راهنماتو- «پنجاه سال نخست زندگی‌تان، صنایع غذایی تلاش‌شان را می‌کنند که چاق‌تان کنند. بعد، در 50سال دوم، صنایع دارویی تلاش‌شان را می‌کنند که تمام بیماری‌هایی که گرفته‌اید را درمان کنند»، این جمله معروفِ یک پزشکِ فرانسوی به نامِ پیر دوکان است.
به گزارش راهنماتو، ما از طریقِ کالری‌ای که از غذاهای مصرفی دریافت می‌کنیم بدن‌مان را به حرکت درمی‌آوریم. آنچه که به عنوانِ سوختِ حیات سوزانده نمی‌شود، به شکلِ چربی در بدن‌مان ذخیره می‌شود. به نظر یک معادله فیزیکی بسیار سرراست است: وزنِ بدن معادلِ میزان کالریِ دریافتی منهای کالری‌ایست که سوزانده می‌شود.
به‌نظر می‌رسد که نمی‌توان در مقابلِ فیزیک ایستاد، اما اینجا بیش‌تر زیست‌شناسی مطرح است، پس این معادله آن‌قدرها که به‌نظر می‌رسد سرراست نیست. آنچه در معادله فیزیکی بالا مفقود است، محیطِ میکروبیِ معده یا کلان‌شهرِ میکروبی‌ای است که در درونِ معده ما ساکن است. می‌پرسید این میکروب‌ها چه اندازه مهم هستند؟ بگذارید این‌طور برای‌تان توضیح بدهم: یک اسبِ 1500پوندی آن عضلاتِ تأثیرگذار را با صرفاً خوردنِ علف به دست می‌آورد. من و شما اگر از این رژیم تبعیت کنیم، قطعاً می‌میریم.
تفاوت ما با اسب این است که اسب در محیطِ معده‌اش میکروب‌هایی دارد که علف را تخمیر و به اسیدهای چرب تبدیل می‌کنند که انرژی لازم برای او را تأمین می‌کنند. اگر ما هم میکروب‌های بدنِ اسب را داشتیم، می‌توانستیم با خوردنِ علف عضلاتی قوی و استوار داشته باشیم.
پس واضح است که میکروب‌های معده بر هر آنچه که از غذا به دست می‌آوریم اثر می‌گذارند. هرچه میکروب‌ها کارامدتر باشند، انرژی بیش‌تری از بشقابِ شام‌مان دریافت می‌کنیم. درعوض، محیطِ میکروبیِ سست، یعنی هر چه به عنوان کالری مصرف می‌کنیم، در توالت شسته می‌شود و با آب می‌رود. پس این معادله به این دلیل در زیست‌شناسی سرراست نیست که آن مقدار کالری‌ای که شسته می‌شود، در آن نادیده گرفته شده است.
و این دقیقاً همان چیزی است که محققان هلندی به آن توجه کردند. آن‌ها انرژیِ نهفته در مدفوعِ افراد لاغر را بررسی کردند و دریافتند که این افراد خیلی چیزها را از دست داده‌اند. افراد لاغر میکروبیوتای - مجموعه ای میکروارگانیسم ـ خاصی دارند که مشخصه‌اش یک نوع باکتری تنبل به نامِ Ruminococcaceae است. درعوض، بررسی مدفوع افرادی که اضافه‌وزن داشتند نشان داد که آن‌ها بیش‌تر غذای مصرفی را جذب کرده بودند و چیز زیادی باقی نگذاشته بودند. مشخصه میکروبیوتای معده آن‌ها یک نوع باکتری به نامِ Bacteroids است. این باکتری‌ها بد نیستند اما وقتی نوبت هضم غذاهای نشاسته‌ای می‌رسد، آن‌ها اغراق‌آمیز عمل می‌کنند و نشاسته زیادی را جذب می‌کنند.
پیوند مدفوع
برخی از این یافته‌ها کاملاً جدید نیستند. محققان سال‌ها می‌دانستند که میکروب‌ها شما را چاق می‌کنند. بسیاری از این مطالعات روی حیوانات پیوند مدفوع انجام داده‌اند تا محیط معده آن‌ها را در معرضِ میکروب‌های جدید قرار دهند. وقتی محققان به موش‌های لاغر، مدفوعِ موش‌های چاق را دادند، آن‌ها هم چاق شدند. عکسِ آن هم درست بود. وقتی به موش‌های چاق، مدفوعِ موش‌های لاغر را دادند، آن‌ها هم لاغر شدند.
این نشان داد که مکروبیوتای معده فقط با چاقی و لاغری مرتبط نیست، بلکه دقیقاً دلیلِ چاقی و لاغری است. اما موش‌ها همیشه نمی‌توانند به جای انسان‌ها مورد آزمایش قرار بگیرند. پس باید با احتیاط بیش‌تری در موردِ انسان‌ها نتیجه‌گیری می‌کردیم. اما مطالعه‌ای که محققان هلندی انجام داده‌اند، به شیوه‌ای هوشمندانه کالری‌ها را اندازه‌گیری کرده و دقیقاً به نتیجه‌ای مشابه با نتیجه موش‌ها دست پیدا می‌کند.
اگر میکروب‌ها علتِ چاقی هستند آیا معنایش این است که نمی‌توان وزن را تغییر داد؟ بدبینیِ معقولی به‌نظر می‌رسد زیرا میکروبیوتای معده، وقتی ایجاد شد، دیگر تغییر دادنش امکان‌پذیر نیست. درحقیقت، یکی از راه‌هایی که برای ایجاد تغییر همیشگی می‌شناسیم، پیوندِ مدفوع است. و روش کار نیز به این ترتیب است که ابتدا مقادیرِ بالایی از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود تا میکروبیوتای موجود تخریب شود و سپس مدفوعِ اهدایی از طریقِ تنقیه وارد بدن می‌شود. این پیوند تا 6سال باقی می‌ماند که دلگرم‌کننده است.
افرادی که پیوند مدفوع انجام می‌دهند، عموماً بلافاصله مرخص می‌شوند و ممکن است که ویژگی‌های خلقی و شکلِ بدنِ دهنده مدفوع را نیز کسب کنند. این همه قدرت برای چیزی که از بین می‌بریم، شاهکار است. با‌این‌حال، ما نیاز نداریم که حتماً پیوندِ مدفوع انجام دهیم. می‌توانیم میکروبیوتای معده‌مان را تبدیل به میکروبیوتای طرفدار لاغری کنیم.
معجزه رژیم غذایی مبتنی بر فیبر
یکی از بهترین گزینه‌ها افزودنِ فیبر بیش‌تر به رژیم غذایی است. این یکی از بهترین اهرم‌ها برای کاهشِ وزن است. کارخانه‌ها چندین دهه پیش فیبر را از غذاهای ما حذف کردند. و دقیقاً از آن موقع بود که همه‌گیریِ چاقی آغاز شد. باکتری‌هایی که ما را لاغر می‌کنند از فیبر لذت می‌برند و آن را از طریق فرایند تخمیر به زنجیره‌های کوتاه اسیدهای چربی مثل بوتیرات تبدیل می‌کنند. این مولکول شگفت‌انگیز دیواره‌های معده را تغذیه و درمان می‌کند و آن را در مقابل عوامل بیماری‌زا غیرقابل نفوذ می‌کند. بوتیرات التهاب را که دلیلِ بسیاری از بیماری‌ها از قبیلِ ورمِ مفاصل، بیماری‌های قلبی، آلزایمر، پارکینسون و دیابت است، کم می‌کند. شگفت‌آور نیست که التهاب هم با چاقی مرتبط است.
بنابراین افزودن فیبر به غذا می‌تواند به کم کردنِ وزن کمک کند. مطالعه جدیدی که توسط دانشگاه چینیِ هنگ‌کنگ انجام شده است، نشان می‌دهد مخلوطِ چهار نوع پری‌بیوتیک شاملِ نخود، پرتغال، جو و اینولین برای بهبود وضعیتِ میکروبیِ معده عالی است. این رژیم غذایی محیطِ میکروبیِ معده را به نفعِ آنزیم‌هایی که در متابولیسمِ گلوکز نقش دارند و ژن‌هایی که با لاغری در انسان مرتبط هستند، تغییر می‌دهد.
ارتباطِ افسردگی و چاقی
کلیشه‌ای که از آدمِ چاقِ افسرده وجود دارد، چندان بی‌راه نیست. چاقی و افسردگی با هم ارتباطِ دوسویه دارند. افراد چاق بیش‌تر از جمعیتِ عمومی افسردگی را تجربه می‌کنند و افراد افسرده نیز بیش‌تر چاق می‌شوند.
برخی از داروی‌های ضدافسردگی باعثِ افزایش وزن می‌شوند و افزایش وزن می‌تواند اثرگذاریِ داروهای ضدافسردگی را کم کند. بدترازهمه، افسردگی و چاقی قویاً با بیماری‌های دیابت نوع دوم، بیماری‌های قلبی و سرطان مرتبط هستند.
چه کنیم؟
ما درمانده نیستیم. تعداد میکروب‌های ما خیلی بیش‌تر از تعداد خودمان است اما می‌دانیم که باید قدری هم اراده به خرج بدهیم. کارهایی که می‌توانیم بکنیم شامل موارد زیر است:
فیبر بیش‌تری مصرف کنید. به‌خصوص سبزیجاتی مثلِ پیاز، نخود، عدس و کنگر فرنگی بخورید. کمبود فیبر در رژیم غذایی است که ما را در وهله اول به چنین جایی رسانده است. اگر نمی‌توانید به مقدار کافی سبزیجات مصرف کنید، دنبال پری‌بیوتیک‌ها باشید.
مخمر‌هایی مثل ماست و کلم ترشِ زاواکراوت - یک نوع غذای آلمانی- مصرف کنید. این مواد حاوی باکتری‌های مفیدی هستند که می‌تواند باعثِ متنوع شدنِ محیطِ میکروبیِ معده‌تان شود. تنوع، کلیدِ داشتنِ یک محیطِ میکروبیِ سالم است.
ورزش در مقایسه با رژیم غذایی نقش کم‌تری در کاهشِ وزن دارد اما می‌تواند از خطراتِ اضافه‌وزن پیش‌گیری کند. ورزش هم‌چنین می‌تواند محیط میکروبی معده را بهبود ببخشد.
زیاد آب بنوشید. میکروب‌های معده هم تشنه می‌شوند.
انتظار نداشته باشید که خیلی زود وزن کم کنید. تغییر دادنِ محیط میکروبی معده طول می‌کشد. اما با توجه به اینکه ده‌ها سال است که فیبر را از ما گرفته‌اند، ما با تلاش برای افزایش فیبر مسیر درستی را طی می‌کنیم.
تحقیقاتِ بیش‌تری باید انجام شود اما همین‌حالا هم می‌توانیم ساده‌انگاریِ فرمولی را که می‌گوید وزنِ ما را میزان کالری ورودی و کالری‌ای که می‌سوزانیم، تعیین می‌کند، متوجه شویم.
این نظریه که می‌گوید تنها کاری که باید بکنید این است که کم‌تر بخورید و بیش‌تری ورزش کنید، نقشِ باکتری‌های معده را نادیده گرفته است. زیست‌شناسی پیچیده‌تر از این فرمول‌های سرراست است.
دانش قدرت است، و ما اکنون با این دانش می‌توانیم میکروب‌های معده‌مان را تربیت کنیم، وزن کنیم و خلق‌مان را هم بهبود ببخشیم.
