راهنماتو- در جلفای تبریز، شهری که با معماری سنگی و کلیساهای تاریخی‌اش حال‌وهوایی فرانسوی دارد، ۲ روستای بهشتی و ۲ آبشار چشم‌نواز منتظر مسافرانی هستند که از گرما و شلوغی مرکز شهر فراری هستند. این سفر خنک، طعمی از اروپا را در قلب ایران برایتان زنده می‌کند.
به گزارش راهنماتو، جلفا، شهری‌ست در آغوش کوه‌های آذربایجان‌شرقی؛ شهری که از طریق آن، ایران به ارمنستان و جمهوری آذربایجان می‌رسد. شهری مرزی، اما نه خشک و عبوس. جلفا، با آن کلیساهای سنگی‌اش، کوچه‌هایی که بوی تاریخ می‌دهند و طبیعتی که انگار از قاب‌های نقاشی بیرون زده، یکی از خاص‌ترین چهره‌های ایران است. شاید به‌همین‌خاطر است که خیلی‌ها به شوخی یا جدی، لقب «شهر فرانسوی تبریز» را به آن داده‌اند.
Saint-Cirq-Lapopie
اواخر بهار و فصل تابستان، وقتی که اکثر شهرهای ایران با گرمای هوا و آفتابی سوزان دست و پنجه نرم می‌کنند، جلفا جایی‌ست که در برخی از نقاطش خنکی در هوایش موج می‌زند؛ اگرچه آب و هوای آن گرمسیری و در سال‌های گذشته تقریبا بیابانی شده است اما آبشارهایی که از دل کوه‌ها فرو می‌ریزند، روستاهایی که بافت‌شان همچنان بکر و آرام است و سکوتی که به جای هیاهو، در جان‌تان می‌نشیند. اینجا نه تنها مقصدی برای خرید از منطقه آزاد است، بلکه بهشتی طبیعی‌ست که هنوز آن‌طور که باید دیده نشده. مثل تابلویی فراموش‌شده در موزه‌ای شلوغ.
کلیسای سنت استپانوس-جلفا
در این سفر، ما پا می‌گذاریم به ۴ گوشه‌ی دل‌فریب این منطقه: ۲ آبشار که مثل نغمه‌ای در دل کوهستان جاری‌اند، و ۲ روستا که زیبایی‌شان مرز زمان و مکان را درمی‌نوردد. بگذارید این بار، به جای رفتن به سرزمین‌های دوردست، اروپا را در دل آذربایجان ایران تجربه کنیم؛ با طعمی خنک، بوی سنگ‌های خیس، و صدای کلیسایی که هنوز ناقوسش در خاطره‌ی شهر طنین دارد. این راهنمای سیر و سفر حسی به همراه خواهد داشت که پس از خواندنش با خود می‌گوییم، تمام جهان در ایران عزیزمان خلاصه شده است!
بیشتر بخوانید: زیباترین نقاشی‌های ایرانی؛ انقلاب درونی عشق در معروف‌ترین نقاشی رضا عباسی
بیشتر بخوانید: بهترین انیمه‌های ۲۰۲۵؛ رقابت میان انیمه‌هایی با بالاترین امتیاز
بیشتر بخوانید: ۳ جاذبه طبیعی خنک و شگفت انگیز تویسرکان همدان برای تعطیلات آخر هفته
۱. آبشار ماهاران؛ آبشاری مقدس از زمان ساسانیان
آبشار ماهاران جلفا فقط یک جلوه‌گاه طبیعی نیست، بلکه از دیرباز در دل مردم محلی، جایگاهی مقدس داشته. روایت‌هایی از گذشته‌های دور در میان اهالی دهان‌به‌دهان چرخیده که نشان می‌دهد این مکان، حتی در دوره ساسانیان، محل نیایش و باور به قدرت‌های شفابخش طبیعت بوده است. بسیاری بر این باورند که آب‌های زلال این آبشار، نیروی درمان‌بخشی داشته و مردم با نیت سلامت، خود را به آن می‌رساندند. این آبشار نه‌تنها در دل طبیعت، بلکه در حافظه تاریخی مردم جلفا نیز ریشه دوانده و هنوز هم با همان احترام گذشته، به آن نگریسته می‌شود.
امروز نیز، آبشار ماهاران فقط یک مکان دیدنی نیست؛ فرصتی‌ست برای نفس کشیدن در طبیعتی که هنوز ردپای زیادی از انسان در آن دیده نمی‌شود. مسیرهای پیاده‌روی در دل درختان انبوه، تابلوهای راهنما برای ماجراجویان، آلاچیق‌هایی برای نشستن و گوش سپردن به صدای ریزش آب و پرنده‌ها... همه چیز آماده است برای یک پیک‌نیک بی‌دغدغه یا یک عصر دل‌چسب در کنار خانواده. چشم‌اندازهایی که در اطراف آبشار گسترده شده، منظره‌هایی خیره‌کننده از رود ارس، دشت‌های سبز و سنگ‌تراشه‌های طبیعی‌اند که هرکدام، انگار تکه‌ای از تابلوی نقاشی‌اند.
چگونه به آبشار ماهاران برویم؟
برای رسیدن به آبشار ماهاران، ابتدا باید خود را به شهر مرزی جلفا در استان آذربایجان‌شرقی برسانید. از جلفا، جاده‌ای آسفالته شما را تا حوالی روستای «ماهاران» راهنمایی می‌کند. پس از آن، باید مسیر کوتاهی را در دل طبیعت پیاده‌روی کنید تا به آبشار برسید. این پیاده‌روی که از میان درختان و چشم‌اندازهای بکر می‌گذرد، بخشی از لذت سفر است. مسیر دسترسی تابلوگذاری شده و امکانات لازم برای گردشگران فراهم شده تا با خیال راحت، از این سفر کوتاه و دیدنی لذت ببرند.
۲. آبشار آسیاب خرابه؛ آبشاری که روزگاری نیروی محرکه آسیاب بود!
آبشار آسیاب خرابه که در زبان محلی به آن «خرابا دییرمان» گفته می‌شود، یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی استان آذربایجان شرقی و یادگاری از روزگاران گذشته است. این آبشار در کنار یک آسیاب قدیمی ساخته شده که در گذشته برای آرد کردن گندم و جو از نیروی جریان آب استفاده می‌شد. هرچند امروزه از آن آسیاب تنها بقایایی باقی مانده، اما همین بنا به عنوان یادگاری ارزشمند از معماری و فناوری سنتی با مرمت‌های اخیر، به جاذبه‌ای دیدنی برای گردشگران تبدیل شده است.
محیط اطراف آبشار با دیواره‌های خزه‌پوش، آبشارهای کوچک و بزرگ متعدد، درختان انجیر و پوشش گیاهی انبوه، فضایی رؤیایی و مناسب برای پیک‌نیک، عکاسی و طبیعت‌گردی به وجود آورده است. صدای دل‌نشین جریان آب، هوای پاک کوهستانی و چشم‌اندازهای سبز این منطقه، آن را به مکانی ایده‌آل برای دوری از هیاهوی زندگی شهری و آرامش روح تبدیل کرده است. آب و هوای منطقه در فصل‌های گرم سال معتدل و خنک بوده و در زمستان با یخ‌زدگی آبشار، منظره‌ای شگفت‌انگیز پدید می‌آید که بازدید در هر فصلی از سال را ارزشمند می‌سازد.
چگونه به آبشار آسیاب خرابه برویم؟
برای دسترسی به آبشار آسیاب خرابه، ابتدا باید به تبریز رفته و از آنجا به‌سمت جاده مرند–جلفا حرکت کنید؛ در نزدیکی روستای مینجان‌آباد و در ۴۰ کیلومتری شرق جلفا به مسیر آبشار می‌رسید. پس از پارک خودرو، مسیر کوتاهی را باید پیاده طی کنید تا به مجموعه آبشار برسید که امکاناتی مانند پارکینگ، رستوران، بوفه و سرویس‌های بهداشتی نیز در آن فراهم است.
۳. روستای دوزال؛ محلی برای بازدید از برجی قدیمی
روستای دوزال، یکی از روستاهای تاریخی و گردشگری استان آذربایجان شرقی است که در دهستان نوجه‌مهر بخش سیه‌رود شهرستان جلفا و در مجاورت رود زیبای ارس و مرز کشور ارمنستان واقع شده است. این روستا با پیشینه‌ای کهن، در گذشته اقامتگاه زمستانی بایندر بیگ، حاکم منطقه دیزمار، بوده و آثار تاریخی متعددی از دوره سلجوقیان و ایلخانیان را در خود جای داده است.
مهم‌ترین اثر تاریخی دوزال، برج آجری و هشت‌ضلعی دوزال است که بر بلندای تپه‌ای مشرف به رود ارس قرار دارد و مقبره امامزاده شعیب (از نوادگان امام موسی کاظم (ع)) را در دل خود جای داده است. معماری برج با کاشی‌کاری‌های لاجوردی و معرق‌کاری‌های ظریف، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. آب‌وهوای دوزال نسبت به دیگر نقاط آذربایجان شرقی گرم‌تر است و به همین دلیل به‌ویژه در فصل زمستان مقصد مناسبی برای گردشگری محسوب می‌شود. چشم‌اندازهای طبیعی، نزدیکی به رودخانه، فضای کوهستانی، طبیعت بکر و سرسبز، و مجاورت با روستای دیدنی کردشت، این منطقه را به گزینه‌ای عالی برای سفرهای فرهنگی، تاریخی و طبیعت‌گردی تبدیل کرده است.
چگونه به روستای دوزال برویم؟
برای دسترسی به روستای دوزال، باید ابتدا به شهرستان جلفا در شمال غرب استان آذربایجان شرقی بروید و از آنجا مسیر حدوداً ۶۵ کیلومتری به‌سمت شرق را طی کنید. با عبور از جاده‌های فرعی منطقه سیه‌رود و دهستان نوجه‌مهر، به دوزال می‌رسید. پس از ورود به روستا، با مسافتی کوتاه می‌توانید به برج دوزال و مقبره امامزاده شعیب برسید؛ همچنین می‌توانید بازدید خود را با گشت‌وگذار در روستای کردشت که در نزدیکی دوزال قرار دارد، کامل کنید.
۴. روستای اشتبین؛ ماسوله آذربایجان
روستای پلکانی و تاریخی اشتبین، از توابع بخش سیه‌رود شهرستان جلفا در استان آذربایجان شرقی، یکی از بکرترین و زیباترین روستاهای شمال غرب ایران و به «ماسوله آذربایجان» معروف است. این روستای کوهستانی با معماری منحصربه‌فرد پلکانی، خانه‌های تاریخی از دوران صفویه و قاجار، و چشم‌اندازهای طبیعی دل‌انگیز در دل کوه‌های بلند ارسباران واقع شده است.
اشتبین از سه آبادی به نام‌های هراس، سیاوشان و جعفرآباد تشکیل شده و به‌سبب مجاورت با رود ارس و رود هراس، طبیعتی بسیار سرسبز و حاصلخیز دارد. آب و هوای اشتبین در زمستان سرد و برفی و در تابستان خنک و دل‌انگیز است. از جاذبه‌های تاریخی آن می‌توان به گورستان کهن با سنگ‌نوشته‌هایی ۸۰۰ ساله، کتیبه‌های صفوی، آرامگاه خواجه ملک کدخدا، مقبره خواجه احمد و همچنین مقبره شاعر پرآوازه آذربایجان، ابوالقاسم نباتی، اشاره کرد.
ویژگی‌های خاص معماری همچون «آرتیرما» (بالکن‌های بیرون‌زده)، «بنه‌گاه»های امنیتی، ستون‌های نقش‌دار، نرده‌ها و ارسی‌های چوبی، هویت فرهنگی-تاریخی غنی این روستا را بازتاب می‌دهند. همچنین باغ‌های انار، انجیر، گردو، انگور، زغال‌اخته و سماق در کنار تولید عسل، لواشک، میان‌پر و ابریشم، اشتبین را به بهشتی برای طبیعت‌گردی و خرید سوغات تبدیل کرده‌اند.
چگونه به روستای اشتبین برویم؟
برای رسیدن به روستای اشتبین باید از شهرستان جلفا به‌سمت روستای سیه‌رود حرکت کنید و سپس از مسیر نوردوز و کردشت عبور کرده و در سه‌راهی آبادی هراس به‌سمت اشتبین بروید. فاصله این روستا از جاده اصلی سیه‌رود–خداآفرین حدود ۷ کیلومتر است و تنها راه ارتباطی آن جاده‌ای کوهستانی و سرسبز است که به‌سوی این روستای تاریخی منتهی می‌شود.
چرا جلفا را با فرانسه مقایسه کردیم؟
روستاها و جاذبه‌های طبیعی جلفا، با آن معماری پلکانی، خانه‌های سنگی، آرامگاه‌های تاریخی، آبشارهای رؤیایی و کوچه‌های ساکت، حس و حال روستاهای کوچک و تاریخی فرانسه را زنده می‌کنند. اشتبین با بافت پلکانی‌اش یادآور روستای گورد در جنوب فرانسه است؛ جایی که طبیعت و تاریخ در آغوش هم‌اند. دوزال، با برج آجری‌اش که بر فراز تپه‌ای مشرف به رود ارس ایستاده، فضایی شبیه به روکامادور دارد؛ مقدس، سنگی و سرشار از حس زائرانه. آبشار آسیاب خرابه با آن خزه‌ها، صدای آب، بقایای آسیاب سنتی و فضای رؤیایی‌اش، حسی شبیه به روستاهای عاشقانه‌ای چون کولونژ لا رُژ دارد، و ماهاران، با طبیعت مقدس و مسیرهای پیاده‌روی‌اش، از جنس Saint-Cirq-Lapopie است؛ جایی برای نیایش، مکاشفه و نفس کشیدن. جلفا، در دل آذربایجان، مثل تکه‌ای از جنوب فرانسه است؛ با طعمی از سنگ، تاریخ و سکوت.
