لاکهید ای-12 ( The Lockheed A-12 ) یک هواپیمای جاسوسی نمادین آمریکا بود که با وجود عمر کوتاهش، چند رکورد را به نام خود ثبت کرد.
ساخت یک هواپیمای شناسایی بسیار سریع و بلند پرواز
در دهه های 1950 و 60 میلادی، آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) هواپیمایی را زیر پروژه اوکس کارت (OXCART Project) برای جانشینی هواپیمای جاسوسی یو-2 توسعه داد. شرکت لاکهید برنده قرارداد پروژه اوکس کارت شد و کلارنس "کلی" جانسون، مهندس هوافضای افسانه ای، توسعه هواپیما را در سال 1959 آغاز کرد.
بنابر اطلاعات ارائه شده در وب سایت سیا، ای-12 دوازدهمین تکرار زیر نام رمز آرک انجل (Archangel) بود و دارای نوآوری های پیشرفته در ساخت تیتانیومی، روان کننده ها، پیشرانه های جت، سوخت، ناوبری، کنترل پرواز، اقدامات متقابل الکترونیکی، پنهان کاری راداری و سامانه های پشتیبانی حیات خلبان بود.
آزمایش در منطقه 51
توسعه هواپیمای ای-12 به شدت محرمانه بود و در منطقه 51 در نوادا به دور از چشم ماهواره های جاسوسی شوروی انجام می شد.
به کارگران منطقه 51 فهرستی از ماهواره های شوروی ارائه شده بود که به جزئیات زمان عبور آنها از فراز سایت آزمایش نوادا اشاره داشت تا کارگران بتوانند نمونه های اولیه هواپیما را پنهان کنند.
افزون بر استفاده از آشیانه ها، کارگران طعمه هایی با مقوا و مواد دیگر برای ایجاد سایه و فریب ماهواره ها ساخته بودند. آنها همچنین از دستگاه های تولید گرما به عنوان پیشرانه های جعلی استفاده می کردند تا این گونه به نظر برسد که هواپیماها تازه فرود آمده اند.
حداقل یکی از پروازهای آزمایشی متعدد ای-12 طبق برنامه پیش نرفت و در بیابان خارج از منطقه 51 سقوط کرد. دولت آمریکا به سرعت برای پوشش این حادثه اقدام کرد، اما تصاویر طبقه بندی نشده بقایای پراکنده هواپیما و افرادی در حال تمیز کردن بقایا را نشان دادند.
با وجود ویژگی های طراحی چشمگیر لاکهید ای-12 ، اما فضای زیادی برای پا نداشت. قد خلبانان این هواپیمای تک سرنشین باید کمتر از 183 سانتیمتر و وزنشان کمتر از 80 کیلوگرم می بود تا بتوانند در کابین تک نفره آن جا شوند.
خود خلبانان نیز با مجموعه ای از معیارهای سختگیرانه برای پرواز با ای-12 مواجه بودند. نامزدها باید تجربه حداقل 2000 ساعت پرواز می داشتند که نیمی از آن باید در آخرین جت های جنگنده با عملکرد بالا می بود. آنها همچنین باید متاهل، از نظر عاطفی پایدار و بین 25 تا 40 سال سن می داشتند.
تنها 16 نفر از نامزدها واجد شرایط بودند و تحت بررسی گسترده امنیتی و پزشکی قرار گرفتند و تعداد آنها به پنج نفر کاهش یافت. در روند بررسی دوم شش نفر دیگر نیز انتخاب شدند.
لباس فشار حرارتی محافظ خلبانان ای-12
به دلیل سرعت فراصوت هواپیما ، پوسته هواپیما می توانست تا 315 درجه سلسیوس و در نزدیکی پیشرانه تا 538 درجه گرم شود. خلبانان مجبور بودند لباس هایی با عایق حرارتی، کنترل فشار، خنک کننده و سامانه پشتیبانی از حیات بپوشند تا از آنها در برابر نوسانات دمای شدید و تغییرات فشار در صورت خروج اضطراری در ارتفاع بالا محافظت کند.
کابین خلبان همچنین دارای سامانه تهویه مطبوع برای خنک نگه داشتن خلبان در طول پرواز بود.
دستورالعمل های خروج اضطراری
لباس های خلبانان ای-12 همچنین دارای دستورالعمل های اضطراری بود که در صورت نیاز به خروج از هواپیما باید به آنها مراجعه می کردند.
پس از اولین پرواز خود در اکتبر 1963، لاکهید ای-12 در سال 1965 به طور کامل عملیاتی اعلام شد و به سرعت های رکوردشکن بیش از 3704 کیلومتر بر ساعت (3 ماخ) و ارتفاع تا 90000 پا دست یافت.
حتی امروزه، ای-12 رکوردهای بالاترین سرعت و ارتفاع پرواز برای جت های سرنشین دار مجهز به پیشرانه های تنفس کننده هوا را حفظ کرده است.
با وجود نوآوری های رکوردشکن خود، ای-12 تنها در یک عملیات شناسایی با نام رمز «سپر سیاه» (Black Shield) از ماه می 1967 تا می 1968 حضور داشت.
هواپیمای ای-12 تصاویری با کیفیت بالا را ثبت می کرد که می توانست ظرف چند ساعت پس از فرود پردازش و تفسیر شود. سه فروند ای-12، 29 ماموریت بر فراز شرق آسیا انجام دادند و اطلاعاتی را برای نیروهای آمریکایی در طول جنگ ویتنام استخراج کردند.
در همان زمان، آمریکا استقرار ماهواره های شناسایی کرونا (Corona) را برای جمع آوری اطلاعات در مورد اتحاد جماهیر شوروی آغاز کرد. این ماهواره ها تصاویر با کیفیت پایین تری نسبت به ای-12 می گرفتند و در رساندن تصاویر به تفسیرکنندگان عکس کندتر بودند، اما در برابر موشک های ضد هوایی آسیب پذیر نبوده و کمتر از پروازهای نظارتی باعث تحریک کشورهای خارجی می شدند.
یک فروند هواپیمای جاسوسی یو-2 آمریکا در ماه می 1960 بر فراز اتحاد جماهیر شوروی مورد اصابت قرار گرفت و خلبان آن به نام فرانسیس گری پاورز اسیر شد.
در میان نگرانی های مبنی بر اینکه رادارهای شوروی ممکن است به زودی قادر به شناسایی ای-12 باشند، لیندون بی. جانسون، رئیس جمهور وقت آمریکا، در سال 1968 دستور بازنشستگی ای-12 را صادر کرد. سپس، آمریکا جانشین این هواپیما یعنی لاکهید اس آر-71 بلک برد را به کار گرفت که به دلیل ماموریت های شناسایی خود در طول جنگ سرد مشهور شد.
اس آر-71 بلک برد جانشین ای-12
اس آر-71 بلک برد نسبت به ای-12 رادارگریزتر بود و سامانه های تصویربرداری اپتیکال و راداری اضافی حمل می کرد. این هواپیمای جاسوسی دو سرنشینه بسیار بزرگ تر از ای-12 بود. اس آر-71 کندتر بود، اما برد پرواز بیشتری بین سوخت گیری داشت.
با افزایش محبوبیت برنامه های ماهواره های جاسوسی در زمینه شناسایی خارجی، اس آر-71 نیز سرنوشت مشابهی با سلف خود داشت و آخرین پرنده سیاه در 26 ژانویه 1990 از خدمت خارج شد.
ام-21؛ نسخه ای از ای-12 با قابلیت حمل پهپاد
ام-21 که تحت پروژه تگبورد (Project Tagboard) برای سیا ساخته شد، یک ای-12 اصلاح شده دو سرنشینه برای حمل یک پهپاد بود. این پهپاد به نام دی-21 با هدف جمع آوری اطلاعات بر فراز مناطق خصمانه طراحی شده بود.
تنها دو فروند ام-21 ساخته شد که یکی از آنها طی یک حادثه پرتاب پهپاد در سال 1966 نابود شد.
