راهنماتو- روی‌هم‌رفته خودروها هم مانند انسان‌ها در معرض انواع آسیب‌هایی هستند که میزان پیامد آسیب‌زای هر کدام برایشان متفاوت است. یاتاقان یکی از امراض جدی خودرو است که هزینه‌های سنگینی را در پی خواهد داشت. برای جلوگیری از یاتاقان‌زدن خودرو باید به خوبی به مسائلی که می‌توانند باعث این اتفاق بشوند واقف بوده و از به‌وقوع‌پیوستن آنها جلوگیری کرد.
به گزارش راهنماتو، دانش فنی نسبت به خودرو و مشکلات احتمالی آن می‌تواند باعث جلوگیری از آسیب‌ها و در نتیجه صرفه‌جویی در هزینه‌های ما بشود. در ادامه این مقاله از راهنماتو به تمام سوالات شما در مورد یاتاقان خودرو پاسخ خواهیم داد.
یاتاقان خودرو چیست؟
به زبان ساده، یاتاقان‌ها مانند بالشتک‌هایی هستند که بین قطعات متحرک موتور قرار می‌گیرند و با کاهش اصطکاک، از سایش و آسیب به آنها جلوگیری می‌کنند.
موتورهای احتراقی، همچنان کلیدی‌ترین ساختار موجود در خودروها هستند و نقشی محوری در حرکت آنها ایفا می‌کنند. این موتورها از قطعات متعدد و پیچیده‌ای تشکیل شده‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها، یاتاقان‌ها هستند. یاتاقان‌ها به عنوان بالشتک‌های فلزی عمل می‌کنند و به میل‌لنگ اجازه می‌دهند تا به نرمی و روان درون بلوک سیلندر بچرخد. در واقع، بدون یاتاقان‌ها، حرکت موتور و در نتیجه حرکت خودرو امکان‌پذیر نخواهد بود.
در موتور خودرو، یاتاقان‌ها در نقاط مختلفی مانند اطراف میل‌لنگ (یاتاقان‌های اصلی) و بین شاتون و میل‌لنگ (یاتاقان‌های شاتونی) قرار می‌گیرند.
انواع یاتاقان در خودرو
یاتاقان‌ها بر اساس محل قرارگیری و عملکردشان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
1. یاتاقان‌های ثابت (یاتاقان میل‌لنگ):
- نقش: این یاتاقان‌ها حول محور ثابت میل‌لنگ قرار می‌گیرند و وظیفه دارند تا میل‌لنگ را در جای خود ثابت نگه داشته و از حرکت‌های جانبی آن جلوگیری کنند.
- ساختار: هر میل‌لنگ معمولاً دو یاتاقان ثابت دارد که به بلوک سیلندر متصل هستند. در سطح این یاتاقان‌ها سوراخ‌هایی تعبیه شده است که روغن‌کاری میل‌لنگ را تضمین می‌کند.
- اهمیت: یاتاقان‌های ثابت نقش کلیدی در حفظ تعادل موتور و جلوگیری از آسیب به قطعات دیگر دارند.
2. یاتاقان‌های متحرک (یاتاقان شاتون):
- نقش: این یاتاقان‌ها بین میل‌لنگ و شاتون قرار دارند و حرکت خطی پیستون را به حرکت دورانی میل‌لنگ تبدیل می‌کنند. همچنین، این یاتاقان‌ها از سایش و آسیب شاتون و میل‌لنگ جلوگیری می‌کنند.
- ساختار: بر خلاف یاتاقان‌های ثابت، در سطح یاتاقان‌های متحرک شیارهایی وجود دارد که با روغن پر می‌شوند. این شیارها به حرکت روان میل‌لنگ درون یاتاقان کمک می‌کنند.
- اهمیت: یاتاقان‌های متحرک نقش حیاتی در انتقال قدرت از پیستون به میل‌لنگ و در نهایت به چرخ‌ها دارند.
تفاوت‌های کلیدی بین یاتاقان‌های ثابت و متحرک
|
ویژگی |
یاتاقان ثابت |
یاتاقان متحرک |
|
محل قرارگیری |
حول محور ثابت میل‌لنگ |
بین میل‌لنگ و شاتون |
|
عملکرد اصلی |
ثابت نگه داشتن میل‌لنگ |
تبدیل حرکت خطی به دورانی، کاهش اصطکاک |
|
ساختار سطحی |
دارای سوراخ برای روغن‌کاری |
دارای شیار برای روغن‌کاری |
دلایل اصلی خرابی یاتاقان خودرو
-
ضربه زدن موتور: یکی از بارزترین علائم خرابی یاتاقان، شنیدن صدای ضربه زدن موتور است. این صدا معمولاً به دلیل سایش یاتاقان‌ها و ایجاد فاصله بین قطعات متحرک ایجاد می‌شود. ضربه زدن موتور می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:
- سایش بیش از حد یاتاقان‌ها: استفاده طولانی‌مدت از خودرو و عدم تعویض به موقع روغن می‌تواند باعث سایش یاتاقان‌ها و ایجاد فاصله بین آنها شود.
- کاهش فشار روغن: کاهش فشار روغن می‌تواند باعث افزایش اصطکاک بین قطعات و در نتیجه سایش سریع‌تر یاتاقان‌ها شود.
- نشت روغن: نشت روغن از موتور باعث کاهش سطح روغن و در نتیجه کاهش فشار روغن می‌شود.
-
کاهش فشار روغن: همانطور که گفته شد، کاهش فشار روغن یکی از دلایل اصلی خرابی یاتاقان‌ها است. عوامل مختلفی می‌توانند باعث کاهش فشار روغن شوند، از جمله:
- خرابی پمپ روغن: پمپ روغن وظیفه پمپاژ روغن به تمام قسمت‌های موتور را دارد. خرابی این پمپ می‌تواند باعث کاهش فشار روغن شود.
- مسدود شدن مجاری روغن: ورود آلودگی‌ها و ذرات خارجی به روغن می‌تواند باعث مسدود شدن مجاری روغن و کاهش جریان روغن شود.
- نشت روغن: نشت روغن از موتور باعث کاهش حجم روغن در سیستم و در نتیجه کاهش فشار روغن می‌شود.
- آلودگی روغن: ورود آلودگی‌ها و ذرات خارجی به روغن موتور می‌تواند باعث سایش زودرس یاتاقان‌ها شود. این آلودگی‌ها می‌توانند شامل ذرات فلزی، گرد و غبار، آب و سایر مواد خارجی باشند.
- استفاده از روغن نامرغوب: استفاده از روغن موتور نامرغوب یا روغنی که ویسکوزیته مناسب ندارد، می‌تواند باعث افزایش اصطکاک و سایش یاتاقان‌ها شود.
- رانندگی در شرایط سخت: رانندگی در شرایط سخت مانند حمل بار سنگین، کشیدن بار و رانندگی در سرعت‌های بالا به مدت طولانی می‌تواند فشار زیادی به موتور و یاتاقان‌ها وارد کند.
- خرابی تسمه تایم: خرابی تسمه تایم می‌تواند باعث اختلال در زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها شود و در نتیجه به موتور آسیب برساند.
- بالا رفتن دمای موتور: افزایش دمای موتور می‌تواند باعث کاهش ویسکوزیته روغن و در نتیجه کاهش خاصیت روان‌کنندگی آن شود. این امر می‌تواند باعث افزایش اصطکاک و سایش یاتاقان‌ها شود.
علائم یاتاقان زدن خودرو
یاتاقان زدن یکی از مشکلات رایجی است که ممکن است برای خودروها رخ دهد. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که یاتاقان‌های موتور که وظیفه کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک را دارند، دچار سایش یا آسیب شوند. در ادامه به بررسی علائم رایج یاتاقان زدن خودرو می‌پردازیم:
علائم شنیداری
- صدای ضربه زدن یا تق‌تق از موتور: یکی از بارزترین علائم یاتاقان زدن، شنیدن صدای ضربه زدن یا تق‌تق از موتور است. این صدا معمولاً با افزایش دور موتور شدت می‌گیرد.
- صدای سایش فلز به فلز: در مراحل پیشرفته‌تر یاتاقان زدن، ممکن است صدای سایش فلز به فلز شنیده شود که نشان‌دهنده تماس مستقیم قطعات فلزی با یکدیگر است.
علائم بصری
- روشن شدن چراغ چک موتور: در بسیاری از خودروها، خرابی یاتاقان باعث روشن شدن چراغ چک موتور می‌شود.
- دود کردن خودرو: در برخی موارد، یاتاقان زدن می‌تواند باعث دود کردن خودرو شود که نشان‌دهنده سوختن روغن موتور است.
علائم عملکردی
- کاهش قدرت موتور: یاتاقان زدن باعث کاهش قدرت موتور و شتاب‌گیری خودرو می‌شود.
- افزایش مصرف سوخت: به دلیل کاهش راندمان موتور، مصرف سوخت خودرو افزایش می‌یابد.
- لرزش موتور: یاتاقان زدن می‌تواند باعث لرزش موتور شود.
- روشن نشدن موتور یا روشن شدن با مشکل: در موارد شدید، یاتاقان زدن می‌تواند باعث روشن نشدن موتور یا روشن شدن آن با مشکل شود.
سایر علائم
- کاهش فشار روغن: یاتاقان زدن می‌تواند باعث کاهش فشار روغن در سیستم روغن‌کاری شود.
- افزایش دمای موتور: خرابی یاتاقان‌ها می‌تواند باعث افزایش دمای موتور شود.
روش‌های نگهداری و تعمیر یاتاقان‌ها
-
بازرسی منظم:
- بررسی صداهای غیرعادی: صداهای غیرعادی مانند نویز، زوزه یا تق‌تق می‌تواند نشانه‌ای از خرابی یاتاقان باشد.
- بررسی لرزش‌ها: لرزش بیش از حد ماشین‌آلات می‌تواند نشان‌دهنده عدم تعادل یا خرابی یاتاقان‌ها باشد.
- بررسی حرارت: افزایش دمای غیرعادی در اطراف یاتاقان‌ها می‌تواند نشانه‌ای از اصطکاک بیش از حد و خرابی قریب‌الوقوع باشد.
- بررسی علائم سایش: بررسی علائمی مانند ترک‌ها، فرورفتگی‌ها یا تغییر رنگ در سطح یاتاقان‌ها می‌تواند نشان‌دهنده سایش و نیاز به تعویض باشد.
-
روانکاری مناسب:
- استفاده از روانکار مناسب: انتخاب روانکار مناسب (روغن یا گریس) بر اساس نوع یاتاقان، سرعت، بار و دمای کاری بسیار مهم است.
- تعویض دوره‌ای روانکار: روانکارها با گذشت زمان خاصیت خود را از دست می‌دهند و باید به طور منظم تعویض شوند.
- روانکاری کافی اما نه بیش از حد: روانکاری بیش از حد می‌تواند باعث جذب آلودگی‌ها و ایجاد مشکلات دیگر شود.
-
تمیز نگه داشتن یاتاقان‌ها:
- تمیز کردن منظم: گرد و غبار، ذرات خارجی و آلودگی‌ها می‌توانند به یاتاقان‌ها آسیب برسانند. بنابراین، یاتاقان‌ها باید به طور منظم تمیز شوند.
- استفاده از مواد شوینده مناسب: برای تمیز کردن یاتاقان‌ها باید از مواد شوینده مناسب و سازگار با جنس یاتاقان استفاده شود.
-
تنظیم مناسب:
- تنظیم فاصله شعاعی: فاصله شعاعی بین شفت و یاتاقان باید به صورت دقیق تنظیم شود تا از فشارهای غیرعادی جلوگیری شود.
- تنظیم پیش‌بار: پیش‌بار مناسب یاتاقان‌ها باعث افزایش عمر مفید و کاهش لرزش می‌شود.
-
تعویض به موقع:
- تعویض یاتاقان‌های آسیب‌دیده: یاتاقان‌های آسیب‌دیده باید به سرعت تعویض شوند تا از گسترش آسیب جلوگیری شود.
- استفاده از یاتاقان‌های با کیفیت: برای تعویض یاتاقان‌ها باید از یاتاقان‌های با کیفیت و استاندارد استفاده شود.
