ماهواره‌های جاسوسی آمریکا اخیراً موفق به شناسایی یک مرکز عظیم و پیشرفته همجوشی هسته‌ای در چین شده‌اند؛ کشفی که با واکنش گسترده جامعه علمی و نهادهای امنیتی بین‌المللی همراه بوده است. این مرکز که در شهر «میانیانگ» واقع شده، نشان‌دهنده پیشرفت سریع چین در حوزه‌ای است که می‌تواند آینده تولید انرژی جهان را متحول کند و همزمان، نگرانی‌هایی جدی در خصوص کاربردهای نظامی آن ایجاد کرده است.
طراحی ویژه برای یک مأموریت خاص
تصاویر ثبت‌شده در اوایل سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که این مرکز دارای معماری ستاره‌ای‌شکلی است که چهار بازوی عظیم آن به یک اتاقک مرکزی منتهی می‌شود؛ ساختاری که بنا بر گزارش‌ها، به‌طور خاص برای متمرکزسازی پرتوهای لیزری پرانرژی بر نقطه‌ای بسیار کوچک طراحی شده است. تحلیل‌گران می‌گویند ابعاد اتاقک مرکزی این مرکز حدود ۵۰ درصد بزرگ‌تر از «تأسیسات احتراق ملی» (NIF) در آمریکاست، پیشرفته‌ترین مرکز فعلی همجوشی در جهان.
«طراحی این مجموعه به‌گونه‌ای است که فرآیند همجوشی را بهینه می‌کند و نشان از سرمایه‌گذاری گسترده علمی و مهندسی دارد.» این را دکتر ریموند چن، فیزیکدان هسته‌ای از دانشگاه MIT در گفت‌وگو با رسانه‌های آمریکایی اعلام کرده است.
فناوری انرژی پاک یا پوششی برای توسعه تسلیحات؟
همجوشی هسته‌ای، برخلاف شکافت هسته‌ای که در نیروگاه‌های امروزی به کار می‌رود، می‌تواند انرژی تقریباً نامحدودی از طریق ترکیب هیدروژن تولید کند؛ آن هم بدون تولید پسماند رادیواکتیو بلندمدت. با این حال، فناوری همجوشی، به‌ویژه نوعی که بر اساس محصورسازی لختی طراحی می‌شود، می‌تواند برای شبیه‌سازی آزمایش‌های هسته‌ای نیز به کار گرفته شود؛ بدون آن‌که نیاز به انفجار واقعی باشد. این مسئله می‌تواند محدودیت‌های پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) را عملاً دور بزند.
برخی کارشناسان امنیتی هشدار داده‌اند که چین ممکن است از پروژه‌های علمی برای پوشش برنامه نوسازی زرادخانه هسته‌ای خود بهره بگیرد.
رقابت علمی یا تنش ژئوپلیتیک؟
شهر میانیانگ که میزبان این مرکز جدید است، پیش‌تر نیز به‌عنوان پایگاهی برای تحقیقات دفاعی در چین شناخته می‌شد. حالا با کشف این تأسیسات جدید، بسیاری از ناظران از تشدید رقابت فناورانه میان چین و ایالات متحده سخن می‌گویند، رقابتی که فراتر از انرژی، حوزه‌هایی چون فضا، هوش مصنوعی و جاسوسی ماهواره‌ای را نیز دربر گرفته است.
چین به‌صورت همزمان در حال توسعه ماهواره‌هایی است که به گفته منابع غربی، می‌توانند حتی جزئیات چهره افراد را از فضا شناسایی کنند. این شواهد از استراتژی جامع پکن برای سلطه فناورانه در حوزه‌های راهبردی حکایت دارد.
آینده همکاری‌های علمی در ابهام
با تشدید تنش‌های جهانی، اکنون این پرسش اساسی مطرح است که کشورهای غربی چگونه باید با چین در حوزه‌های علمی تعامل کنند؟ آیا وضع محدودیت‌های بیشتر موجب تسریع خودکفایی فناورانه چین خواهد شد، یا می‌توان از طریق دیپلماسی علمی، چارچوب‌هایی برای توسعه مسئولانه این فناوری‌ها ایجاد کرد؟
کشف این مرکز در میانیانگ ممکن است نقطه عطفی در مناسبات علمی و امنیتی جهانی باشد، دستاوردی که هم می‌تواند بحران انرژی بشر را حل کند و هم نظم ژئوپلیتیک موجود را بر هم زند.
