راهنماتو- امروز یک فرضیه درباره قد مطرح است که می‌گوید قد تقریبا منحصرا به ژنتیک مربوط است. اما این نظریه مبتنی بر جبر ژنتیکی است که نقش فرهنگ و محیط را در شکل دادن به رشد جسمی نادیده می‌گیرد.
به گزارش راهنماتو، یک مطالعه جدید که در نشریه Nature Human Behavior منتشر شده است نشان می‌دهد که هزاران سال قبل موقعیت به اندازه امروز پیچیده بود زیرا تیمی از محققان از دانشگاه پنسیلوانیا و چندین موسسه فرهنگی در آلمان کشف کرده‌اند که تفاوت قد در میان اروپاییان اوایل نوسنگی شدیداً با عوامل محیطی و فرهنگی منحصر به آن زمان مرتبط بوده است.
متخصصین ژنتیک و انسان‌شناسانی که در این پژوهش پیشگامانه مشارکت داشتند، بقایای اسکلتی 1535 زن و مردی را که بین سال‌های 6000 تا 4000 ق.م در اروپا زندگی می‌کردند، به صورت مبسوط و چندلایه تجزیه و تحلیل کردند.
هدف آن‌ها مقایسه قد افرادی بود که در آن دوران در بخش‌های شمال مرکزی، جنوب مرکزی، بالکان و مدیترانه‌ای قاره می‌زیستند.
تمرکز آن‌ها روی گروه‌هایی بود که به دوره فرهنگ سفال خطی (LBK) تعلق داشتند که از آلمان باستان سرچشمه گرفتند و بین سال‌های 5500 و 4500 ق.م در اروپای شمالی، مرکزی و جنوبی شکوفا شدند.
مردمان فرهنگ LBK با اینکه تفاوت‌های جغرافیایی داشتند، همه‌شان به شیوه مشابهی زندگی می‌کردند و تکنولوژی و روش‌های بقای یکسانی داشتند. با وجود این، در نواحی مختلف تنوع‌های فرهنگی ناگزیری نیز حاکم بود که همین میزان تنوع برای اثرگذاری روی موقعیت مردان و زنان و تضمین میزانی از تنوع بین هر زیرگروه کافی بود.
فرهنگ، چه اکنون و چه آن زمان، بر زیست اثر داشته است
دانشمندان برای تحلیل و کامل کردن مطالعات تطبیقی‌شان به میزان قابل توجهی داده دسترسی داشتند. این داده‌ها شامل اطلاعات گردآوری‌شده در نتیجه مطالعه نمونه‌های دی.ان.ای باستانی، اندازه‌گیری ایزوتوپ‌های شیمیایی موجود در استخوان (هر اندازه‌گیری مبتنی بر رژیم غذایی تفاوت داشت)، تعیین موقعیت آسیب‌شناسیِ دیرینه (آیا هر کدام از این افراد از یک بیماری یا وضعیت مزمن که رشد قدی‌شان را محدود کند رنج می‌بردند؟) و اندازه‌گیری اسکلت برای تعیین قد حقیقی می‌شد.
نویسندگان این مطالعه نوشتند: «با تلفیق داده‌های ژنتیکی و مردم‌شناسی می‌توانیم نقش ژنتیک و محیط بر تنوع انسان را درک کنیم که به ما اجازه می‌دهد مناظر فرهنگی، ژنتیکی و محیطی دوران نوسنگی اروپا را بهتر تفسیر کنیم.»
دانشمندان از طریق تلفیق همه این داده‌ها توانستند اثر نسبی ژنتیک، محیط، فرهنگ و رژیم غذایی را روی رشد قدی هر کدام از افراد بررسی کنند. اطلاعات ژنتیکی به آن‌ها کمک کرد تا قد بالقوه را اندازه‌گیری کنند، درحالیکه سایر متغیرها قد حقیقی را به علاوه عواملی که می‌توانسته به این تفاوت‌ها دامن بزند، مشخص کرد.
این داده‌ها امکان همبستگی‌های متقابل بین مردمانی که در نواحی متفاوت زندگی می‌کردند و همینطور بین مردان و زنان را امکان‌پذیر کرد.
از تحقیقات قبلی مشخص بود که افرادی که در اوایل عصر نوسنگی می‌زیستند به ندرت به نهایت قد بالقوه‌شان می‌رسیدند. این داده کافی بود تا نشان دهد که قد در این دوره صرفا به واسطه ژنتیک تعیین نمی‌شد و نکته این تحقیق نیز این بود که نشان دهد چرا چنین نبود.
آنچه محققان کشف کردند بسیار روشن‌کننده بود. آن‌ها دریافتند افراد از هر دو جنسیت که در شمال اروپای مرکزی زندگی می‌کردند استرس‌های بالای محیطی مرتبط با سبک زندگی را تجربه می‌کردند اما علی‌رغم عددی که یافته‌های ژنتیکی در مورد نهایت قد بالقوه زنان نشان می‌دهد، آن‌ها به اندازه مردان به نهایت قد بالقوه‌شان نمی‌رسیدند.
محققان باور دارند که این نوعی ترجیح فرهنگی را نشان می‌دهد که بر اساس آن به مردان در مقایسه با زنان، که مجبور بودند ساعت‌های طولانی‌تری به انجام وظایف متنوع بپردازند، زمان بیشتری برای بهبود یافتن از استرس داده می‌شده است.
تفاوت‌های فرهنگی اثرات شگرفی روی قد داشت
در نقطه مقابل، تفاوت قد بین دو جنس در جمعیت دریای مدیترانه، با وجود مقادیر مساوی استرس محیطی، چندان زیاد نبود. این نشان می‌دهد که ترجیحات فرهنگی احتمالا تفاوت داشته است و زنان و مردان زمان نسبتا برابری برای استراحت و بهبود پیدا کردن از مطالبات فیزیکی در اوایل دوران نوسنگی/سبک زندگی فرهنگ سفال خطی داشتند.
دانشمندان آلمانی و آمریکایی اعلام کردند:
«تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که اثرات زیستی نابرابری مبتنی بر جنسیت از حداقل 7000سال قبل به تأثیرات فرهنگی مرتبط بوده است و فرهنگ، بیشتر از محیط و ژنتیک، باعث اختلاف قد در میان اروپاییان اوایل دوران نوسنگی شده است.»
هدف اصلی این مطالعه مقایسه داده‌های جمع‌آوری‌شده از گروه‌های مدیترانه‌ای و شمال مرکز بود. تحلیل اسکلت‌های نواحی بالکان و جنوب مرکز به عنوان مکانیزم کنترل یا روشی برای اطمینان‌یابی از اینکه روش تحلیل محققان در صورت استفاده در میان سایر گروه‌های متعلق به همان فرهنگ در همان چارچوب زمانی، نتایج مشابهی تولید خواهد کرد، استفاده شد.
ازآنجایی که نتایج آن‌ها نشان می‌دهد که عوامل فرهنگی و محیطی به تعیین قد در سایر گروه‌ها نیز کمک کرده‌اند، ما می‌دانیم که روش‌های تحلیل آن‌ها منطقی و نتایج آن‌ها معتبر است.
روشی نوین برای تحلیل فرهنگ و جامعه باستانی
تیم دانشمندان مشارکت‌کننده در این تحقیق نوین از نتایج‌شان بسیار شگفت‌زده بودند. آن‌ها از روی تحلیل‌های صرفا فیزیکی که بروی بقایای اسکلت‌های باستانی انجام شده است، توانستند تفاوت شیوه‌های فرهنگی‌ای را که منجر به تنوع قد در میان زنان و مردان در فرهنگ‌های متعلق به اوایل عصر نوسنگی شده بود، شناسایی کنند.
آن‌ها کشف کردند که ظرفیت زنان برای رسیدن به قد کامل بالقوه‌شان تحت تأثیر میزان زمانی بود که برای استراحت بعد از شرایط استرس‌زای کاری و سبک زندگی پراسترس در اختیار داشتند، که در بسیاری از مواقع وقت زیادی محسوب نمی‌شد.
به نظر می‌رسد که مطالبات سبک زندگی آشکارا از سنین پایین تأثیرگذار بوده است، زیرا تقریبا تمام رشد قدی انسان در دوران کودکی و نوجوانی اتفاق میفتد.
محققان امیدوارند که شیوه انجام پژوهش در مورد سایر فرهنگ‌ها و دوران‌های زمانی نیز مورد استفاده قرار گیرد تا بتوان تأثیرات تعاملی ژنتیک، محیط و فرهنگ روی اشکال رشد فیزیکی را بررسی کرد.
