راهنماتو- دقیقا 64 سال قبل در چنین روزهایی، نیروهای اطلاعاتی اسرائیل در عملیاتی مخفیانه یکی از افسران آلمان نازی به نام آدولف آیشمن را در آرژانتین ربودند و در نهایت هم او را اعدام کردند، اما آدولف آیشمن که بود و چرا برای اسرائیل مهم بود.
به گزارش راهنماتو، وقتی هیتلر در 30 اوریل 1945 به شقیقه خود شلیک کرد، معنا و مفهوم آن یک چیز بود؛ امپراتوری رایش سوم شکست خورده بود و به باد هوا رفته بود. هیتلر این را می دانست و طاقت این را نداشت تا در برابر فاتحان جنگ همچون یک اسیر سرافکنده باشد.
هیتلر هر حسی که در ان روزها داشت در این نوشته از آن صرف نظر می کنیم، اما ژنرال ها و افسران ارشد بازمانده او نیز بی شک منتظر چنین صحنه ای بودند که همچون اسیران سرافکنده باید بازخواست می شدند و احتمالا در نهایت به جوخه اعدام سپرده می شدند و البته چنین هم شد.
در این میان اما یکی از این افسران همچون هیتلر طاقت این خفت و خواری را نداشت و البته به اندازه هیتلر آنقدر شجاع نبود که خود را بکشد. شاید هم آنقدر عاقل بود که راه سومی برای رهایی از این خفت و خواری بیابد.
آدولف آیشمن، مسئول «اداره امور مربوط به یهودیان» در «اداره اصلی امنیت رایش» بود. همین سمت خاص او باعث شد تا بیش از نگرانی از متفقین و اسارت در دست آنها، می بایست نگران یهودیانی باشد که تشنه خون او بودند.
آدولف آیشمن اگر چه درجه بالایی نداشت اما سرهنگ دوم نیروهای اس اس در ارتش آلمان نازی بود و سمت او در «اداره امور مربوط به یهودیان» خواه و ناخواه او را به ماجرای نسل کشی یهودیان بدست آلمان نازی در جنگ جهانی دوم مربوط می کرد.
آیشمن که بود؟
اتو آدولف آیشمن در سال 1906 در آلمان متولد شد اما زندگی خود را در اتریش سپری کرد. اسناد و مدارک موجود از زندگی او ظاهرا نشان میداد که آیشمن فرد چندان باهوشی نبوده به نحوی که حتی نتوانسته بود دوران تحصیل خود را با موفقیت به اتمام برساند.
آیشمن پس چند تغییر کار از منشی گری گرفته تا کارمند شرکت نفت، سرانجام در سال 1932 به حزب نازی اتریش و دو سال بعد به عضویت نیروهای اس اس درآمد. بررسی ها نشان می دهد آیشمن در دوران جوانی تلاش زیادی می کرد تا زندگی خود را رو به راه کند و برای همین از شغلی به شغل دیگری می پرید.
در زمانی که او به حزب نازی پیوست، دقیقا زمانی بود که این حزب در آلمان در حال پیشرفت فوق العاده و تبدیل شدن به یک جریان اصلی در آلمان بود. شاید از این جهت بتوان آیشمن را فردی موقعیت شناس تلقی کرد که شرایط زمانه خود را درک می کرد.
آیشمن و یهودیان
آیشمن در همان سال های نخستین به آلمان رفت و در نخستین تجربیات خود در نیروهای اس اس به بخش امور یهودیان منتقل شد. او جدیتی تمام در کارهای خود نشان داد و برای همین به اتریش فرستاده شد تا امور یهودیان این کشور را سر و سامان دهد. او در اتریش اداره مرکزی مهاجرت یهود را در سال 1938 بنا نهاد و پیش از آن ایده جالب برای «راه حل نهایی مسئله یهود» ارائه کرد که خلاصه آن مهاجرت دادن بیش از یک میلیون یهودی به جزیره ماداگاسکار در جنوب شرقی آفریقا بود که مورد توجه سران نازی از جمله خود هیتلر قرار گرفت.
عکسی که ادعا می شود آیشمن (نفر دوم سمت راست) را در حال تحقیر یک اسیر یهودی نشان می دهد
با شروع جنگ جهانی دوم به آلمان بازگشت و با توجه به جدیت بالایی که در کارهای محوله از خود نشان می داد به سرعت تا درجه سرهنگی ارتقا پیدا کرد. وی متهم است که صدها هزار نفر از یهودیان اروپا را به زور مهاجرت داده و حتی بسیاری را نیز روانه اردوگاه های کار اجباری کرده است. مشخصا گفته می شود در سال 1944 و زمانی که مجارستان هنوز در دست نیروهای آلمانی بود، آیشمن صدها هزار یهودی را از طریق ارسال به اردوگاه های اجباری و حتی اتاق های گاز به کام مرگ کشانده است.
آیشمن پس از پایان جنگ
در آوریل 1945 که شکست آلمان بیش از پیش نمایان می شد، آیشمن به همراه خانواده خود از پراگ به سمت آلمان بازمیگردند اما خود آلمان نیز به تصرف نیروهای متفق درآمد و خود او نیز در ماه مه همان سال به اسارت نیروهای آمریکایی افتاد.
نکته جالب توجه آنجاست که آیشمن به هنگام اسارت و فرستاده شدن به اردوگاه اسیران اس اس، هویتی جعلی به نام اتو اکمن داشت. از اینجا می توان فهمید که آیشمن از اینکه با هویت واقعی خود به اسارت در بیاید بیم داشت برای همین برای خود هویت جدیدی درست کرد تا مبادا به اتهام نسل کشی او را بکشند.
با این همه خیلی زود هویت او فاش شد و آیشمن هم به دنبال این موضوع از اردوگاه اسیران فرار می کند. جالب اینجاست که به نظر می رسد آیشمن از قبل هم توانایی فرار از این اردوگاه را داشته اما ترجیح داده به عنوان اسیری معمولی درنظر گرفته شود که احتمالا پس از مدتی آزاد خواهد شد. در واقع این نخستین گزینه آیشمن برای رویارویی با وضعیت جدید پس از جنگ بود اما نقشه او درست پیش نرفت و او هم ناچار به فرار شد.
زندگی آیشمن پس از فرار نیز جالب توجه بود زیرا او به خوبی توانسته بود در این مدت با جعل اسناد هویتی به زندگی در نقاط مختلف آلمان ادامه دهد و حتی زمینی را نیز اجاره کند. به نظر می رسد آیشمن برای دوران بعد از جنگ برنامه ریزی های دقیقی انجام داده بود و توانست تا سال 1950 بدون شناخته شدن به زندگی ادامه دهد. در همین زمان بود که در دادگاه نورمبرگ که از سال 1946 شروع شده بود، فرمانده سابق آشویتس رودولف هوس و دیگر افسران به نقش آیشمن در نسل کشی یهودیان اشاره کردند.
آیشمن که دیگر پنهان شدن در آلمان و حتی اروپا را خطرناک می دید، در این زمان به کمک یک کشیش هوادار نازی ها توانست پاسپورت بشر دوستانه ای به نام «ریکاردو کلمنت» تهیه و در سال 1950 از طریق بندر جنوا ایتالیا و با کشتی راهی آرژانتین شود. جابجایی آیشمن در این مدت و انتقال از خانه ای امن به خانه ای دیگر هم نشان از روابط و برنامه ریزی های دقیق او برای دوران بعد از جنگ بود.
آیشمن در آرژانتین
یهودیان به دنبال آیشمن
آیشمن در آرژانتین در ابتدا یک کار دولتی پیدا کرد و در سال 1952 خانواده اش را نیز به پیش خود آورد. مدتی بعد در شرکت مرسدس بنز مشغول به کار شد و حتی به پست های مدیریتی رسید و وضع زندگی او و خانوادهش رو به بهبودی رفت. جالب اینجاست که ایشمن در این مدت با یک خبرنگار نازی مهاجر به نام ویلم ساسن همکاری میکرد تا زندگی نامه او را بنویسد. او در این مکاتبات و صداهایی که ضبط می شد به صراحت اشاره می کرد که اهمیتی به سرنوشت یهودیان نمی داده است.
برخلاف نیروهای متفق، یهودیان به سختی به دنبال یافتن نازی ها و از جمله آیشمن بودند. در سال 1957 دختر یک آلمانی یهودی که با پسر آیشمن ارتباط داشت به هویت او مشکوک می شود این موضوع را به پدرش اطلاع می دهد. از اینجا بود پای موساد و شین بت، سازمان های اطلاعاتی اسرائیل به میان می آید تا هویت او را شناسایی کنند. از آنجایی که دولت آرژانتین پیش از این نیز علاقه ای به تحویل دادن افسران المان نازی نداشت، دولت اسرائیل تصمیم گرفت این عملیات شناسایی و احیانا دستگیری را به صورت مخفیانه انجام دهد.
یک مامور ارشد شین بت در سال 1960 راهی بونس آیرس می شود که هویت آیشمن را تایید می کند و سپس به دستور بن گوریون، نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی تیمی 8 نفره برای دستگیری وی به رهبری موساد به آرژانتین می رود.
این تیم آیشمن را در 11 مه 1960 در نزدیکی خانه اش در خیابان گاریبالدی در سن فرناندو بوئنوس آیرس، یک محله صنعتی که در 20 کیلومتری (12 مایلی) شمال مرکز بوئنوس آیرس قرار دارد، دستگیر کردند. او را به یکی از خانه های امن موساد بردند و مدت 9 روز انجا بود تا اینکه هویت او دوباره تایید شود. در تاریخ 22 ماه مه آیشمن وارد اسرائیل شد و بن گوریون روز بعد خبر این شکار بزرگ را در کنست اعلام کرد.
آیشمن در دادگاه
پس لرزه های دستگیری آیشمن
در آرژانتین، خبر این آدم ربایی با موج خشونت آمیزی از یهودی ستیزی که توسط عناصر راست افراطی، از جمله جنبش ملی گرای تاکوارا انجام شد، مواجه شد. آرژانتین در ژوئن 1960 پس از مذاکرات ناموفق با اسرائیل، درخواست تشکیل جلسه فوری شورای امنیت سازمان ملل را کرد، زیرا آنها دستگیری را نقض حقوق حاکمیت خود می دانستند. در نشست های بعدی، نماینده اسرائیل (و بعداً نخست وزیر) گلدا مایر ادعا کردند که آدم ربایان عوامل اسرائیلی نبودند بلکه افرادی با انگیزه های بودند.
با این همه، شورای امنیت قطعنامه 138 را تصویب کرد که در آن نقض حاکمیت آرژانتین تایید و از اسرائیل درخواست غرامت می کرد. اسرائیل و آرژانتین در 3 اوت، پس از مذاکرات بیشتر، بیانیه مشترکی را صادر کردند که نقض حاکمیت آرژانتین را می پذیرفت اما با پایان دادن به اختلاف موافقت کردند.
انعکاس حکم اعدام آیشمن در روزنامه کیهان ایران به تاریخ دوشنبه 27 آذر 1340
از طرف دیگر، اسناد سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده (سیا) که در سال 2006 از طبقه بندی خارج شدند، نشان می دهد که دستگیری آیشمن باعث ایجاد نگرانی در سازمان سیا و Bundesnachrichtendienst آلمان غربی شده است. هر دو سازمان حداقل به مدت دو سال می دانستند که آیشمن در آرژانتین مخفی شده است، اما آنها اقدامی نکردند زیرا این امر به منافع آنها در جنگ سرد ضربه می زد. هر دو نگران بودند که آیشمن ممکن است در شهادتش در مورد هانس گلوبکه، مشاور امنیت ملی آلمان غربی، که نگارش چندین قانون یهودی ستیزانه نازی ها در کارنامه خود داشت، لو دهد. همچنین هر دو آژانس از برخی از همکاران نازی سابق آیشمن برای جاسوسی از کشورهای کمونیستی اروپایی استفاده می کردند و آیشمن ممکن بود آنها را نیز لو دهد.
آیشمن در زندان
آیشمن در دادگاه
پس از 9 ماه بازجویی و تدوین 3500 صفحه مطلب، محاکمه آیشمن با 15 اتهام در دادگاه ویژه اورشلیم (بیت المقدس) در 11 آوریل 1961 آغاز شد. این دادگاه 56 روز به طول کشید و 112 نفر در آن شهادت دادند. آیشمن در دادگاه تاکید می کرد که سمتی در زمینه طراحی دستورات نداشته و صرفا فقط مجری دستورات بوده است. با این همه ادعاهای او توسط دادگاه پذیرفته نشد و در نهایت در 15 دسامبر 1961، آیشمن به اعدام با دار زدن محکوم شد. آیشمن بلافاصله از اسحاق بن زوی، رئیس جمهور اسرائیل درخواست بخشش کرد اما پذیرفته نشدو حکم اعدام او تایید شد.
آیشمن در حال پیاده روی در محوطه زندان
پایان داستان آدولف آیشمن
آیشمن در بامداد روز 1 ژوئن 1962 در زندان رملا در سرزمین اشغالی به دار آویخته شد. آخرین سخنان او این بود:
«زنده باد آلمان زنده باد آرژانتین زنده باد اتریش این سه کشوری هستند که بیشترین ارتباط را با آنها داشته ام و آنها را فراموش نخواهم کرد. من به همسرم، خانواده و دوستانم درود می فرستم. من آماده ام. ما به زودی دوباره ملاقات خواهیم کرد، همانطور که سرنوشت همه مردان است. من با ایمان به خدا می میرم.»
