پیشینه و زمینه تولید
خبر ساخت فیلم «جنگجوی صحرا» نخستین بار در نوامبر ۲۰۲۱ اعلام شد. این پروژه به عنوان یک تولید مشترک بین JB Pictures، AGC Studios و MBC Studios، بازوی تولیدی مورد حمایت عربستان سعودی، معرفی گردید. «جنگجوی صحرا» اولین پروژه بزرگ انگلیسی زبان استودیو MBC و گران‌ترین فیلمی است که تاکنون در عربستان سعودی ساخته شده است.
این فیلم بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر عربستان سعودی برای توسعه صنعت سرگرمی و فرهنگ این کشور است. پس از رفع ممنوعیت سینما در سال ۲۰۱۸، عربستان به دنبال ایجاد یک صنعت فیلمسازی قوی و جذب پروژه‌های بین‌المللی بوده است.
داستان فیلم «جنگجوی صحرا»
«جنگجوی صحرا» داستانی است که در قرن هفتم میلادی، در دوران امپراتوری ساسانی، اتفاق می‌افتد. در این فیلم، امپراتور ساسانی خسرو پرویز (با بازی بن کینگزلی) از نعمان سوم (با بازی غسان مسعود)، می خواهد دخترش هند (با بازی عایشه هارت) را در اختیار او بگذارد اما با خودداری نعمان، خسرو پرویز دستور قتل او را صادر می‌کند و در ادامه شخصیت هند به خونخواهی پدرش بامتحد کردن قبایل عرب در جنگ ذوقار شکست سختی را به ساسانیان تحمیل می‌کند.
سازندگان فیلم ادعا می‌کنند که این نبرد، چهره منطقه را برای همیشه تغییر داد و صفحه جدیدی در تاریخ گشود.
عوامل فیلم
کارگردانی «جنگجوی صحرا» را روپرت وایت بر عهده دارد. وایت، متولد ۱۹۷۲، کارگردان و فیلمنامه‌نویس انگلیسی است که پیش از این فیلم‌هایی چون «ظهور سیاره میمون‌ها» (۲۰۱۱) و «ایالت محبوس» (۲۰۱۹) را در کارنامه خود دارد. فیلمنامه این اثر توسط وایت، اریکا بینی، دیوید سلف و گری راس نوشته شده است.
بازیگران اصلی فیلم عبارتند از:
- بن کینگزلی در نقش خسرو پرویز، پادشاه ساسانی
- آنتونی مکی در نقش یک جنگجوی ناشناس
- عایشه هارت در نقش شاهزاده هند
- غسان مسعود در نقش نعمان سوم، پادشاه لخمی‌ها
- شارلتو کوپلی
- سامی بواجیله
- لمیس عمار
- گزا روریگ
شایعه حضور ویشکا آسایش در فیلم «جنگجوی صحرا»
یکی از حواشی مربوط به این فیلم، انتشار نام ویشکا آسایش، بازیگر ایرانی، در فهرست بازیگران فیلم در سایت IMDb بود. طبق این اطلاعات، قرار بود آسایش نقش ماریا (مریم)، همسر خسرو پرویز را ایفا کند.
اما این خبر واکنش‌های منفی زیادی را در ایران برانگیخت، چرا که بسیاری معتقد بودند این فیلم رویکردی ضد ایرانی دارد. در پی این واکنش‌ها، ویشکا آسایش با انتشار پستی در صفحه شخصی خود، حضور در این فیلم را تکذیب کرد. او نوشت: «اطلاعات این سایت دستکاری شده، چون من در این فیلم بازی نکردم.»
تولید و پشت صحنه
فیلمبرداری «جنگجوی صحرا» از سپتامبر ۲۰۲۱ در منطقه نئوم عربستان آغاز شد و تا فوریه ۲۰۲۲ ادامه داشت. این پروژه به عنوان نقطه عطفی برای صنعت فیلمسازی نوپای عربستان در نظر گرفته می‌شود. روزانه بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ نفر در ساخت این فیلم مشارکت داشته‌اند.
MBC Studios این پروژه را فرصتی برای آموزش و توسعه مهارت‌های فنی در میان نیروهای محلی می‌داند. بسیاری از متخصصان بین‌المللی برای این پروژه به کار گرفته شدند تا به آموزش و توسعه گروه‌های فیلمسازی سعودی کمک کنند.
داستان نبرد ذی‌قار
نبرد ذی‌قار که الهام‌بخش داستان این فیلم است، در اوایل قرن هفتم میلادی (حدود سال ۶۱۰ میلادی) بین سپاه ساسانی و قبایل عرب رخ داد. این نبرد در منطقه‌ای بین بصره و کوفه (در عراق امروزی) اتفاق افتاد و به پیروزی اعراب انجامید.
طبق روایات تاریخی، این نبرد زمانی آغاز شد که خسرو پرویز از نعمان بن منذر، حاکم دست‌نشانده ساسانیان در حیره، خواست دخترش را به حرمسرای او بفرستد. نعمان از این کار سر باز زد و این امر خشم خسرو را برانگیخت. نعمان به قبیله بنی شیبان پناه برد و اموالش را به آنها سپرد. خسرو پس از کشتن نعمان، خواستار بازگرداندن اموال او شد، اما قبیله بنی شیبان از این کار امتناع کرد.
این رویداد منجر به لشکرکشی سپاه ساسانی شد که در نهایت با شکست آنها از اتحاد قبایل عرب پایان یافت. این پیروزی به عنوان یکی از اولین موفقیت‌های بزرگ اعراب در برابر امپراتوری ساسانی شناخته می‌شود و برخی آن را زمینه‌ساز فتوحات بعدی اعراب می‌دانند.
شبهات تاریخی و انتقادات
روایت فیلم «جنگجوی صحرا» از وقایع تاریخی با انتقاداتی روبرو شده است:
عدم دقت تاریخی
- برخی منتقدان معتقدند که فیلم، وقایع تاریخی را با دقت کافی بازنمایی نمی‌کند. آنها اشاره می‌کنند که نبرد ذی‌قار در واقع یک درگیری داخلی در مرزهای ایران بوده و ارتباط مستقیمی با سرزمین کنونی عربستان نداشته است.
- منابع تاریخی گمانه‌زنی‌های مختلفی از دلیل حذف شدن معمان سوم پادشاه لخمی‌ها توسط خسرو پرویز ارائه می‌دهند و به مسیحی شدن نعمان به عنوان یکی از دلایل حذف او توسط خسرو پرویز اشاره می‌کنند؛ زیرا تغییر آئین این پادشاه عرب به معنای هم‌کیش شدن او با رومیان، دشمنان بالفعل یا بالقوه ایران در آن زمان بوده است.
- برخی دیگر نیز دلیل احضار نعمان از سوی خسرو پرویز را سلاح‌ها و جنگ‌افزارهایی می‌دانند که گویا نعمان به عنوان پادشاهی زیردست و مدافع منافع ساسانیان در میان اعراب، دور از چشم خسرو و مرزبانانش فراهم آورده و ذخیره کرده بوده است.
تصویرسازی غلط از ایران باستان
- برخی معتقدند که فیلم تلاش می‌کند تصویری منفی از ایران باستان ارائه دهد و این را بخشی از رقابت‌های سیاسی معاصر بین ایران و عربستان می‌دانند.
- انتقاداتی وجود دارد مبنی بر اینکه فیلم، روایتی یک‌جانبه و عرب‌محور از تاریخ ارائه می‌دهد و پیچیدگی‌های تاریخی را نادیده می‌گیرد.
اهداف فرهنگی و سیاسی پروژه
ساخت «جنگجوی صحرا» را می‌توان از چند جنبه مورد بررسی قرار داد:
- توسعه صنعت سینما : این پروژه بخشی از تلاش‌های عربستان سعودی برای ایجاد یک صنعت سینمایی قدرتمند و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است.
- ارائه روایت تاریخی : فیلم تلاش می‌کند روایتی خاص از تاریخ منطقه را ارائه دهد که با دیدگاه‌های رسمی عربستان سعودی همخوانی دارد.
- تقویت هویت ملی : این پروژه می‌تواند به عنوان ابزاری برای تقویت غرور ملی و هویت عربی در عربستان سعودی عمل کند.
- دیپلماسی فرهنگی : ساخت یک فیلم با استانداردهای بین‌المللی می‌تواند بخشی از تلاش‌های عربستان برای بهبود وجهه جهانی خود باشد.
تاریخ اکران «جنگجوی صحرا»
فیلم «جنگجوی صحرا» با بودجه‌ای کلان و بهره‌گیری از عوامل حرفه‌ای بین‌المللی، یکی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های سینمایی عربستان سعودی به شمار می‌رود. اریخ اکران فیلم «جنگجوی صحرا» اعلام نشده، اما احتمالا این فیلم پیش از اکران عمومی در یکی از جشنواره معتبر چون برلین، کن و ونیز بازاریابی می‌شود.
