فرادید نوشت: از کشف آخرین وعده غذایی یک تیرانوسور گرفته تا کشف رازهای یک دایناسور گردن‌دراز؛ اینها بزرگترین داستان‌های سال درباره دایناسورها بودند.
از زمان ابداع واژه «دایناسور» در سال ۱۸۴۲، دیرین‌شناسان انبوهی از جزئیات اساسی را در مورد این «مارمولک‌های وحشتناک» فاش کرده‌اند. گونه‌های جدید با سرعت از مکان‌های فسیلی در سراسر سیاره نامگذاری می‌شوند و دیرین‌شناسان مدام سرنخ‌های جدیدی را در مورد آنچه که این خزندگان باشکوه خورده‌اند، نحوه معاشرت‌شان، رنگ پوست‌شان و موارد دیگر کشف می‌کنند.
سال گذشته پر از اکتشافات جالب درباره دایناسورها بوده است، از این رو ما فهرست کوتاهی از شگفت‌انگیزترین و تاثیرگذارترین یافته‌های سال ۲۰۲۳ درباره آن‌ها را گردآوری کرده‌ایم.
1. پستانداران دایناسورها را گاز می‌گرفتند
یک دایناسور و پستاندار که درگیر آخرین دعوای عمرشان شدند
پستانداران، توسری‌خورهای بی‌عرضه‌ی دنیای مزوزوئیک نبودند؛ همان چیزی که معمولاً درباره آن‌ها تصور میشد. ماه ژوئیه گذشته، دیرین‌شناسان فسیل خیره‌کننده یک پستاندار کرتاسه به اندازه گربه به نام Repenomamus را توصیف کردند که ظاهراً در حال گاز گرفتن دنده‌های Psittacosaurus، یک دایناسور شاخدار به اندازه سگ بوده است. محققان نمی‌دانند چرا این پستاندار و دایناسور هنگام تلف شدن با هم درگیر شدند، اما استخوان‌های آسیب‌دیده دایناسور نشان می‌دهد این پستاندار یک گاز درست و حسابی از او گرفته و از رویارویی با خزنده‌ای که چند برابر خودش بوده، ترس نداشته است.
2. برخی از دایناسورها تخم‌های شگفت‌انگیزی می‌گذاشتند
یک تخم حاوی جنین از Qianlong
گاهی‌اوقات شانس با دیرین‌شناسان یار می‌شود. کشف دایناسور Qianlong shouhu نمونه آن است. دایناسور ساروپود (گیاهخوار گردن‌درازی که روی دو پا راه می‌رفته و ارتباط دوری با غول‌های بعدی مانند آپاتوزاروس داشته است) نه تنها از استخوان‌های حیوانات بالغ، بلکه از تخم‌ها و جنین‌ها نیز شناخته می‌شود. تجزیه و تحلیل تخم‌ها نشان داد آن‌ها دارای پوسته‌ای چرم‌مانند بودند و این که نخستین تخم‌های دایناسورها دارای پوسته‌های انعطاف‌پذیر مشابهی بوده‌اند.
3. دایناسوری که با چنگال‌های تیزش گیاهان را می‌خورد
اسکلت بازسازی‌شده ترودون، پسر عموی دایناسورهای گوشتخواری مانند Velociraptor
ترودون برای دیرین‌شناسان کمی سردردآور بوده است! این دایناسور در ابتدا از روی یک دندان نامگذاری شده بود، در طول سالیان مقایسه و بحث‌های زیادی ایجاد کرد تا بفهمیم حتی شبیه چه چیزی است. حالا می‌دانیم ترودون چیزی شبیه یک Velociraptor باریک، اما با دندان‌های بزرگ و غیرعادی بوده است. این که چرا این دایناسور چنین دندان‌های عجیبی داشته معلوم نیست. دانشمندان به آثار ژئوشیمیایی حفظ‌شده در استخوان‌های دایناسور نگاه کردند و دریافتند ترودون‌ها عاشق سبزیجات و طعمه‌های کوچک بودند. اگرچه ترودون دندان‌ها و چنگال‌های پای تیزی برای شکار مارمولک‌ها، پستانداران و سایر لقمه‌ها داشته، اما به نظر می‌رسد ترجیح او گیاهان بودند.
4. دایناسورهای غول‌آسا بارها و بارها تکامل یافتند
بازسازیArgentinosaurus huinculensis
ما معمولاً از اندازه بسیار بزرگ خیلی از دایناسورها، به ویژه ساروپودهای گردن‌دراز و گیاهخوار مانند پاتاگوتیتان و آرژانتینوسوروس حیرت‌زده می‌شویم. اما دایناسورها فقط یک بار برای همیشه بزرگ نشدند. تجزیه و تحلیل ۲۵۰ گونه سوروپود که ماه می‌منتشر شد نشان داد اعضای واقعاً غول‌پیکر این گروه دایناسورها حداقل ۳۶ برابر در طول صد میلیون سال تکامل یافته‌اند. این یافته تاکیدی است بر اینکه احتمالاً مسیرهای تکاملی مختلفی در زیستگاه‌های مختلف برای تکامل اندازه غول‌پیکر آن‌ها وجود داشته است و اینکه ساروپودهای بزرگ همیشه نحوه بزرگ زیستن را تغییر داده‌اند.
5. یک تیرانوسور برای آخرین وعده غذایی خود دایناسور دیگری را خورد
گورگوساروس در حال خوردن طعمه خود
تعیین اینکه چه چیزی در منوی غذای دایناسورها وجود داشته، کار دشواری است، اما گاهی‌اوقات دیرین‌شناسان خوش‌شانس می‌شوند. دیرین‌شناسان در آلبرتا اسکلت سالم یک گورگوساروس جوان یا یک تیرانوسور را که حدود ۷۵ میلیون سال پیش می‌زیسته، کشف کردند. درون جایی که به نظر می‌رسد معدۀ دایناسور است، بقایای تکه‌تکه‌شده‌ی دو دایناسور طوطی‌مانند کوچک‌تر یافته شد که زیستگاه مشترک داشتند. این کشف نه تنها دانش ما را در مورد انتخاب طعمه تیرانوزورهای جوان بالا برد، بلکه ماهیت بقایا نیز نشان داد تیرانوزور ترجیحاً پاهای عقب لاشه‌ها را می‌خورده، انتخابی که با توجه به حجم زیاد ماهیچه‌های اطراف ران و دم دایناسورها منطقی بوده است.
6. وکیلی که ماکت دایناسورها را نابود کرد
طراحی مفهومی از موزه پالئوزوئیک
شاید این یکی از بزرگترین موزه‌های دایناسورها در تمام دوران بوده است. یک موزه باشکوه پالئوزوئیک که ماکت‌هایی در اندازه واقعی از دایناسورها و دیگر موجودات ماقبل تاریخ را به نمایش گذاشته، برای سنترال پارک در اواخر قرن نوزدهم برنامه‌ریزی شده بود، اما ماکت‌های زیبایی که ساخته شده بودند سال ۱۸۷۱ جایی در پارک تخریب و دفن شدند. داستان قدیمی این است که سیاستمدار فاسد، ویلیام باس توئید، مسئول از بین بردن دایناسورها بوده است، اما مقاله‌ی منتشرشده‌ای در ماه ژوئن، مظنون دیگری را شناسایی کرد. هِنری هیلتونِ وکیل شرور واقعی است. با بهم خوردن موزه پالئوزوئیک، او دستور تخریب ماکت‌ها را داد. هیئت ناظر بر پروژه‌های سنترال پارک، نگران رقابت با موزه تاریخ طبیعی آمریکا بود، چون هر دوی آن‌ها برای جذب بازدیدکنندگان، به نمایشگاه‌های چشمگیر ماقبل تاریخ متکی بودند. با توجه به شهرت هیلتون برای خلاص شدن از شر اقلامی که به نظرش مفید نبودند، مجسمه‌های دایناسور احتمالاً در یک حالت طبیعی و نه از روی انتقام از بین رفته‌اند.
7. محققان یک دایناسور جدید جنوبی کشف کردند
بازسازی گونکوکِن نانویی
دیرین‌شناسان هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری در مورد چگونگی شکل‌گیری تکامل دایناسورها در نیمکره جنوبی دارند. همین ماه ژوئن، کارشناسان یک دایناسور جدید با منقار بیل‌مانند را نامگذاری کردند که بسیار بیشتر از حد انتظار زنده ماند. این دایناسور که گونکوکن نانویی نام دارد، ظاهراً شبیه هادروسورهایی مانند ادمونتوزاروس معروف است. با این حال، گونکوکن بیشتر با پیشینیان هادروسارها مرتبط است و ظاهری مشابه آن‌ها دارد. اجداد گونکوکن احتمالاً از آمریکای شمالی باستان تا شیلی کرتاسه گسترش یافته‌اند.
8. گرد و غبار ناشی از برخورد شهاب آسمانی سال‌ها جابجا شده است
۶۶ میلیون سال پیش، پس از برخورد یک شهاب آسمانی به زمین، گرد و غبار اطراف سیاره به حرکت درآمد
دوره کرتاسه با برخورد یک شهاب سنگ به عرض شش مایل به پایان رسید، برخوردی که اثرات آن حدود ۷۵ درصد از حیات روی زمین را از بین برد. بقایای این برخورد یک پالس مادون قرمز ایجاد کرد که عملاً روز اول پس از برخورد، سیاره را برشته کرد، اما اثرات این برخورد بسیار طولانی‌تر از این بود. مطالعه‌ای که اکتبر امسال منتشر شد، نشان داد گرد و غبار سیلیکات ایجادشده در اثر این برخورد تا ۱۵ سال باقی ماند و مانع از فتوسنتز شد و به خنک‌سازی حین احیای حیات کمک کرد. اگرچه علت انقراض به خوبی شناخته شده است، دیرین‌شناسان هنوز در حال کشف جزئیات جدیدی از نحوه وقوع پنجمین انقراض دسته‌جمعی زمین هستند.
9. این گونه دارای گردن بسیار بلندی بود
تصویری از Mamenchisaurus sinocanadorum، که دارای گردنی به طول بیش از ۴۵ فوت بوده است
Mamenchisaurus sinocanadorum یکی از گردن‌درازترین دایناسورهای تمام دوران است. فسیل‌های این دایناسور گیاهخوار که ماه مارس سال جاری توسط کارشناسان دوباره ارزیابی شد، نشان داد این دایناسور ژوراسیک دارای گردنی به طول بیش از ۴۵ فوت بوده است، مشابه طول گردن بزرگترین دایناسورهای تمام دوران. علاوه بر این، این مطالعه نشان داد استخوان‌های تراشه‌مانندی به نام دنده‌های گردنی که از مهره‌های گردن بیرون آمده به ایجاد ثبات در گردن دایناسور کمک می‌کنند و همزمان با افزایش حفره‌های هوا در استخوان‌های گردن دایناسور تکامل می‌یابند. ثبات ایجادشده توسط آن پایه‌های استخوانی در گردن به دایناسورهای گردن‌دراز اجازه داده تا مهره‌های گردنی سبک‌تر و شکننده‌تری داشته باشند.
10. دایناسورها لب‌هایی برای لیسیدن داشتند
تی‌رکس احتمالاً برای پنهان کردن دندان‌هایش لب داشته است
دهه‌ها، دایناسورهای گوشتخوار مانند تیرانوسوروس رکسِ نمادین با دندان‌های تیز نیش به تصویر کشیده شده‌اند. اما مطالعه‌ای که ماه مارس منتشر شد نشان داد این مارمولک خشن و بسیاری از دایناسورهای دیگر دندان‌های خود را با لب‌های گوشتی پنهان کرده بودند که بی‌شباهت به آن‌هایی نبود که بین مارمولک‌های امروزی دیده می‌شود. محققان با الهام از جزئیات دندان‌ها و استخوان‌های فک دایناسور، استدلال می‌کنند که لب‌ها از دندان‌ها محافظت می‌کردند و جلوی خشک شدن آن‌ها را می‌گرفتند و به هیچ وجه مانع قدرت گاز گرفتن تی رکس نبودند
