باستان‌شناسان تاکنون با تکیه بر تصویرها، سنگ‌نوشته‌ها، یادداشت‌ها و صداها به کشف اسرار گذشته پرداخته‌اند، اما اکنون نوبت به میراثی کمتر شناخته‌شده رسیده است: میراث بویایی. روایح گوناگونی که در طول تاریخ استفاده می‌شده‌اند، اکنون در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفته‌اند تا داستان‌هایی تازه از زندگی انسان‌ها در روزگاران دور روایت کنند.
یکی از پژوهشگران این حوزه می‌گوید ایده اولیه این تحقیق از صحبت با محافظان مومیایی‌ها شکل گرفت، زمانی که آن‌ها درباره بوهای خاص مومیایی‌ها سخن گفتند. این موضوع جرقه‌ای شد تا او و همکارانش فرصتی برای بررسی دقیق‌تر این بوها بیابند. در این پژوهش، ۹ مومیایی مورد مطالعه قرار گرفتند که هرکدام رایحه‌ای متفاوت داشتند؛ رایحه‌هایی که نه‌تنها هویت متمایزی به هر مومیایی می‌بخشیدند، بلکه داستان‌هایی از مراحل آماده‌سازی آن‌ها تا امروز را بازگو می‌کردند.
نتایج این تحقیق نشان داد که بوی شیرین، ادویه‌ای و چوبی در بیشتر مومیایی‌ها مشترک است، اما برخی از آن‌ها رایحه‌های خاص‌تری مانند عود داشتند. جالب‌تر اینکه مومیایی‌های متعلق به طبقات اجتماعی بالاتر، ترکیبات شیمیایی پیچیده‌تری در بوهای خود نشان دادند که حاکی از استفاده از مواد باکیفیت‌تر در فرآیند مومیایی‌سازی آن‌هاست. همچنین، نمونه‌های مربوط به دوران پادشاهی‌های متأخر مصر باستان ترکیبات مشابهی داشتند که بیانگر استفاده از مواد یکسان در آن دوره است.
دو سال پیش، یک عطرساز در پروژه‌ای جداگانه تلاش کرد با بازسازی رایحه‌ای بر اساس مواد به‌کاررفته در مومیایی یک نجیب‌زاده مصری از سال ۱۴۵۰ پیش از میلاد، عطری به نام «عطر ابدیت» خلق کند. این تلاش نشان داد که هرچند بوی مواد نگهدارنده و آفت‌کش‌ها نیز در مومیایی‌ها قابل تشخیص است، اما دستیابی به رایحه‌هایی که ریشه در هزاران سال پیش دارند، می‌تواند دریچه‌ای نو به سوی درک بهتر تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بگشاید.
به گفته این تیم تحقیقاتی، این بوها می‌توانند اطلاعاتی درباره دادوستد میان جوامع باستانی، تفاوت طبقات اجتماعی و حتی سبک زندگی و مرگ انسان‌ها در آن دوران ارائه دهند. این پژوهش، بویایی را به ابزاری جدید برای کاوش در تاریخ تبدیل کرده است؛ ابزاری که شاید تا پیش از این کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.
