌شود.
۲. اتاق‌های پنهان و درهای همیشه بسته
در دل این عمارت مرمری، درهای بسته‌ای وجود دارد که تاکنون گشوده نشده‌اند. گفته می‌شود که در زیر این بنا، شبکه‌ای از اتاق‌های مخفی و رازآلود نهفته است. برخی بر این باورند که این فضاها، بخش‌هایی نیمه‌کاره از ساختار بنا هستند که به دستور شاه جهان مهر و موم شده‌اند تا زیبایی بی‌نقص تاج محل خدشه‌دار نشود. اما تئوری‌های دیگری نیز وجود دارد؛ آیا ممکن است در این اتاق‌ها اسنادی پنهان شده باشد که نشان دهد تاج محل در حقیقت یک معبد هندو بوده؟ یا شاید راز دیگری در پس این درهای بسته نهفته است؟
۳. مقبره‌های خالی – آرامگاه واقعی کجاست؟
دو مقبره باشکوه در قلب تاج محل، برای ممتاز محل و شاه جهان در نظر گرفته شده است، اما حقیقت این است که این‌ها تنها نمادین هستند. مقبره‌های واقعی در زیرزمین و دور از چشم بازدیدکنندگان قرار دارند. برخی حتی فراتر می‌روند و ادعا می‌کنند که آرامگاه واقعی هنوز کشف نشده و مکان دقیق دفن شاه جهان و ملکه محبوبش در پرده‌ای از ابهام قرار دارد.
۴. رویای ناتمام – تاج محل سیاه
یکی از داستان‌های جذاب پیرامون تاج محل، رویاهای ناتمام شاه جهان است. گفته می‌شود که او قصد داشت در سوی دیگر رودخانه یمونا، بنایی دقیقاً مشابه تاج محل اما از سنگ مرمر سیاه بسازد و با پلی به تاج محل سفید متصل کند. این بنا قرار بود آرامگاه ابدی خود او باشد، اما پسرش اورنگ زیب، که پدر را از قدرت خلع کرده بود، هرگز اجازه نداد این رویا به حقیقت بپیوندد.
۵. راز تغییر رنگ تاج محل
از دیگر شگفتی‌های این بنا، تغییر رنگ آن در ساعات مختلف روز است. در سپیده‌دم، تاج محل صورتی‌رنگ و رویایی است، در میانه روز درخشان و سفید، و شب‌هنگام، زیر نور ماه، در هاله‌ای از نور طلایی و نقره‌ای می‌درخشد. برخی معتقدند که این تغییر رنگ، نمادی از روح ممتاز محل و حالات متغیر او در زندگی بوده است.
