دسته‌های مختلف سگ‌هایی که در چرنوبیل و اطراف آن زندگی می‌کنند، فرصت منحصر به فردی برای درک چگونگی سازگار شدن حیات در یکی از خصمانه‌ترین محیط‌های روی زمین برای دانشمندان هستند.
دکتر نورمَن جِی کلایمِن، سرپرست تیم تحقیق، اظهار داشت: «دو جمعیت کوچک سگ توانستند در آن محیط بسیار سمی زنده بمانند.»
تیم دکتر کلایمن تفاوت‌های ژنتیکی قابل‌توجهی را میان دو گروه از سگ‌ها کشف کردند. یک گروه نزدیک راکتورهای سابق چرنوبیل پرسه می‌زنند و گروه دیگر در فاصله ۱۰ مایل دورتر در شهر چرنوبیل زندگی می‌کنند. این یافته نشان می‌دهد اینها دو جمعیت متمایز هستند که به ندرت با هم‌زاد و ولد کرده‌اند.
چرنوبیل کجاست و چه اتفاقی افتاد؟
فاجعه چرنوبیل روز ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ اتفاق افتاد، وقتی یک رآکتور هسته‌ای در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در اوکراین حین آزمایش ایمنی اواخر شب منفجر شد.
قرار بود این آزمایش، قطع برق را شبیه‌سازی کند تا ببیند آیا راکتور می‌تواند بطور ایمن بدون برق کار کند یا خیر. اما به دلیل ترکیبی از طراحی ضعیف، خطاهای اپراتور و عدم ارتباط، همه چیز به طرز وحشتناکی اشتباه پیش رفت.
یک موج ناگهانی برق موجب یک واکنش غیرقابل‌کنترل در راکتور ۴ شد و متعاقباً انفجار مهیبی رخ داد که درب راکتور را منفجر کرد و چندین تن مواد رادیواکتیو را در جوّ منتشر کرد.
عواقب آنی این انفجار آشوب‌گونه بود. آتش‌سوزی‌ها و دود رادیواکتیو در سراسر اروپا پخش شد و این انفجار به یکی از بدترین فاجعه‌های هسته‌ای تاریخ تبدیل شد.
«منطقه ممنوعه» به پناهگاه سگ‌ها و طبیعت تبدیل شد
در ماه‌ها و سال‌های بعد این فاجعه، منطقه چرنوبیل به یک منطقه ممنوعه تبدیل شد، با آسیب‌های زیست‌محیطی گسترده، مشکلات سلامتی برای مردم، سگ‌ها و سایر حیواناتی که در معرض تشعشعات قرار داشتند و ترس دائمی از آلودگی.
در چند روز اول، سطوح تشعشع به قدری بالا بود که گیاهان قهوه‌ای شدند و از بین رفتند و جنگل‌های نزدیک رآکتور ویران شدند.
«جنگل سرخ» که فقط یک مایل با کارخانه فاصله داشت، به این دلیل سرخ نامیده شد که تشعشعات درختان کاج را از بین برد و آن‌ها را قبل از خشک شدن به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز درآورد.
حیات وحش ابتدا به واسطه‌ی سطوح بالای تشعشعات، با جهش‌های ژنتیکی، مشکلات تولیدمثلی و کاهش شدید جمعیت مواجه شد.
پرندگان و پستانداران کوچک این منطقه به ویژه تحت تأثیر قرار گرفتند و آبزیان رودخانه‌ها و دریاچه‌های مجاور نیز با آسیب قابل‌توجهی مواجه شدند.
با این حال، با گذشت زمان، عدم‌حضور انسان در منطقه‌ی ممنوعه‌ی چرنوبیل به طبیعت اجازه داد به شیوه‌های شگفت‌انگیزی به حیات خود ادامه دهد.
بدون مردم، بسیاری از گونه‌ها از جمله گرگ، خرس، حیوانات کمیاب مانند اسب شوالسکی و سگ‌های چرنوبیل، این منطقه را به خانه خود تبدیل کرده‌اند.
در حالی که نقاط داغ تشعشعات به قوت باقی مانده‌اند، حیات وحش رشد کرده و چرنوبیل را به یک پناهگاه اتفاقی برای طبیعت تبدیل کرده است.
سگ‌های چرنوبیل
سگ‌های چرنوبیل بخشی دلخراشی از میراث آن فاجعه هستند. پس از انفجار اتمی سال ۱۹۸۶، بسیاری از ساکنان آنجا را تخلیه کردند و مجبور به ترک حیوانات خانگی خود شدند. میان آن‌ها سگ‌های بی‌شماری بودند که حالا نوادگانشان در منطقه ممنوعه چرنوبیل پرسه می‌زنند.
این سگ‌ها با زندگی در محیط‌های خشن و پرتوزا، زنده ماندن در زمستان‌های شدید، غذای محدود و تشعشعات طولانی سازگار شده‌اند. آن‌ها اطراف روستاهای متروکه و نزدیک نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل زندگی می‌کنند و بیشتر به پس‌مانده‌های غذای کارگران و بازدیدکنندگان متکی هستند.
بسیاری از آن‌ها دسته‌هایی را برای محافظت و همراهی شکل دادند، در حالی که برخی به طرز شگفت‌انگیزی با انسان‌ها، به ویژه کارگران و دانشمندانی که هنوز در منطقه در حال فعالیت هستند، دوست شده‌اند.
تلاش‌ها برای کمک به این سگ‌ها در طول سال‌ها افزایش یافته و سازمان‌ها برای ارائه واکسیناسیون، مراقبت‌های پزشکی و حتی برنامه‌هایی برای سرپرستی گرفتن خارج از منطقه‌ی برخی از آن‌ها، وارد عمل شده‌اند.
سرنخ‌های ژنتیکی در یک منظره سمی
این مطالعه نخستین باری‌ست که دانشمندان به بررسی ساختار ژنتیکی سگ‌های ولگرد ساکن نزدیک نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل پرداخته‌اند.
دکتر کلایمن توضیح می‌دهد: «علاوه بر طبقه‌بندی پویایی جمعیت این سگ‌ها در هر دو مکان، ما نخستین گام‌ها را برداشتیم تا درک کنیم چگونه قرار گرفتن مزمن در معرض خطرات محیطی متعدد ممکن است بر این جمعیت‌ها اثر گذاشته باشد.»
به گفته دکتر متیو برین: «پرسش اساسی اینجاست: آیا یک فاجعه زیست محیطی با این بزرگی بر حیات در منطقه اثر ژنتیکی دارد؟»
با تجزیه و تحلیل DNA سگ‌ها، این تیم ۳۹۱ منطقه مجزا را در ژنوم آن‌ها شناسایی کرد که بین دو گروه متفاوت بود.
دکتر برین توضیح داد: «این مناطق را به عنوان نشانگرها یا تابلوهای راهنما در بزرگراه در نظر بگیرید. آن‌ها مناطقی را در ژنوم شناسایی می‌کنند که در آن‌ها باید با دقت بیشتری به ژن‌های نزدیک نگاه کنیم.»
علاوه بر این، برخی از این نشانگرها به ژن‌های مرتبط با ترمیم ژنتیکی اشاره می‌کنند، به طور خاص، با ترمیم ژنتیکی پس از قرار گرفتن در معرض تشعشاتی مشابه موارد تجربه‌شده توسط سگ‌های چرنوبیل.
هنوز چیزهای زیادی در مورد سگ‌های چرنوبیل ناشناخته است
با وجود این یافته‌های جذاب، محققان هشدار می‌دهند هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری وجود دارد.
دکتر برین افزود: «در این مرحله نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم هرگونه تغییر ژنتیکی در واکنش به مواجهه‌های چندنسلی و پیچیده است. ما کارهای بیشتری باید انجام دهیم تا مشخص شود آیا چنین است یا خیر.»
مگان دیلیون، کاندیدای دکتری و نویسنده اصلی این مطالعه در ایالت NC، مشتاق است عمیق‌تر تحقیق کند: «پرسشی که اکنون باید به آن پاسخ دهیم اینست که چرا تفاوت‌های ژنتیکی قابل‌توجهی میان دو جمعیت سگ وجود دارد؟»
«آیا این تفاوت‌ها فقط به دلیل گرایش ژنتیکی هستند یا به دلیل عوامل استرس‌زای محیطی منحصر به فرد در هر مکان؟»
چرا هر کدام از اینها اهمیت دارد؟
این تحقیق پیامدهای گسترده‌تری فراتر از دنیای سگ‌ها دارد، زیرا سگ‌ها گونه‌ای هستند که چیزهای زیادی درباره سلامت انسان به ما می‌آموزند.
برین نتیجه گرفت: «با کشف اینکه آیا تغییرات ژنتیکی که در این سگ‌ها شناسایی کردیم، پاسخ ژنوم سگ‌ها به مواجهه‌هایی است که جمعیت‌شان تجربه کرده‌اند یا نه، شاید بتوانیم بفهمیم سگ‌ها چگونه در چنین محیط خصمانه‌ای زنده مانده‌اند و این برای هر جمعیتی (حیوان یا انسان) که با تجربیات مشابهی روبروست، چه معنایی دارد.»
با گذشت ۳۷ سال از فاجعه چرنوبیل، خطرات ناشی از تشعشعات هنوز از بین نرفته است. نیمه‌های عمر تقریباً ۳۰ ساله‌ی ایزوتوپ‌های پرتوزای ماندگار به این معناست که خطر تحمیل‌شده توسط قرار گرفتن در معرض تابش هنوز بسیار واقعی است.
«درک اثرات ژنتیکی و سلامتی این قرار گرفتن در معرض مزمن در سگ‌ها، درک گسترده‌تر ما را از این نظر تقویت می‌کند که چگونه این نوع خطرات زیست‌محیطی می‌توانند بر انسان‌ها اثر بگذارند و بهترین روش برای کاهش خطرات سلامتی چیست.»
تیم تحقیقاتی قصد دارد به کار خود ادامه دهد و امیدوارست اسرار ژنتیکی بیشتری را که در این سگ‌های انعطاف‌پذیر نهفته، کشف کند. یافته‌های آن‌ها می‌تواند راه را برای اطلاعات جدید درباره سازگاری ژنتیکی در محیط‌های شدید هموار کند.
یادگیری از چرنوبیل و سگ‌های آن
به طور خلاصه، داستان سگ‌های چرنوبیل مدرک انعطاف‌پذیری حیات است. این جانوران در مکانی غیرقابل‌سکونت، توانایی خودشان برای بقا را اثبات کرده‌اند.
وجود آن‌ها پرسش‌های قابل‌تاملی را ایجاد می‌کند: چگونه موجودات زنده با چنین شرایط خصمانه‌ای سازگار می‌شوند؟ ما از زنده ماندن آن‌ها چه چیزی می‌توانیم بیاموزیم؟
همانطور که دانشمندان به بررسی این پرسش‌ها ادامه می‌دهند، یک چیز روشن است: سگ‌های چرنوبیل چیزهای زیادی برای آموزش به ما دارند.
بقاء آن‌ها فرصت بی‌نظیری برای درک اثرات ژنتیکی بلایای زیست محیطی است و به طور بالقوه به ما می‌آموزد چگونه از حیات وحش و خودمان در مواجهه با چالش‌های مشابه محافظت کنیم.
