یافته‌ها نشان می‌دهد که معبد، یادگاری از تمدنی ۲۰۰۰ ساله است که توسط مردمی باستانی از نبطیه، پادشاهی کهن در شبه‌جزیره عربستان، بنا شده است. نبطی‌ها با آثار تاریخی خارق‌العاده، از جمله «خزانه» معروف پترا که در فیلم ایندیانا جونز و آخرین جنگ صلیبی به نمایش درآمده، شهرتی جهانی دارند.
معبد نبطیان با تمام شکوه و عظمتش، بعدها با ترکیبی از بتن و سفال‌های شکسته، دفن شد. پژوهشگران بر این باور هستند که این اتفاق شاید در پی ترک منطقه توسط تاجران خارجی صورت گرفته باشد.
میشله استفانیل، باستان‌شناس دریایی از مدرسه عالی جنوب ایتالیا در ناپل و نویسنده اصلی مقاله، در گفت‌وگو با لایوساینس، کشف معبد نبطیان در ایتالیا را «غیرمنتظره» توصیف کرد و افزود: «این یکی از شگفت‌انگیزترین اکتشافات دوران حرفه‌ای من است.»
معبد نبطیان در نزدیکی ساحل پوتزولی، شهری در قلب منطقه‌ی آتشفشانی کامپی فلگری و در حدود ۱۶ کیلومتری شرق ناپل قرار گرفته است. در زمان امپراتوری روم، پوتزولی که در آن دوران پوتئولی نام داشت، یکی از مهم‌ترین بنادر امپراتوری بود. کشتی‌ها از سراسر روم در آن پهلو می‌گرفتند و کالاهایی مانند غلات را تخلیه می‌کردند.
فعالیت‌های آتشفشانی در طی هزاران سال گذشته، چهره‌ی خط ساحلی پوتزولی را تغییر داده و حدود دو کیلومتر از انبارهای دوران روم باستان و سایر ساختمان‌های بندری را در زیر آب غرق کرده است. هرچند اشیای به‌دست‌آمده از این منطقه، حتی از قرن هجدهم به بعد، نشان از وجود معبدی دفن‌شده داشت، اما محل دقیق آن تا سال ۲۰۲۳ کشف نشده بود.
در کاوش‌های زیرآبی سال ۲۰۲۳، پژوهشگران موفق به کشف دو اتاق شدند که دیوارهایی به سبک معماری رومی داشتند. هر اتاق حدود ۱۰ متر طول و ۵ متر عرض داشت. در یکی از این اتاق‌ها، دو محراب مرمرین سفید رنگ به دیوار تکیه داده شده بود. این محراب‌ها دارای فرورفتگی‌هایی مستطیلی بودند که احتمالاً برای قراردادن سنگ‌های مقدس استفاده می‌شدند. در هر اتاق، تخته‌سنگ مرمرینی با حکاکی لاتین «Dusari sacrum» یافت شد که به معنای «تقدیم به دُشاره» است. دشاره، خدای اصلی دین نبطیان بود.
استفانیل می‌گوید: «بنا ترکیبی شگفت‌انگیز از معماری رومی با تقدیم‌نامه‌های لاتین به خدایان نبطی‌ها است. این کشف، ما را به فرهنگی پیوند می‌دهد که تجارت و آیین‌های مذهبی خود را به قلب امپراتوری روم آورده بود.»
پادشاهی نبطی‌ها از شمال شبه‌جزیره عربستان تا مدیترانه شرقی گسترده بود. در فاصله‌ی بین قرن‌های چهارم تا دوم پیش از میلاد، نبطی‌ها کنترل شبکه‌ای عظیم از کالاهای تجملی نظیر بخور خوشبو، طلا، عاج و عطر را در دست داشتند. این پادشاهی تا قرن اول میلادی، به ثروت هنگفتی دست یافت. مقبره عظیم معروف «خزانه» در پترا، پایتخت نبطی‌ها، یادگاری از دوران اوج ثروت و قدرت تمدن نبطیان است.
استیون تاک، تاریخدان رومی از دانشگاه میامی، می‌گوید: «حضور نبطیان در پوتئولی به‌عنوان جامعه‌ای تجاری کاملاً منطقی است. در آن زمان، پوتئولی دومین شهر بزرگ و مهم‌ترین بندر ایتالیا بود. نبطیان نه‌تنها جذب این منطقه شدند، بلکه آیین‌های مذهبی را نیز با خود آوردند.»
لوران تولبک، باستان‌شناسی از دانشگاه آزاد بروکسل نیز می‌گوید: «کشف معبدی برای دشاره در پوتئولی اصلاً عجیب نیست. ما می‌دانیم که نبطیان تا زمان ایجاد استان عربی تحت فرمان امپراتور تراژان، از پیشروی روم در خاور نزدیک بهره‌مند شدند.» تراژان بین سال‌های ۹۸ تا ۱۱۷ میلادی بر روم حکومت می‌کرد و در سال ۱۰۶ میلادی، نبطیه نیز به امپراتوری روم پیوست.
پس از الحاق نبطیه به امپراتوری روم، قدرت نبطی‌ها در کنترل تجارت کاروانی در عربستان به شدت کاهش یافت. تخریب معبد پوتئولی ممکن است بازتابی از آشفتگی آن دوران باشد.
استفانیل و گروهش به شواهدی دست یافتند که نشان می‌دهد معبد نبطیان عمداً در قرن دوم میلادی با بتن و سفال‌های شکسته دفن شده است. او توضیح می‌دهد: «شاید پس از فتح عربستان توسط تراژان، نبطیان دیگر امکان تجارت آزاد در پوتئولی را نداشتند و احتمالاً بندر را ترک کردند. این معبد، گواهی بر حضور آنان و تأثیر فرهنگی‌شان در دوران باستان است.»
