تراموا در تهران : سفری به تاریخ تراموا در جهان

راهنماتو -  در راستای توسعه حمل‌ونقل عمومی تهران و مقابله با مشکلاتی نظیر آلودگی هوا و ترافیک، تست‌های تراموا در پایتخت آغاز شده است. اما تاریخچه تراموا چیست و قدیمی ترین نمونه های آن در کدام کشورهای جهان است؟

به گزارش راهنماتو، تراموا، یکی از قدیمی‌ترین و نوآورانه‌ترین وسایل حمل‌ونقل عمومی، هم‌اکنون به تهران وارد شده و این شهر گام بزرگی را برای توسعه شبکه حمل‌ونقل شهری برداشته است. در حالی که تهران با مشکلاتی همچون آلودگی هوا و ترافیک دست‌وپنجه نرم می‌کند، تست‌های تراموا به‌طور شبانه در مسیرهای مختلف انجام می‌شود تا در صورت موفقیت، این وسیله نقلیه برقی به یکی از ارکان حمل‌ونقل پایتخت تبدیل شود. این حرکت نه‌تنها نویدبخش آینده‌ای پایدارتر است بلکه یادآور تاریخچه طولانی تراموا در جهان از نخستین مدل‌ها تا به امروز خواهد بود.

بازگشت ترامواها: از حمل و نقل عمومی در قرن 19 تا فناوری‌های نوین امروز

چه به آن‌ها تراموا، راه‌آهن سبک یا ترام‌کار بگویید، در اوایل و اواسط قرن نوزدهم، سیستم‌های راه‌آهن خیابانی بهترین گزینه حمل‌ونقل عمومی بودند. شهرهایی که این خطوط را راه‌اندازی کردند، سال‌ها در این سیستم‌ها سرمایه‌گذاری کردند، اما در نهایت با توسعه خطوط مترو، این ترامواها کنار گذاشته شدند.

اما اخیراً با توجه به تلاش جهانی برای کاهش آلاینده‌ها، ترامواها دوباره در حال محبوبیت هستند. بسیاری از شهرها خطوط تراموای قدیمی خود را به فناوری‌های جدید تبدیل کرده‌اند و برخی دیگر برای اولین بار تراموا راه‌اندازی می‌کنند. این فهرست شامل قدیمی‌ترین سیستم‌های تراموای جهان است که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

قدیمی ترین ترامواها در جهان

در ادامه لیستی از قدیمی ترین تراموا ها در جهان را بررسی می کنیم.

1. تراموای بخارست

• سال افتتاح: 1871
• هنوز فعال: بله
• مکان: بخارست، رومانی
• اپراتور: شرکت حمل و نقل بخارست (STB)
• طول مسیر: 150 کیلومتر
• تعداد مسافران: نامشخص

بخارست، پایتخت رومانی، میزبان دومین سیستم قدیمی راه‌آهن خیابانی در کشور است که در سال 1871، چند سال پس از تیمیشوارا راه‌اندازی شد. این سیستم تراموا در حدود سال 1894 برق‌رسانی شد. پس از دوره‌هایی از بی‌توجهی، مانند سایر شبکه‌های تراموای قدیمی در اروپا، سیستم تراموای بخارست در دهه 1970 به طور گسترده‌ای بازسازی شد. تا سال 2018، نزدیک به 70 درصد از زیرساخت‌های تراموای بخارست به‌روز شده است. برخی از خطوط تراموا به سیستم‌های راه‌آهن سبک ارتقا یافته‌اند و قرار است در آینده خطوط بیشتری نیز به‌روزرسانی شوند.

2. تراموای تیمیشوارا

• سال افتتاح: 1869
• هنوز فعال: بله
• مکان: تیمیشوارا، رومانی
• اپراتور: STPT
• طول مسیر: نامشخص
• تعداد مسافران: 52 میلیون

تراموای تیمیشوارا قدیمی‌ترین شبکه تراموا در رومانی است که به سال 1869 برمی‌گردد. تیمیشوارا دومین شهری بود که سیستم تراموای کششی اسب را پس از وین راه‌اندازی کرد. در سال 1884، تیمیشوارا (که پیش از این به نام تمسوار در امپراتوری مجارستان شناخته می‌شد) به نخستین شهری در امپراتوری مجارستان تبدیل شد که برق شهری دریافت کرد و خطوط تراموای آن چند سال بعد در 1889 برق‌رسانی شد. پس از جنگ جهانی اول، خطوط تراموای تیمیشوارا گسترش و به‌روز شد. این بازسازی پس از جنگ جهانی دوم نیز ادامه یافت. در سال‌های اخیر نیز تلاش‌هایی برای مدرن‌سازی تراموای تیمیشوارا صورت گرفته است؛ تاکنون تنها چند تراموا به‌روزرسانی شده‌اند ولی بیش از دوازده دستگاه تراموا برای به‌روزرسانی در آینده برنامه‌ریزی شده‌اند.

3. شبکه تراموای برنو

• سال افتتاح: 1869
• هنوز فعال: بله
• مکان: برنو، جمهوری چک
• اپراتور: Dopravní podnik města Brna (DPMB)
• طول مسیر: 70.4 کیلومتر
• تعداد مسافران: 196.513 میلیون نفر در سال 2013

شبکه تراموای برنو به سال 1869 برمی‌گردد، زمانی که اولین خطوط تراموای کششی اسب در شهری که اکنون جمهوری چک است، راه‌اندازی شد. با افزایش محبوبیت تراموا، خطوط آن گسترش یافت و اولین تراموای بخاری در سال 1884 به بهره‌برداری رسید. سپس در سال 1900، برنو اولین تراموای برقی خود را دریافت کرد و خطوط قدیمی تراموای کششی اسب و بخاری به‌روزرسانی شدند. مانند بسیاری از سیستم‌های تراموای دیگر در جهان، شبکه تراموای برنو نیز به دلیل کاهش استفاده دچار افت و خرابی شد. با این حال، در دهه 1990، سیستم تراموای برنو دوباره احیا شد و اکنون دومین شبکه بزرگ تراموا در جمهوری چک است که تنها از پراگ بزرگ‌تر است.

4. سیستم تراموای بروکسل

• سال افتتاح: 1869
• هنوز فعال: بله
• مکان: بروکسل، بلژیک
• اپراتور: STIB/MIVB
• طول مسیر: 141.1 کیلومتر
• تعداد مسافران: 149.1 میلیون نفر در سال 2017

اولین ترامواها در بروکسل در سال 1869 معرفی شدند و البته کششی با اسب بودند. دهه‌ای بعد، شهر تلاش کرد تراموای بخاری را راه‌اندازی کند، اما به دلیل زمین‌های تپه‌ای این ترامواها به اندازه کافی قوی نبودند. چندین راه‌حل دیگر آزمایش شد، اما هیچ‌کدام کارساز نبودند تا اینکه در سال 1894 خطوط تراموای برقی در شهر راه‌اندازی شد. در چند دهه بعد، بروکسل سرمایه‌گذاری زیادی برای گسترش شبکه تراموا انجام داد، اما با آغاز جنگ جهانی اول این روند متوقف شد. بعد از سال 1925 فعالیت‌ها دوباره از سر گرفته شد، اما در دهه 1990 و با شروع سیستم متروی بروکسل، این روند کاهش یافت. در سال‌های اخیر، شبکه تراموا به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافته است.

5. شبکه تراموای بوداپست

• سال افتتاح: 1866
• هنوز فعال: بله
• مکان: بوداپست، مجارستان
• اپراتور: Budapesti Közlekedési Központ
• طول مسیر: 158.55 کیلومتر
• تعداد مسافران: 98.52 میلیون نفر

شهر بوداپست تا سال 1873 شکل نگرفته بود، زمانی که سه بخش بودا، پست و اوبودا پس از توافق‌نامه اتریش-مجارستان به یکدیگر پیوستند. اولین خطوط تراموای کششی با اسب در این منطقه پیش از شکل‌گیری این شهر و در سال 1866 در پست راه‌اندازی شد. چندین خط تراموای کششی با اسب در پست ساخته شد و دو خط در بودا و یک خط در اوبودا افتتاح شد. با رشد این شهرها، خطوط تراموای بخاری اضافه شدند و در سال 1887، اولین خط تراموای برقی در بوداپست راه‌اندازی شد و سیستم حمل‌ونقل شهری ایجاد شد. امروزه شبکه تراموای بوداپست یکی از بزرگترین شبکه‌ها در جهان است که طول مسیری بیش از 158 کیلومتر و 630 ایستگاه دارد.

6. تراموای برلین

• سال افتتاح: 22 ژوئن 1865
• هنوز فعال: بله
• مکان: برلین، آلمان
• اپراتور: Berliner Verkehrsbetriebe
• طول مسیر: 193 کیلومتر
• تعداد مسافران: 197 میلیون نفر در سال 2013

مانند تمام تراموای‌های اولیه، اولین تراموای‌های برلین با اسب کشیده می‌شدند و به اواسط قرن 19 بازمی‌گردند. اولین خط تراموای که توسط شرکت تراموای اسب‌کشی برلین اداره می‌شد، برلین را به شارلوتنبورگ متصل می‌کرد. تراموای برلین از همان ابتدا با استقبال زیادی مواجه شد و تا پایان سال اول فعالیت خود، نزدیک به یک میلیون مسافر از این تراموا استفاده کردند.

در دهه‌های بعد، تراموای برلین به سرعت گسترش یافت. اما این روند در سال 1945 و پس از تقسیم برلین به شرق و غرب متوقف شد. در برلین غربی، سیستم تراموا محبوبیت خود را از دست داد و به جای آن سیستم‌های مترو زیرزمینی و خطوط اتوبوس گسترش یافتند. سیستم تراموای شرق برلین نیز از استفاده خارج شد، اما خطوط آن به طور رسمی حذف نشدند. امروزه، بیشتر شبکه تراموای برلین از بخش شرقی شهر عبور می‌کند.

7. ترن شبکه تراموای لاهه

• سال راه‌اندازی: ۱۸۶۴

• هنوز فعال: بله

• مکان: لاهه، هلند

• اپراتور(ها): HTM Personenvervoer

• طول مسیر: ۷۳ مایل (۱۱۷ کیلومتر)

• تعداد مسافران: ۸۳،۹۶۷،۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۸

ترامواهای دارای کشش اسبی در لاهه اولین بار در سال ۱۸۶۴ معرفی شدند و به مرور زمان، نقش مهمی در شبکه حمل و نقل عمومی این شهر ایفا کردند و حتی به یک جاذبه گردشگری محبوب تبدیل شدند. موزه حمل و نقل عمومی لاهه تور تراموای قدیمی‌ای را ارائه می‌دهد که به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهد که از جاذبه‌های تاریخی شهر دیدن کنند. ابتدا ترامواهای دارای کشش اسبی با ترامواهای بخاری در دهه ۱۸۶۰ جایگزین شدند و در سال ۱۹۰۴، خطوط برق‌دار تراموا به بهره‌برداری رسید. امروز، شبکه تراموای این شهر دوازده خط فعال دارد که سه خط آن به استانداردهای تراموای سبک مدرن ارتقا یافته‌اند.

8. شبکه تراموای اسکندریه

• سال راه‌اندازی: ۱۸۶۳

• هنوز فعال: بله

• مکان: اسکندریه، مصر

• اپراتور(ها): اداره حمل و نقل مسافری اسکندریه

• طول مسیر: ۲۰ مایل (۳۲ کیلومتر)

• تعداد مسافران: ۸۰،۰۰۰ نفر (روزانه)

شبکه تراموای اسکندریه در سال ۱۸۶۳ راه‌اندازی شد و قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سیستم تراموای خیابانی در آفریقا محسوب می‌شود. اگرچه روزانه حدود ۸۰،۰۰۰ نفر از ترامواهای اسکندریه استفاده می‌کنند، متاسفانه این شبکه و ترامواها طی سال‌ها به‌طور کامل نگهداری نشده‌اند. برای چندین دهه، تراموای اسکندریه از ترامواهای ساخته‌شده توسط Düwag که از سیستم تراموای کپنهاگ گرفته شده بود و در سال ۱۹۷۲ تعطیل شد، استفاده می‌کرد. با این حال، در سال‌های اخیر، اداره حمل و نقل مسافری اسکندریه ترامواهای مدرن و جدیدتری خریداری کرده است.

9. شبکه تراموای ژنو

• سال راه‌اندازی: ۱۸۶۲

• هنوز فعال: بله

• مکان: ژنو، سوئیس و بخشی از فرانسه

• اپراتور(ها): حمل‌ونقل عمومی ژنو

• طول مسیر: ۲۲ مایل (۳۶ کیلومتر)

• تعداد مسافران: مشخص نیست

شبکه تراموای ژنو که در سال ۱۸۶۲ راه‌اندازی شد، طی سال‌ها نوسانات زیادی داشته است. در چند دهه اول راه‌اندازی، این شبکه به سرعت رشد کرده و تا سال ۱۹۲۰ به بزرگ‌ترین سیستم تراموای اروپا تبدیل شد. اما تا سال ۱۹۶۰، شبکه تراموای ژنو به یک خط محدود شد. در اواخر دهه ۱۹۷۰، طرح‌هایی برای به‌روزرسانی خطوط و واگن‌های تراموا آغاز شد و این تلاش‌ها در دهه ۱۹۹۰ به طور چشمگیری گسترش یافت. از آن زمان، شبکه تراموای ژنو همچنان در حال رشد است و در حال حاضر پنج خط فعال وجود دارد و خطوط بیشتری برای آینده در نظر گرفته شده است.

10. تراموای نیو اورلئانز

• سال راه‌اندازی: سپتامبر ۱۸۳۵

• هنوز فعال: بله

• مکان: نیو اورلئانز، لوئیزیانا، ایالات متحده آمریکا

• اپراتور(ها): ترنس‌دیو برای اداره حمل‌ونقل منطقه‌ای نیو اورلئانز

• طول مسیر: ۲۲.۳ مایل (۳۵.۹ کیلومتر)

• تعداد مسافران: ۲۱,۶۰۰ نفر (روزانه)

سیستم تراموای نیو اورلئانز، به‌ویژه خط سنت چارلز، از سال ۱۸۳۵ به‌طور مداوم در حال فعالیت است که آن را به قدیمی‌ترین سیستم تراموای خیابانی در جهان تبدیل کرده است. خط تراموای سنت چارلز به‌عنوان یک راه‌آهن مسافری بین نیو اورلئانز و حومه‌ای به نام کارولتون که دیگر وجود ندارد، راه‌اندازی شد. در ابتدا، ترامواهای اولیه نیو اورلئانز توسط اسب‌ها یا قاطرها کشیده می‌شدند. با رشد نیو اورلئانز، سیستم راه‌آهن شهری گسترش یافت و خطوط به بخار و در نهایت به برق تبدیل شدند. در حالی که بسیاری از سیستم‌های تراموای ایالات متحده کنار گذاشته شده‌اند، ترامواهای نیو اورلئانز همچنان بخش جدایی‌ناپذیر و نمادین این شهر هستند.