کدام کشورها سلاح هسته‌ای دارند؟

از زمان نخستین انفجار هسته‌ای در سال ۱۹۴۵، جهان وارد عصری شد که در آن مساله سلاح‌های هسته‌ای نه‌تنها توازن امنیت بین‌المللی را دگرگون کرد، بلکه سیاست جهانی را هم برای همیشه تغییر داد. تعداد محدودی از کشورها به این فناوری نظامی دست یافته‌اند؛ بعضی با پذیرش قوانین بین‌المللی، بعضی دیگر در حاشیه آن. اما کدام کشورها به‌صورت رسمی یا غیررسمی بمب اتم دارند؟ تاریخچه دستیابی آن‌ها به این سلاح‌ها و پیامدهای سیاسی و امنیتی حضورشان میان باشگاه دارندگان تسلیحات هسته‌ای چه بوده است؟

شناسه خبر: ۴۵۱۳۰۷
کدام کشورها سلاح هسته‌ای دارند؟

 کلاهک‌های هسته‌ای جهان در سال ۲۰۲۵

کشور مستقرشده (Deployed) ذخیره (Reserves) مجموع زرادخانه هسته‌ای (Nuclear Stockpile)
روسیه ۱٬۷۱۸ ۲٬۵۹۱ ۴٬۳۰۹
ایالات متحده ۱٬۷۷۰ ۱٬۹۳۰ ۳٬۷۰۰
چین ۲۴ ۵۷۶ ۶۰۰
فرانسه ۲۸۰ ۱۰ ۲۹۰
بریتانیا ۱۲۰ ۱۰۵ ۲۲۵
هند ۰ ۱۸۰ ۱۸۰
پاکستان ۰ ۱۷۰ ۱۷۰
اسرائیل ۰ ۹۰ ۹۰
کره شمالی ۰ ۵۰ ۵۰

توضیح : همه ارقام تقریبی هستند. این آمار شامل کلاهک‌های بازنشسته نمی‌شود.

منبع : سالنامه SIPRI، نسخه ۲۰۲۵

در حال حاضر، ۹ کشور یا به شکل رسمی اعلام کرده‌اند که سلاح هسته‌ای‌ دارند یا به باور عموم چنین تسلیحاتی را در اختیار دارند. نخستین کشورهایی که به سلاح هسته‌ای دست یافتند ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا بودند. هر پنج کشور عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) هستند؛ پیمانی که کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای را متعهد می‌کند از ساخت یا دستیابی به این سلاح‌ها خودداری کنند و کشورهای دارای سلاح هسته‌ای را ملزم می‌سازد که «با حسن نیت در جهت خلع سلاح هسته‌ای مذاکره کنند.»

What-if-Nuclear-Deterrence-was-an-Obsolete-Concept_-copy_11zon

کره شمالی سال ۱۹۸۵ به این پیمان پیوست، اما سال ۲۰۰۳ خروج خود را از آن اعلام کرد و دلیلش را «تهاجم ایالات متحده» دانست. این کشور از سال ۲۰۰۶ تاکنون چندین آزمایش هسته‌ای انجام داده است.

شمار سلاح‌های هسته‌ای در جهان به حدود ۱۳٬۰۰۰ کلاهک می‌رسد. گرچه این عدد کمتر از دوران جنگ سرد است (۶۰٬۰۰۰ سلاح هسته‌ای) اما این کاهش، تهدید اساسی این سلاح‌ها برای بشریت را تغییر نمی‌دهد.

برای نمونه، کلاهک‌های هسته‌ای مستقر بر تنها یک زیردریایی هسته‌ای ایالات متحده، هفت برابر قدرت تخریبی تمام بمب‌هایی را دارند که در طول جنگ جهانی دوم استفاده شدند و ایالات متحده معمولاً ۱۰ فروند از این زیردریایی‌ها را به‌طور هم‌زمان در دریا دارد.

علاوه بر این، تقریباً تمام قدرت‌های بزرگ هسته‌ای (از جمله ایالات متحده، روسیه و چین) اکنون به‌طور چشمگیری در حال افزایش اندازه، توانمندی یا هر دو جنبه زرادخانه‌های هسته‌ای‌شان هستند. این رقابت تسلیحاتی نوظهور، خطر وقوع جنگ هسته‌ای را افزایش داده است.

در گزارشی سالانه‌ای که اخیرا منتشر شد، مؤسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم (SIPRI) تخمین زده است که تا ژانویه سال ۲۰۲۵، این کشورها دارای ذخایر کلاهک‌های هسته‌ای نظامی به شرح زیر بوده‌اند.

۱. روسیه؛ مجموعه زرادخانه ۴۳۰۹ کلاهک هسته‌ای

روسیه حدود ۴۳۰۹ کلاهک هسته‌ای دارد که از این میان ۱۷۱۸ موردشان مستقر شده‌اند. با احتساب زرادخانه ایالات متحده، دو کشور روسیه و آمریکا بیش از ۹۰ درصد کل تسلیحات هسته‌ای جهان را در اختیار دارند. تنش بین این دو کشور یکی از دلایل اصلی کند بودن روند کاهش سلاح‌های هسته‌ای است.

با وجود تمدید معاهده کنترل تسلیحاتی دوجانبه موسوم به «استارت جدید (New START)»، اجرای آن فعلاً متوقف شده و احتمالاً تا حل‌وفصل جنگ روسیه و اوکراین از سر گرفته نخواهد شد. همچنین، روسیه اخیراً روند لغو تصویب «پیمان جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای» را آغاز کرده است. روسیه پیشتر نیز اعلام کرده که تنها در صورتی حاضر به کاهش بیشتر تسلیحات هسته‌ای است که دفاع موشکی آمریکا هم محدود شود.

روسیه اعلام کرده تنها در صورت انجام آزمایش توسط آمریکا، آزمایش انفجاری انجام خواهد داد.

۲. ایالات متحده؛ مجموعه زرادخانه ۳۷۰۰ کلاهک هسته‌ای

آمریکا حدود ۳۷۰۰ سلاح هسته‌ای در اختیار دارد که ۱۷۷۰ مورد از آن‌ها مستقر و آماده استفاده‌اند. این سلاح‌ها در زیردریایی‌ها و سیلوهای موشکی به عمق ۸۰ فوت در پنج ایالت از دشت‌های بزرگ آمریکا نگهداری می‌شوند. بخش دیگری هم درون پایگاه‌های نیروی هوایی ذخیره شده‌اند تا در صورت نیاز روی بمب‌افکن‌های دوربرد نصب شوند. همچنین، ۱۰۰ بمب هسته‌ای آمریکا در پایگاه‌های هوایی پنج کشور اروپایی قرار دارند.

تقریباً نیمی از این تسلیحات در حالت آماده‌باش فوری (hair trigger alert) نگهداری می‌شوند و می‌توانند بلافاصله پس از دستور رئیس‌جمهور آمریکا شلیک شوند. این سلاح‌ها شامل تقریباً تمام ۴۰۰ موشک بالستیک قاره‌پیمای مستقر در سیلوها (ICBM) و تعداد مشابهی کلاهک در موشک‌های بالستیک شلیک‌شونده از زیردریایی‌ها (SLBM) هستند. ICBMها در عرض چند دقیقه و SLBMها ظرف ۱۵ دقیقه قابل پرتاب‌اند.

توان تخریبی سلاح‌های هسته‌ای آمریکا دامنه گسترده‌ای دارد. قوی‌ترین بمب، یعنی بمب گرانشی B83، بیش از ۸۰ برابر قدرتمندتر از بمب هیروشیماست. ضعیف‌ترین آن‌ها تنها ۲ درصد قدرت بمب هیروشیما را دارد. این نوع سلاح‌های «کم‌قدرت» به‌طور خاص برای کاربردپذیری بیشتر طراحی شده‌اند و خطر استفاده واقعی را افزایش می‌دهند.

 

۳. چین؛ مجموعه زرادخانه ۶۰۰ کلاهک هسته‌ای

چین در دوران جنگ سرد سلاح هسته‌ای ساخت و از آن زمان تا به امروز، زرادخانه‌ نسبتاً محدودش را حفظ کرده است. با این حال، سه رکن اصلی نیروهای هسته‌ای چین (تریاد هسته‌ای) در حال گسترش و تقویت‌اند؛ از جمله با ساخت سه میدان سیلوی ICBM در شمال غربی چین.

اندازه دقیق زرادخانه چین مشخص نیست. برخی تخمین‌های پنتاگون زمانی تعداد کلاهک‌های چین را تا ۵۰۰ عدد و تخمین‌های جدیدتر آن را تا ۶۰۰ عدد پیش‌بینی‌ کرده‌اند. به دلیل اندازه محدود، چین ابهام راهبردی را حفظ کرده و تخمین‌های آمریکا هم در گذشته چند باری اشتباه از آب درآمده است. اندکی بیش از ۱۰۰ کلاهک هسته‌ای چین به موشک‌های دوربردی اختصاص دارند که می‌توانند به آمریکا هم برسند.

بر خلاف روسیه و آمریکا، چین موشک‌های خود را در حالت آماده‌باش فوری نگه نمی‌دارد. اغلب کلاهک‌ها در زمان صلح به موشک‌ها متصل نیستند. این وضعیت با سیاست دیرینه «عدم استفاده نخست» چین هم‌خوانی دارد. گسترش زرادخانه چین لزوماً به معنای اتخاذ رویکردی تهاجمی‌تر نیست، بلکه احتمالاً با هدف افزایش اطمینان از بقای سلاح‌ها در صورت حمله دشمن انجام می‌شود.

چین نیز مانند روسیه نسبت به سرمایه‌گذاری آمریکا در گزینه‌های حمله پیش‌دستانه و سامانه‌های دفاع موشکی نگران است. کارشناسان هشدار داده‌اند که این نگرانی‌ها ممکن است چین را به افزایش کمی و کیفی زرادخانه‌اش وادار کند. در نبود ابتکارات دیپلماتیک، انتظار می‌رود چین به تقویت و گسترش تسلیحات هسته‌ای خود ادامه دهد.

۴. فرانسه؛ مجموعه زرادخانه ۲۹۰ کلاهک هسته‌ای

فرانسه حدود ۲۹۰ سلاح هسته‌ای مستقر دارد. بیشتر این تسلیحات روی زیردریایی‌ها و بخش دیگر در موشک‌های کروز پرتاب‌شونده از هواپیما مستقر شده‌اند. فرانسه راهبرد بازدارندگی خود را کاملاً دفاعی تعریف کرده، اما استفاده نخست از سلاح هسته‌ای را در «شرایط شدید دفاع مشروع» رد نمی‌کند.

۵. بریتانیا؛ مجموعه زرادخانه ۲۲۵ کلاهک هسته‌ای

بریتانیا حدود ۱۲۰ سلاح هسته‌ای قابل بهره‌برداری در اختیار دارد (یعنی کلاهک‌هایی که در زیردریایی‌ها هستند یا می‌توانند به‌سرعت آماده استفاده شوند). همه این تسلیحات دریابردند و توسط موشک‌های بالیستیک Trident حمل می‌شوند که از آمریکا خریداری شده‌اند.

بریتانیا برخلاف تعهد قبلی خود که حداکثر تعداد کلاهک‌ها را ۱۸۰ عدد اعلام کرده بود، اکنون سقف جدید ۲۶۰ کلاهک را اعلام کرده است؛ افزایشی بیش از ۴۰ درصد.

۶. هند؛ مجموعه زرادخانه ۱۸۰ کلاهک هسته‌ای

هند حدود ۱۸۰ سلاح هسته‌ای در اختیار دارد و در حال افزایش تولید این تسلیحات است. اگرچه تمرکز تاریخی برنامه هسته‌ای هند بر درگیری با پاکستان بوده، اما نگرانی‌های فزاینده درباره چین هم در این‌ میان نقش مهمی ایفا می‌کند. این مسئله وضعیت منطقه را پیچیده‌تر کرده، چرا که هر اقدامی از سوی هند برای مدرن‌سازی سلاح‌هایش ممکن است به‌طور غیرمستقیم پاکستان را تهدید کند و خطر رقابت تسلیحاتی را افزایش دهد.

۷. پاکستان؛ مجموعه زرادخانه ۱۷۰ کلاهک هسته‌ای

تحلیلگران معتقدند که پاکستان در سال‌های اخیر زرادخانه خود را به ۱۷۰ سلاح هسته‌ای افزایش داده و همچنان در حال تولید است. اندازه و ساختار آینده زرادخانه پاکستان تا حد زیادی به اقدامات هند بستگی دارد. تمرکز بیشتر بر سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی کوتاه‌برد، نگرانی‌هایی ایجاد کرده مبنی بر اینکه پاکستان ممکن است آستانه رسیدن به استفاده از سلاح هسته‌ای را پایین آورده باشد.

۸. اسرائیل؛ مجموعه زرادخانه ۹۰ کلاهک هسته‌ای

اسرائیل که عضو پیمان NPT نیست، رسما مالکیت سلاح هسته‌ای را رد می‌کند، اما به‌طور گسترده پذیرفته شده که این کشور حدود ۹۰ سلاح هسته‌ای در اختیار دارد. وجود این زرادخانه باعث شده کشورهای اطراف هم به فناوری هسته‌ای برای مصارف غیرنظامی علاقه‌مند شوند.

۹. کره شمالی؛ مجموعه زرادخانه ۵۰ کلاهک هسته‌ای

با پایان جنگ سرد، کره شمالی با بحران اقتصادی روبه‌رو شد و در پی آن برای ایجاد اهرم دیپلماتیک و تضمین امنیت، برنامه هسته‌ای خود را سرعت بخشید. تلاش‌های آمریکا برای محدود کردن برنامه‌های هسته‌ای و موشکی کره شمالی با شکست و وعده‌های نقض‌شده از سوی هر دو طرف روبه‌رو شد.

اکنون، کره شمالی مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت ۴۵ تا ۵۵ سلاح هسته‌ای دارد و ممکن است ۲۰ تا ۳۰ سلاح هسته‌ای هم مونتاژ کرده باشد. این کشور همچنان در حال توسعه موشک‌های دوربرد است، هرچند توان واقعی این موشک‌ها هنوز مشخص نیست.

این تحولات چالش‌های جدیدی را برای شرق آسیا ایجاد کرده‌اند. آمریکا برای ازسرگیری مذاکرات موثر با کره شمالی نیازمند هماهنگی با متحدان آسیایی و چین است؛ کاری که با تیره‌تر شدن روابط واشینگتن و پکن دشوارتر شده است.

نظرات
پربازدیدترین خبرها