"سالخوردگی جمعیت" در کشورهای پیشرفته به‌طورتدریجی طی بیش از دو قرن گذشته رخ داده است، به همین دلیل اقتصاد و اجتماع این کشورها، زمان کافی برای برنامه‌ریزی در خصوص مواجهه با این تغییر ساختار سنی را داشته‌اند.
در ایران به‌دلیل چالش‌های اقتصادهای نوظهور و سیاست‌های جمعیتی که در دهه 60 برای تحدید جمعیت کشور اتخاذ شد، کاهش چشمگیر نرخ باروری و همچنین کاهش نرخ‌های مرگ‌ومیر، ساختار سنی طی چند دهه تغییر کرده است و این امر، کشور را مجبور به یک واکنش سریع به نیازها و تقاضاهای متفاوت گروه‌های سنی کرده است.
براساس پیشبینیها، در سال 2030 نیمی از جمعیت جهان سن بالای 50 سال خواهند داشت، در عین حال میزان امید به زندگی نیز به‌دلیل پیشرفت‌‌های علمی صورت‌گرفته روند افزایشی دارد و بنابراین پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده جمعیت سالمندان کشورها افزایش بیشتری پیدا کند.
این تغییرات جمعیتی تأثیرات بسیار زیادی بر مسائلی نظیر اشتغال، ساختار خانواده‌ها، تقاضای خدمات بهداشتی و درمانی، مسکن و حمل‌ونقل و... خواهد داشت و این مسائل باعث شده است سالمند شدن جمعیت در آینده، نگرانی بسیاری از کارشناسان را برانگیزد زیرا برآوردها نشان می‌دهد که احتمالاً با پیر شدن بخش عمده جامعه، سیستم‌های اقتصادی و نظام‌های سلامت دچار فروپاشی شوند زیرا جمعیت افراد سالمندی که نیازمند خدمات بهداشتی و درمانی می‌شوند افزایش مییابد و جمعیت نیروی مولدی که بتواند چرخه اقتصادی را به حرکت درآورد کاهش مییابد.
شواهد نشان می‌دهد که روند پیری در کشور ما وضعیت رو به شتاب بیشتری به خود گرفته است.
پیش‌بینی جمعیت 2.5میلیون سالمندان در 30 سال آینده ایران
دکتر احمد دلبری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی به‌مناسبت روز جهانی سالمندان در گفت‌‌وگو با تسنیم به آینده کشور در زمینه سالمندی اشاره و اظهار کرد: در زمان حاضر نزدیک به 10 میلیون نفر سالمند در کشور داریم و پیش‌بینی می‌شود که جمعیت سالمندان در سال 1430 به بیش از 2.5 میلیون نفر خواهد رسید.
جوانی جمعیت به رفع بحران سالمندی کمک می‌کند؟
وی افزود: مشکلی که وجود دارد این است که برخی تصور می‌کنند که با تلاش برای جوان شدن جمعیت، به رفع بحران سالمندی در آینده کمک می‌شود در حالی که این طور نیست و همین فرزندانی که در طی سالیان اخیر متولد شده‌اند نیز در سال‌های آینده سالمند می‌شوند و به جمعیت سالمندان اضافه می‌شوند و بنابراین نیاز است که برای دوران سالمندی آن‌ها نیز فکری به حال زیرساخت‌های مورد نیاز شود.
آینده تلخ عروس و دامادهای تک فرزند!
دلبری ادامه داد: در زمان حاضر 40 درصد از خانواده‌ها، تک فرزند و 40 درصد دیگر نیز دارای دو فرزند هستند و به عبارت دیگر نزدیک به 80 درصد از خانواده‌ها، تنها یک یا دو فرزند دارند! این یعنی در آینده زوجین (عروس و دامادها) تک فرزند خواهند بود و خواهر و برداری نخواهند داشت در حالی که مادر و پدر هر کدام از این افراد، به سن سالمندی خواهند رسید و مسئولیت چهار نفر (پدر و مادر عروس و پدر و مادر داماد) تنها برعهده دو نفر (عروس و داماد) خواهد بود! این در حالی است که وقتی یک سالمند به بیماری مزمن یا مشکلات و ناتوانی‌ها دچار شود نیاز به چندین نفر برای مراقبت دارد.
جمعیت 2.5 میلیونی تجرد قطعی در انتظار کشور!
علاوه بر مشکلات تک فرزندی زوجین در آینده، یکی از معضلاتی که به زودی گریبانگیر جامعه ایرانی خواهد شد، تجرد قطعی است. در حال حاضر، جمعیت زیادی از جوانان مجرد را داریم که ممکن است هیچگاه ازدواج نکنند و همین امر باعث می‌شود در آینده وقتی به سن سالمندی می‌رسند، هیچ فرزندی برای کمک به انجام امور روزمره نداشته باشند و همین امر، نیاز به خدمات پرستاری و نگهداری از سالمندان را به شدت افزایش می‌دهد، در حالی که نیروهای جوان کشور نیز به دلیل کاهش نرخ باروری در آینده کاهش خواهند یافت و به عبارتی دیگر نیروی کافی برای مراقبت از سالمندان مجرد و بدون فرزند نخواهیم داشت!
رئیس مرکز تحقیقات سالمندی درباره این موضوع نیز بیان کرد: در حال حاضر 80 هزار نفر تجرد قطعی داریم که همه این افراد طبیعتاً به سالمندی خواهند رسید؛ پیشبینیها نشان می‌دهد که این آمار در دهه‌های آینده به شدت افزایش خواهد یافت به طوری که در سال 1430 به 2 میلیون و 500 هزار نفر تجرد قطعی خواهد رسید!
وی گفت: در عین حال متأسفانه به دلیل سبک زندگی ناسالم، بسیاری از این سالمندان آینده، دوره پیری سالمی نیز نخواهند داشت.
وزارت بهداشت صورت مسئله سالمندی جمعیت را پاک کرد!
دلبری با بیان اینکه وزارت بهداشت با ابلاغ بخشنامه‌‌ای، سن سالمندی را افزایش داده است، گفت: «وزارت بهداشت بدون مشورت انجمن‌های علمی فعال در حوزه سالمندی، یک شبه سن سالمندی را از 60 سال به 65 سال افزایش داده است در حالی که به تعویق انداختن آغاز سن سالمندی در کشور، به نوعی پاک کردن صورت مسئله سالمندی در کشور به شمار می‌رود.»
فقط 80 تخت توانبخشی برای 85 میلیون نفر داریم!
یکی دیگر از نگرانی‌هایی که درخصوص سالمندی ایران در آینده وجود دارد، موضوع نبود زیرساخت‌های مناسب برای ارائه خدمات توانبخشی به سالمندان است. گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس برآورد کرده است که نظام تأمین اجتماعی کشور در 20 سال آینده، باید منتظر تأمین اجتماعی و مراقبت بهداشتی از یک جمعیت بالغ بر سه برابر وضعیت فعلی باشد. این در حالی است که کشور در حال حاضر با معضل جدی کمبود پزشک و پرستار روبرو است و در عین حال، به گفته دلبری، مشکل جدی در ارائه خدمات توانبخشی نیز وجود دارد.
رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت در این باره نیز گفت: در کل کشور برای کل سالمندان، تنها 80 عدد تخت توانبخشی بیمارستانی داریم و در حوزه توانبخشی و سالمندی تقریباً زیرساخت جامع و کاملی برای ارائه خدمات به سالمندان وجود ندارد!
راه حل چیست؟
دلبری درباره راه‌حل‌های معضل سالمندی در کشور نیز اظهار کرد: «در دنیا به سالمندی به‌عنوان یک صنعت برای سرمایه‌گذاری و فرصت کارآفرینی و اشتغال نگاه می‌شود و بیشترین اشتغال در کشوری مانند سوئد، مربوط به مسائل سالمندی و نگهداری و مراقبت از سالمندان در منزل بوده است. یعنی می‌توان برای افراد جوان، شغل مراقبت از سالمند ایجاد کرد و در عین حال به این سالمندان نیز خدمات ارائه کرد اما از این ظرفیت استفاده نمی‌شود. در عین حال نیاز است جوانان با فرهنگسازی‌ها و برنامه‌هایی که انجام می‌شود سبک زندگی سالم‌تری داشته باشند تا با سلامت بیشتری وارد سنین سالمندی شوند.»
رئیس مرکز تحقیقات سالمندی افزود: «در سه سال گذشته شورای ملی سالمندی و دبیرخانه سالمندی به کل تعطیل شده است که نشان می‌دهد فکر جدی به حال سالمندی نمی‌شود. حتی امسال شعار روز جهانی سالمند، این است: "با عزت و کرامت پیر شدن: ارتقای مراقبت و سیستم‌های ارائه دهنده خدمات برای سالمندان." در حالی که شعاری که در کشور ما برای روز سالمند انتخاب شده این است: "سالمندان فعال، فردایی برای همه" که نشان می‌دهد حتی شعارها نیز با واقعیت سالمندی موجود در کشور هیچ تناسبی ندارد!»
به نظر می‌رسد مسئله سالمندی جمعیت، در آینده نزدیک به شدت گریبانگیر نظام سلامت کشور خواهد شد؛ معضلی که اگر برای چالش‌های ذکرشده آن راه حلی در نظر گرفته نشود، کشور را در یک بحران جدی گرفتار خواهد کرد.
