راهنماتو- ایران در حال حاضر تنها استفاده کننده از جنگنده های اف 14 تامکت در جهان محسوب می شود. جنگنده ای ساخت ایالات متحده که فقط ایران توانست آن را در اختیار بگیرد. با این همه پیروزی انقلاب اسلامی روابط این دو کشور را تیره و تار کرد و ایران دیگر هرگز نتوانست برای تعمیر و نگهداری این جنگنده از آمریکا کمک بگیرد. با این همه پس از گذشت 43 سال هنوز هم این جنگنده ها بدون اتکا به کمک های آمریکا در حال پرواز و انجام عملیات های محوله خود هستند.
به گزارش راهنماتو، موضوع تعمیر و نگهداری جنگنده اف 14 تامکت در این دوران طولانی خود بحثی مفصل است اما گاه و بی گاه ما خبرهایی به نقل نیروهای مسلح ایران می شنویم که بهینه سازی های در این جنگنده مشهور صورت گرفته است. حال این سوال پیش می آید که این بهینه سازی ها تا چه حد است و آیا اف 14 تامکت ایرانی در حال حاضر همان تامک های دریافتی از ایالات متحده است؟ آیا اگر فیلم تاپ گان 2 را به عنوان یک احتمال در نظر بگیریم آیا یک خلبان آمریکایی که تجربه پرواز با اف 14 تامکت را داشته، می تواند به سادگی با تامکت های ایرانی به پرواز دربیاید و به انجام عملیات بپردازد؟
آغاز و پایان اف 14 تامکت آمریکایی
طرح ساخت این هواپیما زمانی مطرح شد که برنامه تولید F۱۱۱B به خاطر مشکلاتی با شکست روبرو شده بود و از همین رو، به فکر طراحی و ساخت جنگنده جدیدی افتادند که توانایی محافظت از ناوگان جنگی در برابر موشک‌های ضدکشتی شلیک شده توسط بمب‌افکن‌ها و زیردریایی‌های شوروی را داشته باشد و رادار قدرتمندتری نسبت به اف ۴ داشته باشد و از موشک های دوربردتری بهره ببرد. این جنگنده جدید تام کت F۱۴ نام گرفت. این جنگنده اولین پروازش را در سال ۱۹۷۰ انجام داد و از سال ۱۹۷۴ در نیروی دریایی آمریکا به کار گرفته شد.
استفاده از این هواپیما در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۷۴ به عنوان هواپیمای اصلی جنگنده برتری هوایی، هواپیمای رهگیر مدافع ناوگان، و هواپیمای شناسایی تاکتیکی نیروی دریایی آغاز شد. از دهه ۱۹۹۰ قابلیت ناوبری کم‌ارتفاع و هدف‌گیری مادون قرمز برای عملیات‌های شبانه به آن افزوده شد و مأموریت‌های تهاجمی هوا به زمین دقیقی ر ا به انجام رساند. جنگنده اف ۱۴ تامکت در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ و در فرودگاه نیروی هوایی اوشنا به‌طور رسمی در آمریکا بازنشسته شد و با جنگنده اف/ای-۱۸ئی/اف سوپر هورنت جایگزین شد. آمریکا در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد که قطعات ذخیره و یدک این جنگنده را به‌علت این‌که ممکن است سر از ایران در بیاورند نخواهند فروخت. همچنین پنتاگون اعلام کرد با نابود کردن اف-۱۴های قدیمی مانع از دسترسی احتمالی ایران به آنها خواهد شد.
تغییر و به روز رسانی های اف 14 تامکت آمریکایی
کمپانی گرومن در ابتدا از موتورهای به کاررفته در هواپیمای F۱۱۱ برای هواپیماهای F۱۴ خود بهره برد ولی تدریجا به سراغ موتورهای جدیدتری رفت و نیروی دریایی آمریکا نیز موتورهای جدیدتری را سفارش داد.در دهه ۷۰ میلادی، سامانه اکتشافی تاکتیکی هوابرد (TARPS)برای تام کت F۱۴، در زیر بدنه هواپیما مورد استفاده قرار گرفت و این سامانه‌ها در دهه‌های بعدی بهسازی شدند و در سال ۱۹۹۶، این سامانه به دوربین‌های دیجیتالی نیز مجهز شد.
با گذر زمان، موشک‌های پیشرفته‌تری جایگزین موشک‌های ابتدایی این هواپیما شده و در دهه ۱۹۸۰، موشک‌های هوا به هوا با رادار فعال فینیکس، موشک هوا به هوای آشیانه‌یاب راداری نیمه فعال و ایم ۷ اسپارو به این هواپیما اضافه شد.
اف 14 تامکت در ایران
بسیاری از ناظران غربی ناتوانی ایران در جلوگیری از تجاوز میگ-۲۵های شوروی به خاک ایران را عامل اصلی خرید هواپیمای اف-۱۴ تامکت می‌دانند؛ ولی واقعیت اندکی متفاوت است. از اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران با همکاری نیروی هوایی آمریکا پروازهای فوق محرمانه‌ای را بر فراز خاک شوروی انجام می داد. عملیات های اولیه با هواپیماهایی صورت می گرفت که اغلب شناسایی و توسط جنگنده های شوروی سرنگون می شد برای همین نیاز به یک هواپیمای پیشرفته که بتواند برتری در برابر جنگنده های شوروی را حفظ کند، ضروری شد.
در طرف مقابل شوروی نیز هواپیماهای پیشرفته خود از جمله میگ 25 را برای شناسایی به حریم هوایی ایران می فرستاد. در ابتدا برای مقابله با آنها از هواپیماهای جدید اف 4 فانتوم استفاده شد اما میگ 25 سرعت بالاتری داشت و رهگیری آن برای فانتوم ها سخت بود. ایران برای مقابله با این تجاوزات شوروی از آمریکا درخواست کرد تا جنگنده های جدید اف 14 تامکت را در اختیار بگیرد که این درخواست چندین بار رد شد اما در نهایت ایران توانست پیشرفته ترین جنگنده آن روز جهان را که فقط امریکا در اختیار داشت، به خدمت بگیرد.
ایران 80 فروند تامکت اف 14 نسخه اِی از آمریکا خریداری کرد که 79 فروند از آنها را دریافت کرد و هشتادمین فروند نیز به دلیل پیروزی انقلاب اسلامی هرگز به ایران داده نشد. با ورود این جنگنده پیشرفته عملیات شناسایی شوروی در آسمان ایران نیز به پایان رسید زیرا در سال 1977 یکی از تامکت های ایرانی توانست یک پرنده شناسایی شوروی را در ارتفاع 50 هزارپایی سرنگون کند. اما با پیروزی انقلاب اسلامی همه چیز به هم خورد و تمام خدمات تعمیر و نگهداری اف 14 از سوی آمریکا قطع شد.
با آغاز جنگ تحمیلی تازه مشخص شد که این جنگنده ها تا چه حد توانمند و بی نظیر هستند زیرا در نهایت موفق به کسب 200 پیروزی هوایی در مقابل تنها 6 شکست در برابر جنگنده های عراقی شدند. جلیل زندی، خلبان ایرانی با 11 پیروزی رکوردار پیروزی های هوایی با جنگنده اف 14 تامکت در جهان شد.
اف 14 ایرانی
از همان آغاز جنگ تحمیل، نیروهای هوایی ایران به دنبال ایجاد تغییراتی در اف 14 برای بهینه سازی آن متناسب با عملیات های مورد انتظار خود بود. اف 14 تامکت در اصل جنگنده ای بود که متناسب با عملیات های نیروی دریایی طراحی شده بود برای همین برای عملیات های زمینی چندان مناسب نبود اما در جنگ تحمیلی عباس بابایی سخت به دنبال این بود تا قابلیت جنگ های زمینی را به این جنگنده اضافه کند که در آن زمان با او مخالفت شد. اما چند سال بعد اورهال سنگینی با نام عباس بابایی روی اف ۱۴ها انجام شد که یکی از ویژگی‌های این اورهال اضافه کردن بمب به تامکت‌ها بود.
علاوه بر این کمبود موشک فونیکس که سلاح اصلی این هواپیما بود با موشک های جدید ساخت ارتش ایران جایگزین شد تا کمبود سلاح این هواپیما نیز برطرف شد. تغییر در سیستم راداری و ناوبری این جنگنده هرچند که اطلاعات دقیقی در خصوص آن وجود ندارد، از دیگر تغییرات این جنگنده قدیمی است.
اگرچه بسیاری از جزئیات بهینه سازی های ایرانی در اف 14 تامکت جزو اسرار نظامی محسوب می شود اما به نظر نمی رسد که یک خلبان آمریکایی که پیش از این با تامکت پرواز کرده باشد واقعا بتواند به سادی با تامکت های ایرانی به پرواز دربیاید.
