سفر به سرزمین دلیران تنگستان؛ زیباترین جاذبه‌های تاریخی بوشهر که باید ببینید

راهنماتو- ردپای داستان‌های دلیرانه به راحتی در تنگستان بوشهر دیده می‌شود. همه چیز از دوران زندیه شروع شد!

به گزارش راهنماتو، تنگستان را چنین نام نهادند چون مملو است از صخره‌ها و تنگ‌های در هم تنیده بود. حتی خانه‌ها و اراضی را طوری در دل این تنگ‌ها ساخته بودند که سخت بود عبور از آن‌ها. این مردمان لر تبار دلاور شاید از دوره‌ای دیرینه و از دوره ایران باستان آمد و شدی برای خود داشتند، اما نامشان در تاریخ ایران زمین زمانی درخشید که نشان دادند ایران محلی برای غارت و غارتگری نیست. ایران، مهد دلیران است.

 بنابراین اول بار در دوره زندیه بود که در تاریخ ایران نام تنگستان پررنگ شد. اگرچه کریم‌خان به احوال جزایر جنوبی کشور اعتنای چندانی نداشت، اما برای جلوگیری از غارتگری‌های دزدان دریایی اقدامات مهمی انجام داد. درواقع، در آن دورانی که کریم خان سعی داشت میرمهنا را مغلوب کند، تنگستانی‌ها به یاری او شتافتند. میرمهنا، شیخ بندر ریگ، چندین بار بر کریم‌خان شوریده بود، اما کریم خان از خون او گذشت.

 در نهایت نیز به یاری تنگستانی‌ها بود که توانست میرمهنا را روانه خارگو کند. اما، این تنها ابتدای درخشش آن‌هاست. نقش پررنگ‌تر را در جنگ جهانی اول و زمانی که جهان درگیر نزاع بود خواهیم دید. در این مطلب از راهنماتو نگاهی بسیار کلی به تاریخ پرفرازو نشیب تنگستانی‌ها انداخته سپس به سراغ معرفی جاذبه‌های تاریخی بوشهر می‌رویم.

دلاوری تنگستانی‌ها در جنگ جهانی اول

پیش از آغاز جنگ جهانی اول، انگلیسی‌ها با استفاده از پیمان‌های سری 1907 میان روسیه و بریتانیا، ایران را به دو حوزه نفوذ تقسیم کرده بودند و بوشهر را به عنوان یکی از مناطق حساس و استراتژیک جنوب ایران تحت کنترل خود قرار داده بودند. در سال 1294 هجری شمسی، پس از شروع جنگ جهانی اول، نیروهای انگلیسی با هدف تصرف بوشهر، این بندر مهم را اشغال کردند. چند روز بعد از اشغال بوشهر، گروهی از اهالی محلی علیه این اشغالگری دست به اعتراض زدند که به تبعید آنان به هندوستان منجر شد.

در پاسخ به این اقدام انگلیسی‌ها، رئیسعلی دلواری به عنوان یکی از سرکردگان جنبش‌های ضد استعماری در جنوب کشور، تصمیم به مقابله گرفت. انگلیسی‌ها برای جلوگیری از این قیام، سعی کردند رئیسعلی را با وعده پول و امتیازاتی مانند پرداخت چهل هزار پوند، به بی‌طرفی وادار کنند. اما رئیسعلی با شجاعت تمام، این پیشنهاد را رد کرده و اعلام کرد که چگونه می‌توان بی‌طرف بود وقتی که استقلال کشور در خطر است؟

در پاسخ به این رد پیشنهاد، مقامات انگلیسی تهدید کردند که اگر رئیسعلی علیه آنان قیام کند، خانه‌هایش را تخریب کرده و نخل‌هایش را از بین خواهند برد. رئیسعلی اما در پاسخ نوشت که خانه‌هایشان کوه است و تهدیدات آنان هیچ‌گاه به نتیجه نخواهد رسید. از این رو، قیام دلیران تنگستان با صدور فتوای جهاد از سوی علما و روحانیون بزرگ شیعه، مانند شیخ محمد حسین برازجانی، وارد مرحله جدیدی شد. رئیسعلی دلواری و یارانش با اعتماد به این فتوا، برای جنگ علیه نیروهای انگلیسی آماده شدند.

قیام رئیسعلی دلواری از همان ابتدا با استفاده از شیوه‌های جنگ چریکی و با توکل به ایمان، ضربات سنگینی به نیروهای انگلیسی وارد کرد. در یکی از نبردها، رئیسعلی و یارانش توانستند به نیروهای انگلیسی حمله کنند و آنها را به عقب‌نشینی وادار کنند. با این حال، انگلیسی‌ها برای مقابله با رئیسعلی، نیروهای خود را از مناطق مختلف اعزام کرده و به سوی روستای دلوار پیشروی کردند. رئیسعلی که از این حمله آگاه بود، اقدام به تخلیه روستای دلوار کرده و به کوه‌های اطراف پناه برد.

در ادامه نبردها، رئیسعلی و یارانش ضربات سنگینی به نیروهای انگلیسی وارد کردند و حتی برنامه‌ریزی برای بازپس‌گیری بوشهر را آغاز کردند. اما در شب قبل از حمله، یکی از خائنان از میان یاران رئیسعلی، او را از پشت هدف قرار داده و رئیسعلی به شهادت رسید. این شهادت، پایان قیام رئیسعلی دلواری بود، اما مقاومت دلیران تنگستان علیه استعمار انگلیس در تاریخ ایران جاودانه باقی ماند.

زیباترین جاذبه های تاریخی بوشهر

حال که به مهم‌ترین دوران تاریخی بوشهر و تنگستان ورود یافتیم به سراغ جاهای تاریخی این شهر زیبا می‌رویم و آن‌ها را معرفی می‌کنیم. فراموش نکنید که شهر باستانی بوشهر پر است از بناهای تاریخی که برخی از آن‌ها به دوره ایران باستان و برخی دیگر به دوران پس از اسلام برمی‌گردند که به متن تاریخی که در این مطلب با شما در میان گذاشتیم هم‌خوانی دارند. اما‌، ما زیباترین جاذبه‌های تاریخی بوشهرها چه در دوران باستان و چه در دوران پس از اسلام در ادامه معرفی می‌کنیم.

۱. گورستان صخره ای سیراف

گورستان صخره‌ای سیراف، گنجینه‌ای از تاریخ و تمدن در دل کوه‌های جنوبی ایران است. این آرامگاه باستانی که قدمت آن به دوران ساسانیان و حتی قبل‌تر می‌رسد، با قبرهای سنگی منحصربه‌فرد خود، روایتی از زندگی و باورهای مردمانی را بازگو می‌کند که در این سرزمین پهناور می‌زیسته‌اند. این قبرستان که در طول تاریخ، میزبان مردمانی از ادیان مختلف بوده است، به حق لایق نام «قبرستان تمدن‌ها» است. ساختار خاص قبرها، با رو به غرب بودن و استفاده از ساروج، نشان از آگاهی مردمان آن زمان از اصول معماری و باورهای دینی‌شان دارد. هرچند که درباره کاربری اولیه این گورها نظرات مختلفی وجود دارد، اما به هر روی، این مکان تاریخی، گواهی بر تمدن غنی و کهن ایران زمین است.

آدرس گورستان صخره‌ای سیراف

برای رفتن به گورستان صخره‌ای سیراف باید به استان بوشهر، بندر سیراف، شمال غربی بندر سیراف بروید.

۲. بازار قدیم بوشهر

گفتنی بود که از دوران لطفعلی خان و حضورش در تنگستان هم بگوییم، اما فرصت اندک بود. فراموش نکنید که بوشهر در دوران افشار نیز حائز اهمیت بود و بازار قدیمش در همین دوره ساخته شد.  بازار قدیم بوشهر، نگینی درخشان از معماری و تجارت دوران قاجار و افشار، در دل بافت تاریخی شهر بوشهر جای گرفته است. این بازار که در اوج شکوفایی خود، قلب تپنده اقتصادی منطقه بود، با راسته‌های متعدد و حجره‌های پررونق، پذیرای بازرگانان و مردم از اقشار مختلف بوده است. معماری اصیل قاجاری بازار، با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی منطقه، فضایی دلنشین و خنک را برای خرید و فروش فراهم می‌آورد. متأسفانه، با گذشت زمان و تغییرات شهری، بخش عمده‌ای از این بازار تاریخی از بین رفته است؛ اما با این حال، بازمانده‌های آن همچنان حکایت از شکوه و عظمت گذشته دارند. بازدید از این بازار تاریخی، سفری است به اعماق تاریخ و فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و سبک زندگی مردم این دیار.

آدرس بازار قدیم بوشهر

برای رفتن به بازار قدیم بوشهر باید به  استان بوشهر، بوشهر، خیابان شهدا بروید.

۳. گور دختر

گور دختر، بنای تاریخی شگفت‌انگیزی است که در دل دشت‌های بوشهر جای گرفته و با معماری ساده اما باشکوه خود، یادگاری از دوران هخامنشیان است. این آرامگاه سنگی که شباهت بسیاری به آرامگاه کوروش کبیر دارد، با وجود قدمت طولانی و قرارگیری در منطقه‌ای دورافتاده، همچنان پابرجا مانده است. باستان‌شناسان معتقدند این بنا متعلق به یکی از شاهزادگان هخامنشی بوده و احتمالاً قدمتی بیش از آرامگاه کوروش کبیر دارد. معماری ساده و صخره‌ای گور دختر، نشان از دانش و مهارت بالای معماران آن دوره دارد. این بنای تاریخی که به شماره 1897 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان بوشهر محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.

آدرس گور دختر

برای رفتن به گوردختر باید به  استان بوشهر، شهرستان دشتستان، دشت میانکوهی پشت پر بروید.

۴. بافت تاریخی بوشهر

بافت تاریخی بوشهر، با قدمتی که به دوران نادر شاه افشار می‌رسد، یکی از زیباترین و ارزشمندترین بافت‌های تاریخی ایران است. این بافت که شامل محله‌های بهبهانی، دهدشتی، کوتی و شنبدی می‌شود، با خانه‌های سنتی، کوچه‌های پیچ در پیچ، عمارت‌های تاریخی، مساجد و کلیساهای قدیمی، تصویری از زندگی روزمره مردم بوشهر در گذشته را به نمایش می‌گذارد. این بافت با وسعتی حدود ۳۸ هکتار، در دل شهر بوشهر قرار گرفته و با معماری خاص خود، تلفیقی از فرهنگ ایرانی و تأثیرات دریانوردی است. بافت تاریخی بوشهر، علاوه بر ارزش تاریخی، به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم استان بوشهر نیز شناخته می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند.

آدرس بافت تاریخی بوشهر

برای رفتن به بافت تاریخی بوشهر باید به  استان بوشهر، بوشهر، بافت ساحل دریا، خیابان ساحلی بروید.

۵. موزه رئیسعلی دلواری

این موزه جایی است به نظرتان آشنا حتی اگر ندیده باشیدش چراکه پیشتر در همین مطلب در مورد دلواری و دلاوری‌هایش سخن گفته بودیم. خانه تاریخی رئیسعلی دلواری، در دل شهر دلوار و در استان بوشهر، به عنوان موزه‌ای ارزشمند از تاریخ مبارزات مردم جنوب ایران علیه استعمار انگلیس، پذیرای بازدیدکنندگان است. این خانه که در اواخر دوره قاجار ساخته شده، با معماری ساده و دلنشین خود، یادآور رشادت‌ها و ایثارگری‌های رئیسعلی دلواری و یارانش است. در این موزه، علاوه بر اشیاء و اسناد تاریخی، می‌توانید با سبک زندگی مردم آن دوران و چگونگی مبارزات آن‌ها آشنا شوید. بازدید از خانه رئیسعلی دلواری، سفری است به گذشته و فرصتی برای تجدید میثاق با ارزش‌های آزادی و استقلال.

آدرس موزه رئیسعلی دلواری

برای رفتن به موزه رئیسعلی دلواری باید به استان بوشهر، تنگستان، دلوار، خانه یا موزه شهید رئیسعلی دلواری بروید.

۶. مدرسه سعادت

مدرسه سعادت، نگینی درخشان از تاریخ آموزش ایران است که در دل بافت تاریخی بوشهر می‌درخشد. این بنای ارزشمند که در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری تاسیس شده، به عنوان اولین مدرسه نوین جنوب ایران، نقش مهمی در گسترش فرهنگ و دانش در این منطقه داشته است. معماری اصیل قاجاری مدرسه با تلفیقی از عناصر سنتی و مدرن، فضایی دلنشین و آموزنده را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کرد. امروزه، مدرسه سعادت به عنوان یک موزه تاریخی، میزبان گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و معماری است و یادآور تلاش‌های پیشینیان برای اعتلای فرهنگ و دانش در ایران است.

آدرس مدرسه سعادت

برای رفتن به مدرسه سعادت باید به بوشهر، خیابان امام، روبه‌روی میدان معلم بروید.

۷. عمارت ملک بوشهر

عمارت ملک بوشهر، شاهکاری از معماری دوره قاجار و نمادی از شکوه و عظمت تجارت در آن عصر است. این بنا که با الهام از کاخ‌های فرانسوی و با بهره‌گیری از مصالح و مهارت‌های بومی ساخته شده، جلوه‌ای از تلفیق فرهنگ‌ها و سبک‌های معماری را به نمایش می‌گذارد. عمارت ملک که به دست معماران فرانسوی و با نظارت مهندسان فرانسوی ساخته شده، دارای معماری‌ای باشکوه و پیچیده است که شامل بخش‌های مختلفی همچون پیشخوان، سکو، سردر، ایوان، سالن‌ها، باغ‌ها و کوشک‌ها می‌شود. این عمارت که در طول تاریخ شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است، پس از سال‌ها تخریب و بی‌توجهی، در سال‌های اخیر مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته تا بار دیگر به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری بوشهر و نمادی از هویت تاریخی این شهر درخشش خود را باز یابد.

آدرس عمارت ملک بوشهر

برای رفتن به عمارت ملک بوشهر باید به  استان بوشهر، محله بهمنی، خیابان ماهینی، کوچه ملک بروید.

۸. گورستان شغاب

گورستان شغاب بوشهر، یکی از گنجینه‌های تاریخی ایران است که قدمت آن به بیش از ۴۲۰۰ سال پیش، یعنی دوران ایلامیان می‌رسد. این قبرستان باستانی که در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است، با خمره‌های تدفین و قبرهای دستکند، روایتگر آئین‌ها و باورهای مردمان گذشته این سرزمین است. کشف انواع مختلف تدفین، از جمله خمره‌های کف اژدری، قبور دستکند صخره‌ای و قبور خشکه‌چین، نشان از تنوع فرهنگی و تاریخی این منطقه دارد. باستان‌شناسان معتقدند این گورستان علاوه بر دوره ایلامی، نشانه‌هایی از دوره‌های اشکانی و ساسانی را نیز در خود جای داده است. وجود خمره‌های سفالی حاوی اسکلت اموات و اشیاء تزیینی، این گورستان را به یکی از مهم‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی در ایران تبدیل کرده است.

آدرس گورستان شغاب

برای رفتن به گورستان شغاب باید به  استان بوشهر، جنوب بوشهر، کنار پارک شغاب بروید.

۹. آب انبار قوام

آب انبار قوام، شاهکاری از معماری ایرانی-اسلامی است که در دل شهر بوشهر جای گرفته است. این بنای تاریخی که قدمتی بیش از 150 سال دارد، در دوران قاجاریه به دستور علی اکبر قوام الملک شیرازی ساخته شده و به عنوان یکی از مهمترین منابع تامین آب آشامیدنی شهر بوشهر به شمار می‌رفته است. معماری منحصر به فرد آب انبار قوام با استفاده از مصالح بومی و با الهام از معماری سنتی ایرانی، نمایانگر دانش و مهارت بالای معماران آن دوره است. این بنا با گنبدهای مرتفع و طاق‌های آجری، فضایی خنک و تاریک را برای نگهداری آب ایجاد می‌کرده است. آب انبار قوام که با شماره ثبت ۳۵۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، امروزه علاوه بر ارزش تاریخی، به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم نیز شناخته می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.

آدرس آب انبار قوام

برای رفتن به آب انبار قوام باید به استان بوشهر، بوشهر، خیابان ساحلی بروید.

۱۰. کاخ بردک سیاه

کاخ بردک سیاه، شاهکاری از معماری هخامنشی و یادگاری ارزشمند از دوران شکوه و عظمت امپراتوری پارس است که در دل نخلستان‌های روستای درودگاه در نزدیکی برازجان واقع شده است. این کاخ زمستانی که به دستور داریوش بزرگ ساخته شده، با تالار مرکزی ستون‌دار خود که شباهت بسیاری به کاخ آپادانای شوش دارد، نمادی از قدرت و شکوه هخامنشیان است. کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی به کشف آثار ارزشمندی همچون مجسمه‌های شاهزادگان، اشیاء زرین، خنجر عاجی و سنگ‌نوشته‌های مهمی منجر شده است که گویای اهمیت این کاخ در تاریخ ایران و جهان باستان می‌باشد.

آدرس کاخ بردک سیاه

برای رفتن به کاخ بردک سیاه باید به بوشهر، ۱۲ کیلومتری برازجان، روستای درودگاه بروید.

۱۱. کاخ کوروش برازجان

کاخ کوروش در برازجان، شاهکاری از معماری هخامنشی و گواهی بر شکوه و عظمت این سلسله در جنوب ایران است. این بنای تاریخی که در نزدیکی رودخانه خشک آرد واقع شده، به عنوان یکی از پایگاه‌های مهم هخامنشیان در سواحل خلیج فارس محسوب می‌شود. بر اساس پژوهش‌ها، این کاخ در اواخر سلطنت کوروش بزرگ ساخته شده و با توجه به ظرافت و پیچیدگی حجاری‌ها و تزئینات آن، نشان از پیشرفت هنر معماری در مقایسه با بناهای پیشین مانند پاسارگاد دارد. کشف این کاخ، اهمیت استراتژیک منطقه برازجان در دوران هخامنشیان را آشکار ساخته و به شناخت بهتر از فرهنگ و تمدن این دوره کمک شایانی کرده است.

آدرس کاخ کوروش برازجان

برای رفتن به کاخ کوروش برازجان باید به منطقه برازجان در بوشهر بروید.

۱۲. قلعه بردستان

قلعه بردستان، نگینی درخشان از تاریخ و معماری ایران زمین است که در بندر دیر، استان بوشهر واقع شده است. این دژ تاریخی که قدمتی دیرینه دارد، با استفاده از سنگ و با الهام از معماری ساسانی، به شیوه‌ای استادانه ساخته شده است. برج‌های بلند، تاق‌های زیبا و اتاق‌های تو در توی این قلعه، حکایت از گذشته‌ای باشکوه و پر رمز و راز دارد. گرچه تاریخ دقیق ساخت این بنای عظیم مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که در دوران قاجاریه نیز مورد استفاده و مرمت قرار گرفته است. قلعه بردستان که در سال ۱۳۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، امروزه پس از مرمت‌های اخیر، آماده است تا بازدیدکنندگان را به سفری در دل تاریخ ببرد.

آدرس قلعه بردستان

برای رفتن به قلعه بردستان باید به استان بوشهر، شهرستان دیر، بردستان بروید.

۱۳. نیایشگاه مند

نیایشگاه مند، یکی از گنجینه‌های تاریخی و باستانی استان بوشهر است که قدمت آن به دوران اشکانیان می‌رسد. این نیایشگاه کهن که در دل کوهستان مند و در فاصله‌ی سی کیلومتری خورموج واقع شده، با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت، از مهم‌ترین آثار مذهبی و معماری ایران باستان به شمار می‌رود. این مجموعه تاریخی که شامل آتشکده، شاه‌نشین و اتاق‌های متعدد است، از سال ۱۳۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران تحت حفاظت قرار گرفته است و امروزه به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی محسوب می‌شود.

آدرس نیایشگاه مند

برای رفتن به نیایشگاه مند باید به  بوشهر، دشتی، در فاصله‌ی ۳۰ کیلومتری خورموج، غرب روستای حیدری و وراوی بروید.

۱۴. مسجد کوفه بوشهر

مسجد کوفه بوشهر، نگینی درخشان از معماری اسلامی و نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی این شهر است. این مسجد که در دوران قاجاریه و در محله تاریخی بهبهانی ساخته شده است، با معماری ساده و بی‌آلایش خود، یادآور مساجد اولیه اسلامی است. استفاده از مصالح بومی مانند سنگ خلخال، گچ و چوب ساج در ساخت این بنا، نشان از هماهنگی کامل آن با محیط و شرایط اقلیمی منطقه دارد. حیاط مربعی شکل، شبستان‌های ستون‌دار و پنجره‌های بزرگ و چوبی، از جمله ویژگی‌های بارز معماری این مسجد هستند. مسجد کوفه که در سال ۱۳۸۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، امروزه علاوه بر ارزش تاریخی و مذهبی، به عنوان یک جاذبه گردشگری نیز مورد توجه قرار دارد.

آدرس مسجد کوفه بوشهر

برای رفتن به مسجد کوفه بوشهر باید به استان بوشهر، بوشهر، بلوار خلیج فارس، نسیم ۲۳ واقع بروید.

۱۵. کاخ سنگ سیاه

برازجان، شهری است که تاریخ و تمدن کهن ایران را در خود جای داده است. یکی از گنجینه‌های تاریخی این شهر، کاخ سنگ سیاه یا نظرآقا است که به عنوان یکی از سه کاخ هخامنشی در برازجان شناخته می‌شود. این بنای باشکوه که در سال ۱۳۸۰ به ثبت ملی رسیده، با معماری منحصربه‌فرد خود، گواهی بر شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی است. کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی، به کشف آثار ارزشمندی منجر شده است که اطلاعات ارزشمندی را درباره زندگی و فرهنگ مردم در دوران هخامنشیان در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.

آدرس کاخ سنگ سیاه

برای رفتن به کاخ سنگ سیاه باید به منطقه برازجان بروید.

۱۶. مسجد جامع سیراف

مسجد جامع سیراف، یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی و مذهبی ایران است که قدمتی به درازای سده دوم هجری قمری دارد. این مسجد کهن که در ساحل زیبای بندر سیراف واقع شده، از قدیمی‌ترین مساجد ایران محسوب می‌شود و با معماری شبستانی خود، نمادی از معماری اسلامی اولیه است. متأسفانه، قرار گرفتن در مجاورت دریا باعث شده تا این بنای تاریخی در طول سالیان دراز آسیب‌های زیادی ببیند. با این حال، مسجد جامع سیراف در سال ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تلاش‌های بسیاری برای حفظ و مرمت آن صورت گرفته است.

آدرس مسجد جامع سیراف

برای رفتن به مسجد جامع سیراف باید به بندر سیراف بروید.

۱۷. مسجد امام حسن بصری

مسجد امام حسن بصری، یکی از گنجینه‌های تاریخی بندر سیراف است که بر روی تپه مشرف به گلزار شهدا و ویرانه‌های یک دژ ساسانی بنا شده است. قدمت این مسجد به قرن هفتم هجری قمری بازمی‌گردد و در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای تاریخی که بر فراز تپه‌ای با قدمت ایلخانی قرار دارد، نمایی از تلفیق تاریخ و معماری اسلامی در سواحل خلیج فارس را به نمایش می‌گذارد.

آدرس مسجد امام حسن بصری

برای رفتن به مسجد امام حسن بصری باید به بندر سیراف، بخش مرکزی، شهر بندر طاهری بروید.

۱۸. تپه‌ های باستانی گناوه

تپه‌های باستانی گناوه، گنجینه‌ای از تاریخ و تمدن ایران باستان در استان بوشهر هستند. کشف اشیاء سفالی با قدمت بیش از ۱۵۰۰ سال در این تپه‌ها، نشان از قدمت طولانی سکونت انسان در این منطقه دارد. تپه‌های شاه ناصری و قلعه کلات از مشهورترین این تپه‌ها هستند و علاوه بر آن‌ها، تپه‌های تل تل، گوری، چیتو، برافتو و مهد حیدر نیز با قدمت‌هایی از دوره‌های مختلف تاریخی، از جمله ساسانیان و پس از اسلام، در نقاط مختلف شهرستان گناوه قرار دارند. همه این تپه‌ها به عنوان آثار ملی ایران ثبت شده‌اند و از اهمیت بالایی در مطالعات باستان‌شناسی برخوردارند.

آدرس تپه‌ های باستانی گناوه

برای رفتن به تپه‌ های باستانی گناوه باید به  استان بوشهر، شهرستان گناوه، ۱۶ کیلومتری شمال بندر گناوه، تل گوری بروید.

۱۹. غار چهل‌ خانه

غار چهل‌ خانه، مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از اتاق‌های صخره‌ای و حجاری شده است که در ارتفاعات کوهی مشرف به رودخانه شاپور، در نزدیکی برازجان واقع شده است. این مجموعه تاریخی که به دلیل فرسایش طبیعی و عوامل دیگر، بخشی از آن تخریب شده، از جاذبه‌های گردشگری مهم استان بوشهر محسوب می‌شود. اتاق‌های این غار که ابعاد متفاوتی دارند، در دل کوه کنده شده‌اند و منظره‌ای زیبا و چشم‌نواز را خلق کرده‌اند. غار چهل‌ خانه با قدمت تاریخی خود، حکایت از تمدن‌های گذشته و معماری جالب توجه آن‌ها دارد.

آدرس غار چهل‌ خانه

برای رفتن به غار چهل‌ خانه باید به  استان بوشهر، دشتستان، ۲۷ کیلومتری برازجان، ۷ کیلومتری شهر سعدآباد، روستای زیراه بروید.

۲۰. آبگیر دره‌ لیر

آبگیر دره لیر، یکی از جاذبه‌های تاریخی بندر سیراف است که قدمت آن به سده‌های اولیه پس از اسلام بازمی‌گردد. این آبگیر که احتمالا برای آبیاری دام و احشام مورد استفاده قرار می‌گرفته، در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. وجود این اثر تاریخی در دل دره لیر، نشان از اهمیت آب و سازه‌های آبی در زندگی مردم این منطقه در گذشته دارد و امروزه نیز به عنوان یک میراث ارزشمند، مورد توجه گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ است.

آدرس آبگیر دره‌ لیر

برای رفتن به آبگیر دره‌ لیر باید به بندر سیراف بروید.

۲۱. قلعه حصار دیلم

قلعه حصار، با مساحتی حدود ۴۰۰۰ متر مربع، یکی از زیباترین قلعه‌های حاشیه خلیج فارس است که در روستای حصار بندر دیلم واقع شده است. این بنای تاریخی حدود ۱۱۰ سال پیش به دستور آقا خان لیراوی و حاکم دهقان لیراوی ساخته شده و دارای چهار برج برای نگهبانی تفنگ‌چیان خارک، پانزده اتاق، و یک حمام با خزینه آب گرم است. مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه شامل چوب ساج، ملات محلی چاری، و پوشش سقف از بوریا و چوب چندل بوده است. این قلعه که از جاذبه‌های گردشگری مهم استان بوشهر محسوب می‌شود، با معماری خاص خود و قدمت تاریخی‌اش، یادگاری ارزشمند از دوران گذشته است.

آدرس قلعه حصار دیلم

برای رفتن به قلعه حصار دیلم باید به  بوشهر، دیلم، روستای حصار بروید.

۲۲. کاخ چرخاب

کاخ چرخاب، شاهکاری از معماری هخامنشی و گواهی بر تمدن کهن ایرانی، در نزدیکی برازجان واقع شده است. این بنای تاریخی که ساخت آن به دستور کوروش کبیر آغاز و به دلایلی ناتمام ماند، در دل خود رازهای بسیاری نهفته دارد. کشف لوحی تاریخی به خط پارسی باستان در این محوطه، دلیلی محکم بر حاکمیت ایران بر خلیج فارس از دوران باستان است. شباهت معماری کاخ چرخاب به پاسارگاد و وجود پایه ستون‌های کوچک در تالار اصلی آن، نشان از تداوم سنت‌های معماری هخامنشی دارد. این کاخ که هرگز به عنوان مکان سکونت مورد استفاده قرار نگرفته، امروزه به عنوان یکی از ارزشمندترین آثار باستانی ایران، پذیرای پژوهشگران و گردشگران است.

آدرس کاخ چرخاب

برای رفتن به کاخ چرخاب باید به  بوشهر، یک کیلومتری جنوب غرب برازجان (۷۰ کیلومتری بوشهر) بروید.

۲۳. قلعه کلات اهرم

قلعه تاریخی کلات اهرم، نگینی درخشان بر تارک شهر اهرم و یکی از جاذبه‌های دیدنی استان بوشهر است. این دژ استوار که در شمال شهر اهرم بر فراز تپه‌ای مشرف به اطراف ساخته شده، گواه حوادث تاریخی مهمی است که در این منطقه رخ داده است.

در زمان تهاجم استعمارگران انگلیسی به ایران، قلعه کلات به پایگاه مقاومت دلیرمردان ایرانی تبدیل شد. آثار اصابت گلوله توپ بر برج غربی قلعه، گواه این نبردهای جانانه است. اسرای انگلیسی نیز برای مدتی در این قلعه نگهداری می‌شدند که خود داستانی حماسی دارد.

معماری قلعه کلات با چهار برج و بارو و قلعه میانی، نمایانگر هوش و درایت سازندگان آن است. این دژ علاوه بر کارکرد دفاعی، امکانات رفاهی برای ساکنان خود نیز فراهم می‌کرد. مصالح ساختمانی بومی مانند خشت خام و گل، نشان از هماهنگی سازندگان با محیط طبیعی منطقه دارد.

امروزه قلعه کلات نه تنها یک بنای تاریخی که نماد مقاومت و پایداری مردم ایران در برابر استعمار است. بازدید از این قلعه، سفری است به اعماق تاریخ و فرصتی برای آشنایی با بخشی از هویت و فرهنگ این سرزمین.

آدرس قلعه کلات اهرم

برای رفتن به قلعه کلات اهرم باید به شمال اهرم بروید.

۲۴. گور معبدهای پالمیران

در دل کوه‌های جزیره خارک، گورستان باستانی پالمیران با معماری منحصر به فرد خود، گواهی بر همزیستی ادیان مختلف در گذشته این منطقه است. برخی از این گورها با ساختار مدور و کم‌عمق به آیین زرتشتی مرتبط می‌شوند، در حالی که وجود صلیب بر روی برخی دیگر از آن‌ها، نشان از حضور مسیحیان در این جزیره دارد. این تنوع مذهبی در معماری گورها، تصویری جذاب از تاریخ چند فرهنگی خارک را به نمایش می‌گذارد.

آدرس گور معبدهای پالمیران

برای رفتن به گور معبدهای پالمیران باید به جزیره خارک بروید.

۲۵. گور دلمن

در دل کوهستان جزیره خارک، دو تخته سنگ عظیم به شکل ضربدری بر روی هم قرار گرفته‌اند که اهالی محلی به آن‌ها "خواهران" می‌گویند. افسانه‌ها از تبدیل دو خواهر به سنگ برای رهایی از دست اجنبی‌ها سخن می‌گویند. با این حال، باستان‌شناسان این اثر را به عنوان یک گور دلمن متعلق به هزاره اول قبل از میلاد مسیح شناسایی کرده‌اند. این بنای تاریخی کهنسال، نه تنها نمادی از باورهای قدیمی مردم جزیره است، بلکه گواهی بر قدمت سکونت انسان در این منطقه نیز می‌باشد.

آدرس گور دلمن

برای رفتن به گور دلمن باید به جزیره خارک بوشهر بروید.

نویسنده: طناز حسینی فر