طاقچه‌های سنگی حکاکی‌شده و دیوارهای سنگی محوطه باستانی و اسرارآمیز تِنیکی (Teniky) در ماداگاسکار مدت‌هاست دانشمندان را متحیر کرده است. بر اساس یک نظریه اولیه، ملوانان گمشدۀ پرتغالی معماران اصلی این سازه‌ها در دهه‌ی ۱۵۰۰ بودند، اما یک مطالعه‌ی جدید نشان داده که تبعیدیان زرتشتی از ایران قرن‌ها قبل این مکان را ساخته‌اند، شاید به امید ایجاد بهشتی دورافتاده در این جزیره‌ی تقریباً افسانه‌ای.
ده‌ها طاقچه‌ی حک‌شده در صخره‌ها مانند اتاق‌های کوچک مرتفع به نظر می‌رسند که چند متر عرض و عمق دارند. بسیاری از ورودی‌های آن‌ها با فرورفتگی‌های مدور احاطه شده، احتمالاً به این دلیل که می‌توان آن‌ها را با درهای چوبی یا سنگی بست.
طاقچه‌ها اصلاً شبیه هیچ چیز دیگری در ماداگاسکار یا شرق آفریقا نیستند، اما شباهت چشمگیری به طاقچه‌های تدفینی در محوطه‌های باستانی زرتشتیان در ایران دارند.
گیدو شروز زمین‌شناس دانشگاه برن سوئیس که رهبری این مطالعه را بر عهده داشته، می‌گوید: «ما به طور آزمایشی طاقچه‌های تنیکی را متعلق به یک گورستان سابق تعبیر می‌کنیم، جایی که اجساد در معرض دید بودند یا جایی که استخوان‌های خشک را در آن ذخیره می‌کردند.»
پارک ملی ایسالو در ماداگاسکار به‌خاطر سازندهای ماسه‌سنگی فرسایش‌یافته خود معروف است. این پارک محل باستان‌شناسی دورافتاده‌ای به نام تنیکی را در خود دارد
خرابه‌های دورافتاده
عکس‌های ماهواره‌ای نشان داده که این محوطه‌ی باستان‌شناسی دورافتاده که تنیکا نامیده می‌شود، بسیار بزرگ‌تر از تصورات ماست و اکتشافات تازه شامل طاقچه‌های حکاکی‌شده، مکان‌های آیینی و تراس‌های سنگی پنهان‌شده در چشم‌انداز اطراف می‌شود.
شروز نخستین بار سال ۱۹۹۴ به تنیکی علاقه‌مند شد، وقتی روی یک پروژه‌ی زمین‌شناسی در پارک ملی ایسالو کار می‌کرد که اکنون این منطقه را پوشش می‌دهد. او سال ۲۰۱۰ عکس‌های تنیکی را در نمایشگاهی در ژنو دید و در حالی که تصاویر ماهواره‌ای را در گوگل‌ارث جست‌وجو می‌کرد، شروع به بررسی متون علمی درباره این محوطه کرد. سپس با باستان‌شناسانی از ماداگاسکار که قبلاً با آن‌ها کار کرده بود تماس گرفت و در نهایت نخستین سفرش را به این مکان سال ۲۰۲۰ آغاز کرد.
شروز از آن زمان تاکنون چهار بار به تنیکی سفر کرده است. سفر اکتشافی امسال شرورز همراه ۱۶ محقق دیگر از سوئیس و آنتاناناریوو پایتخت ماداگاسکار و برخی نویسندگان همکار او در آخرین مطالعه، بود. این گروه شش راهنمای محلی و تقریباً ۱۵۰ باربر داشتند تا غذا و تجهیزات را در طول هشت ساعت پیاده‌روی بر فراز کوه‌ها و دره‌های عمیق از نزدیک‌ترین روستا حمل کنند.
در نمای نزدیک‌تر، طاقچه‌هایی را می‌بینید که روی صخره در یک دایره‌ی کوچک ناشی از فرسایش رودخانه کنده‌کاری شده‌اند
منشأهای ناشناخته
حتی قبل از بازدید از محوطه، شروز نسبت به توضیحی که معمولاً از معماری صخره‌ای تنیکی داده می‌شود، تردید داشت: اینکه این بنا در قرن شانزدهم توسط ملوانان غرق‌شده پرتغالی ساخته شده که به امید یافتن یک بندر در حال تردد در جزیره بودند.
اما طاقچه‌های تنیکی شباهت زیادی به طاقچه‌های سنگی کنده‌کاری‌شده در محل دفن زرتشتیان در منطقه فارس ایران کنونی دارند که در زبان پهلوی منقرض‌شده «استودان» نامیده می‌شدند.
زرتشتیان ساکن فارس معتقد بودند دفن مردگان زمین را آلوده می‌کند. بنابراین معمولاً مردگانشان را تا زمان تبدیل شدن به استخوان در معرض هوای آزاد می‌گذاشتند و سپس بقایای آن‌ها را در طاقچه‌های صخره‌ای دفن می‌کردند.
زمان‌بندی‌ها نیز مطابقت دارد. قدمت‌گذاری رادیوکربن زغال‌سنگ موجود در تنیکی نشان داده که قدیمی‌ترین سکونت این مکان بین قرن‌های ۱۰ و ۱۲، مدت‌ها قبل از ورود پرتغالی‌ها به این منطقه در اواخر قرن پانزدهم بوده، یعنی تقریباً زمانی که نخستین شهرها در ماداگاسکار تأسیس شدند.
نویسندگان مطالعه پیشنهاد می‌کنند که گروهی از زرتشتیان در قرن دهم یا یازدهم ایران را ترک کرده‌اند تا مستعمره جزیره‌ای خودشان را بسازند.
طاقچه‌های حکاکی‌شده در صخره‌های آشکار در تنیکی شباهت چشمگیری به طاقچه‌هایی دارند که برای تدفین زرتشتیان در منطقه فارس ایران استفاده میشد
یک استدلال قابل‌قبول
ناتان اَندِرسون، باستان‌شناس دانشگاه سانتا کلارا که در این مطالعه شرکت نداشته، اما در مورد سکونتگاه‌های اولیه‌ی دیگر در ماداگاسکار تحقیق کرده، به ارتباط بین زرتشتیان و محوطه تنیکی شک داشت. او می‌گوید: «وقتی واقعاً به داده‌ها و معماری نگاه می‌کنید، پیدا کردن توضیح قابل‌قبول دیگری جز این دشوار است. بدیهی‌ست هنوز تحقیق در مراحل اولیه است و اینها نتایج آزمایشی هستند.»
نبود استخوان
یکی از مشکلات این ایده که زرتشتیان مردگانشان را در تنیکی دفن می‌کردند این ست که هیچ یک از طاقچه‌های صخره‌ای حاوی بقایای انسانی نیست. پیشنهاد نویسندگان این ست که شاید دلیلش این باشد که مردمان بعدی استخوان‌های باستانی را برای «جادوی سیاه» جمع‌آوری و استفاده کرده‌اند.
سازندهای ماسه‌سنگی فرسایش‌یافته در پارک ملی ایسالو در ماداگاسکار
سکونتگاه باستانی؟
شروز و همکارانش بقایای دیوارهای سنگی محصور در اطراف غارها و همچنین طاقچه‌ها و مکان‌های آیینی بیشتری را در چشم‌انداز اطراف در مساحتی بیش از ۲۷۸۷۰ مترمربع پیدا کردند.
محققان همچنین نشانه‌هایی از صدها تراس سنگی نزدیک رودخانه ساهانافو در یک کیلومتری غرب غارها پیدا کردند. شروز معتقدست که برخی از آن‌ها روزگاری خانه‌های افرادی بودند که مردگانشان را در طاقچه‌های تنیکی دفن می‌کردند.
شروز می‌گوید زمین این منطقه سخت است، بنابراین امکان کشاورزی وجود نداشته است.
اما منابع دیگری بودند که به بقاء ساکنان کمک کردند. رودخانه پر از مارماهی است، در حالی که گراز وحشی و لمور در جنگل‌ها و دشت‌های مجاور فراوان است. شروز می‌گوید که شاید چند صد نفر نزدیک تنیکی در روزهای اوج آن می‌زیستند.
شروز و سایر محققان با سفر دیگری که برای سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده، امیدوارند برخی از اسرار این محوطه را کشف کنند. آن‌ها هنوز نمی‌دانند چرا کسی باید در چنین محوطه‌ی دورافتاده‌ای مستقر شود یا چرا باید آن را رها کند، اما یک احتمال اینست که به تنیکی حمله شده باشد.
شروز می‌پرسد: «آیا اینجا یک پناهگاه بوده؟»
چندین قسمت از دیوارها جاهایی ساخته شدند که ظاهراً به دیوار نیاز نداشتند، به این معنا که شاید این دیوارهای سنگی یک ویژگی محافظتی و دفاعی داشتند، اما در برابر چه کسی؟ هنوز روشن نیست!
