راهنماتو- «سووشون» بی‌اغراق یکی از برجسته‌ترین آثار ادبی معاصر ایران است و اقتباس از چنین رمانی، شهامتی بزرگ می‌طلبد. با انتخاب بازیگران اصلی آغاز می‌کنیم و به بررسی انتظاراتی می‌پردازیم که این اثر برای مخاطبان به دنبال دارد.
به گزارش راهنماتو، نرگس آبیار، کارگردان سریال سووشون، نزدیک به 4 سال است که با پشتکار، در مسیر ساخت سریال تاریخی «سووشون» گام برداشته است. تا این لحظه و پیش از پخش رسمی، تنها از ظواهر کار — همچون پوسترها، انتخاب بازیگران و فضاهای بصری — می‌توان قضاوتی اولیه درباره‌ی کیفیت اثر داشت و تصمیم گرفت که آیا همراه این روایت باشیم یا خیر. انتخاب بازیگری برجسته مانند بهنوش طباطبایی، بی‌تردید یک نقطه قوت چشمگیر است؛ اما پرسش اصلی این است که آیا او توانایی ایفا کردن نقش پیچیده و پرکشش «زری» را دارد؟ زنی که در آشوب‌های تاریخی ابتدا در برابر استعمار منفعل است اما به تدریج آگاه و مقاوم می‌شود.
«سووشون» نه تنها روایتگرب تاریخی از دوره‌ای سرنوشت ساز در سرزمین ایران است، بلکه داستانی با رویکردی تقریباً فمنیستی است که از زبان یک زن روایت می‌شود و همین وجهه، اهمیت اقتباس آن را دوچندان می‌کند. در ادامه این مطلب از راهنمای فیلم ضمن معرفی کامل سریال «سووشون»، از جمله بازیگران، داستان، زمان پخش و پلتفرم انتشار، به این سؤال کلیدی می‌پردازیم که مخاطب از سریالی که یکی از مهم‌ترین آثار ادبی ایران را به تصویر می‌کشد، چه انتظاراتی دارد و چگونه می‌توان این شاهکار ادبی را شایسته‌سالارانه بازآفرینی کرد.
بازیگران سریال سووشون
کادر بازیگران سریال سووشون ترکیبی است از چهره‌های شناخته‌شده و توانمند، از بهنوش طباطبایی و میلاد کی‌مرام گرفته تا هوتن شکیبا، مجید صالحی، سام درخشانی، ترلان پروانه و آزاده صمدی. نگاهی به پوستر رسمی سریال نشان می‌دهد که بهنوش طباطبایی ایفاگر نقش «زری» است و میلاد کی‌مرام نقش «یوسف» را برعهده دارد؛ زن و شوهری در کشاکش تاریخ، استعمار، سوگ و بیداری. اما آیا این دو بازیگر از پس چنین نقش‌هایی، با بار فرهنگی و تاریخی بالا، برمی‌آیند؟
بهنوش طباطبایی پیش‌تر در فیلم سینمایی غلامرضا تختی نقش شهلا توکلی، همسر جهان‌پهلوان تختی را بازی کرد؛ نقشی کوتاه اما عاطفی و تاثیرگذار، که خودش درباره‌اش گفته بود: «فقط یک‌بار در یک سکانس، قلبم را جا گذاشتم، آن هم وقتی شهلا روی تخت بیمارستان بود». بازی او گرچه جایزه‌ای به همراه نداشت، اما در ذهن تماشاگران ماندگار شد. حضور موفقش در سریال فاخر مختارنامه نیز نشان می‌دهد که او پیش‌تر هم در فضای تاریخی ظاهر شده و توانسته از دل قصه‌ای کهن، شخصیتی باورپذیر و انسانی خلق کند. نقشی چون «زری»، زنی در مسیر بلوغ سیاسی و انسانی، از او بازی‌ای درونی و پیچیده می‌طلبد که به نظر می‌رسد طباطبایی آمادگی آن را دارد.
میلاد کی‌مرام اما با وجود سابقه محدود در آثار تاریخی، به‌تازگی در فیلم آسمان غرب که روایتی از تاریخ معاصر ایران است، بازی قابل‌توجهی ارائه داده است. او پیش‌تر در فیلم‌هایی چون ملی و راه‌های نرفته‌اش توانایی خود را در نقش‌های پرکشمکش و پدرسالارانه نشان داده و در برخورد با لایه‌های خشونت و آسیب، باورپذیر ظاهر شده است. چهره‌اش، گرچه بور نیست، اما با توصیفی که زری در رمان از یوسف ارائه می‌دهد، قرابت دارد: مردی استوار، خاکی، با نگاهی عمیق و ذهنی آرمان‌خواه.
از دیگر بازیگران، هنوز اطلاعات دقیقی درباره نقش‌هایشان در دست نیست، اما می‌دانیم که هوتن شکیبا، که در سریال تاسیان نیز حضور دارد، گرچه بازیگری توانا و با تکنیک است، اما در ایفای نقش‌های تاریخی گاه به بازآفرینی تقلیدی و بیرونی از بازیگران پیش از انقلاب، نظیر بهروز وثوقی، میل پیدا می‌کند. اگر در سووشون بتواند از این تقلید فاصله بگیرد و به شخصیت‌پردازی اصیل نزدیک شود، قطعا یکی از نقاط قوت اثر خواهد بود.
داستان سریال تاسیان
سریال «سووشون» با اقتباس از شاهکار جاودانه‌ی سیمین دانشور، داستان خانواده‌ای ایرانی را در دوران اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم روایت می‌کند. این داستان در دل شهر تاریخی شیراز می‌گذرد؛ جایی که زری، زنی جوان، میان دو خواسته درونی خود گرفتار شده است: آرزوی داشتن زندگی‌ای آرام و سنتی و در عین حال، نیاز به کشف هویت فردی‌اش. زری باید راهی برای کنار آمدن با همسرش، یوسف، که مردی کمال‌گرا، اخلاق‌مدار و سرسخت است، بیابد؛ مردی که در مسیر مبارزه با بی‌عدالتی قدم گذاشته و امنیت خانواده‌اش را نیز در معرض تهدید قرار داده است.
«سووشون» سریالی اقتباسی است، اما قرار نیست تنها بازآفرینی خطی یک رمان باشد. اگر کتاب سیمین دانشور را خوانده باشید، بی‌تردید به دنبال چیزی فراتر از روایت آنچه در صفحات کتاب دیده‌اید خواهید بود چراکه سیمین دانشور به زیبای حق مطلب را ادا کرده است. از آنجا که هنوز سریال پخش نشده، نمی‌توان با قاطعیت داستان آن را با روایت رمان تطبیق داد، اما برای درک فضای اثر، مرور خطوط اصلی داستان رمان راهگشاست.
داستان رمان سووشون:
رمان سووشون در بستر پرتلاطم دهه‌ی بیست شمسی روایت می‌شود؛ زمانی که نیروهای بیگانه، به‌رغم اعلام بی‌طرفی ایران، خاک کشور را اشغال کرده‌اند. ماجرا با یک مجلس عروسی آغاز می‌شود: جشن دختر حاکم، محفلی اشرافی در دل قحطی و ناامنی. زری و یوسف، زن و شوهر اصلی داستان، در این مجلس حضور دارند. زری با نگاه نقادانه و یوسف با دلی پر از اعتراض به این بزم تظاهر و خیانت چشم دوخته‌اند. این آغاز، پیش‌درآمدی است بر داستانی عمیق‌تر از تلاقی قدرت، اخلاق، سکوت، اعتراض و بیداری زنانه.
یوسف، اربابی آگاه و تحصیل‌کرده، از فروش آذوقه‌اش به متفقین سر باز می‌زند. او برخلاف دیگر ملاکین که برای سود بیشتر درِ انبارهای‌شان را به روی بیگانگان باز کرده‌اند، به مردم خود وفادار می‌ماند. این مخالفت اما او را به مسلخ می‌برد. در سوی دیگر، زری ابتدا زنی محافظه‌کار و ترسان است. برای او خانه و فرزندان اولویت دارند، نه مبارزه یا سیاست. اما با وقوع فجایع و قرار گرفتن در موقعیت‌های بحرانی، آرام‌آرام به سوی آگاهی و جسارت گام برمی‌دارد.
در نهایت، مرگ یوسف که در بستر استعاره‌ای سیاوش‌وار به تصویر کشیده می‌شود، نقطه‌ی عطفی برای زری است. او از دل سوگ و تنهایی، با بینشی تازه قد برمی‌کشد؛ زنی که دیگر از فقدان نمی‌هراسد و در میدان مبارزه جای خالی همسر را پر می‌کند. تشییع پیکر یوسف، واپسین صحنه‌ی کتاب، نه فقط وداع با یک شخصیت که تولد زری‌ای دیگر است.
سریال «سووشون» می‌تواند با وفاداری به ریشه‌های ادبی داستان، ولی با نگاهی نو و خلاق، لایه‌هایی از روایت را باز کند که در رمان تنها سایه‌ای از آن بود. یا برعکس، ممکن است در بازآفرینی مسیر متفاوتی برگزیند. تا شروع پخش، این پرسش همچنان پابرجاست: آیا اقتباس نرگس آبیار می‌تواند به روح رمان وفادار بماند و هم‌زمان چیزی تازه برای کشف به مخاطب بدهد؟ این را زمان و اولین قسمت‌های سریال پاسخ خواهند داد.
سریال سووشون چه زمانی پخش می‌شود؟
سریال «سووشون»، نخستین اقتباس تصویری از رمان ماندگار سیمین دانشور، سرانجام پس از چهار سال تولید و آماده‌سازی، از نهم خردادماه ۱۴۰۴ پخش خود را آغاز خواهد کرد. این سریال تاریخی-اجتماعی به کارگردانی نرگس آبیار و تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی ساخته شده و در قالب ۳۰ قسمت برای نمایش خانگی تولید شده است. پخش سریال «سووشون» به صورت اختصاصی از پلتفرم نماوا انجام خواهد شد. با توجه به نام کارگردان، موضوع اقتباسی آن و حجم سنگین تولید، این مجموعه یکی از موردانتظارترین آثار تصویری سال به شمار می‌رود.
فضای موسیقیایی سریال سووشون
انتخاب همایون شجریان برای اجرای برخی قطعات موسیقی سریال «سووشون» نه‌تنها یک تصمیم هنری دقیق، بلکه حرکتی کاملاً منطبق بر بافت روایی و تماتیک این اثر است. «سووشون» به عنوان روایتی زنانه، استعاری و تراژیک از ایران در بستر اشغال و آشفتگی تاریخی، نیازمند موسیقی‌ای است که هم غنای فرهنگی داشته باشد و هم توان بیان لطافت، رنج و حماسه را در قالبی صوتی به مخاطب منتقل کند. صدای همایون شجریان، با بهره‌گیری از ریشه‌های موسیقی سنتی ایران، در عین حال که اصیل و کلاسیک است، واجد حس‌وحال مدرن و روایی است که می‌تواند به زیبایی در خدمت چنین سریالی قرار گیرد. مقام‌های ایرانی مانند دشتی، بیات ترک یا افشاری که بارها در آثار شجریان جوان طنین‌انداز شده‌اند، می‌توانند بازتاب‌دهنده‌ی دقیق جهان درونی زری، اندوه سیاوش‌وار یوسف و حال‌وهوای روحی-تاریخی روایت باشند. این ترکیب، اگر درست هدایت و اجرا شود، بدون تردید به یکی از مهم‌ترین نقاط قوت سریال بدل خواهد شد.
انتظار ما از سریال سووشون چیست؟
انتظاری که از سریال «سووشون» می‌رود، به‌مراتب فراتر از یک روایت تصویری صرف است؛ چرا که این مجموعه قرار است اقتباسی باشد از یکی از شناخته‌شده‌ترین و تأثیرگذارترین رمان‌های ادبیات معاصر ایران، اثری به قلم سیمین دانشور که نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح جهانی به عنوان صدای زن ایرانی و روایتی ساختارشکن شناخته شده است. «سووشون» در زمانه‌ی خود، با نگاهی انسانی، تاریخی و زنانه، از مرزهای رایج رمان‌نویسی ایرانی فراتر رفت و حالا مخاطب انتظار دارد اقتباس تصویری آن نیز همین جسارت، عمق و تازگی را به تصویر بکشد. اگر قرار باشد تنها با بازآفرینی خطی و کپی‌بردارانه‌ای از وقایع رمان مواجه شویم، بدون خلاقیت در اجرا، روایت، یا نگاه کارگردان، این اثر نمی‌تواند پاسخگوی انتظارات بالا و حق مطلبی که رمان به آن دست یافته بود، باشد. مخاطب امروزی در پی کشف لایه‌هایی تازه از این شاهکار است، نه تکرار چیزی که سال‌ها پیش با قلم دانشور به کمال رسیده بود. و این مساله است که کار نرگس آبیار و عوامل این سریال را سخت می‌کند.
