سرپرست مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران با بیان اینکه اگرچه با رعایت نکات ساده همواره امکان پیشگیری از ابتلا به تب هموراژیک کریمه‌کنگو (CCHF) وجود دارد، گفت:، اما با این وجود این بیماری همچنان در ایران قربانی می‌گیرد.
پرویز شایان، مسئول موسسه گروه پژوهشی انتقال سامانه‌های زیست مولکولی، در ادامه اظهار کرد: اسیدوز پس از ذبح دام در جسد حیوان آلوده طی چند ساعت و حرارت ۸۵ درجه سانتی‌گراد طی ۱۵ دقیقه ویروس را از بین می‌برد، باید افراد از مصرف فرآورده‌های دامی تازه که به‌صورت غیراصولی کشتار و تهیه شده‌اند، خودداری کنند.
ویروس عامل تب خونریزی‌دهنده کریمه‌کنگو حساس در برابر حرارت
وی، در ادامه خاطرنشان کرد: علیرغم کشنده بودن این بیماری، ویروس مربوطه مقاومت کمی در برابر حرارت داشته و در دمای ˚C ۵۶ به مدت ۳۰ دقیقه از بین می‌رود. هم‌چنین پس از کشتار بر اثر اسیدوز ناشی از جمود نعشی، ویروس طی مدت کوتاهی (چند ساعت) از بین می‌رود.
مسئول موسسه گروه پژوهشی انتقال سامانه‌های زیست مولکولی، با بیان اینکه بیشترین خطر بر اثر تماس با خون و گوشت تازه دامی مطرح است، در ادامه افزود: بنابراین پختن گوشت و یا پاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس می‌شود. انواع محلول‌های ضدعفونی‌کننده مانند سفیدکننده‌های خانگی ((Hypochlorite) ویروس را از بین می‌برند.
شایان، ادامه داد: با شناخت کافی از عامل بیماری و نحوه انتشار و انتقال آلودگی، می‌توان به سادگی با رعایت برخی اصول اولیه بهداشتی، خود را از ابتلای به بیماری حفظ کنیم. بر این اساس حذف کنه ناقل با سمپاشی جایگاه‌های دامی در فصول گرما کمک شایانی به کنترل بیماری خواهد کرد.
وی، ممانعت از گزیده شدن توسط کنه‌ها برای افرادی که در محیط‌های روستایی و دامپروری و کمپینگ خصوصاً در فصول بهار تا پاییز حضور دارند، را بسیار اهمیت دانست و در ادامه خاطرنشان کرد: به این منظور استفاده از مواد دورکننده بندپایان بر روی بدن مثل پرمترین، DEET)) و پوشاندن نواحی در معرض گزش کنه مانند استفاده از دستکش، شلوار بلند و پوشیده و بررسی منظم لباس و پوست از نظر وجود کنه به سادگی قابل انجام خواهند بود.
پرهیز از ذبح دام در محیط‌های خارج از کشتارگاه
سرپرست مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن دانشگاه تهران، افزود: در نهایت باید از تماس با منبع بیماری، تماس مستقیم با خون و ترشحات آلوده دامی حین ذبح یا زایمان دام، پرهیز کرد. هم‌چنین ذبح نکردن دام در محیط خارج از کشتارگاه، پوشیدن دستکش هنگام تماس با گوشت و خون دام مشکوک توصیه می‌شود.
شایان، افزود: وخامت و بالا بودن میزان مرگ و میر، زیان اقتصادی و در دسترس نبودن واکسن برای بیماری CCHF، ضرورت دانش، آگاهی و اقدامات پیشگیرانه فردی را در حفظ سلامتی افراد بسیار حائز اهمیت کرده است.
سرپرست مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن دانشگاه تهران، در ادامه با بیان اینکه با آغاز فصل گرما انواعی از بیماری‌های مختلف شیوع پیدا می‌کند که تب کریمه‌کنگو یکی از این موارد است، در ادامه خاطرنشان کرد: تب هموراژیک کریمه‌کنگو، یک تب خونریزی‌دهنده ویروسی است که بیشتر در افرادی که با دام‌ها سروکار دارند، ایجاد می‌شود.
کارگران کشتارگاه، قصابان، کشاورزان، چوپانان، دامداران و زنان خانه‌دار مشاغل در معرض خطر CCHF
شایان ادامه داد: بر اساس نتایج تحقیقات انجام‌شده، مشاغلی مثل کارگران کشتارگاه، قصابان، کشاورزان، چوپانان، دامداران، زنان خانه‌دار، دامپزشکان، پزشکان، مشاغل وابسته بیمارستانی و نیز پرسنل نیرو‌های مرزی، به‌ترتیب بیش از مشاغل دیگر در معرض خطر هستند.
سرپرست مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن دانشگاه تهران در ادامه خاطرنشان کرد: در ایران بیش از نیمی از مبتلایان در رده‌های سنی ۲۰ تا ۴۰ سال و بیشتر آن‌ها جنس مذکر بوده‌اند.
به گفته شایان، این بیماری در ایران برای نخستین بار در سال ۱۹۷۰ در سرم گوسفندان شناسایی شد.
در ادامه دکتر فاطمه عرب‌خزائلی، رئیس گروه پژوهشی تاکسونومی بندپایان مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران گفت: ویروس عامل بیماری از خانواده Bunyaviridae و جنس Nairovirus است که مخزن آن در طبیعت، کنه‌ها به‌خصوص کنه هیالوما و پستاندارانی مانند گاو، گوسفند، بز، شتر، خرگوش و شترمرغ هستند.
نقش مهم پرندگان و پستانداران وحشی در تکثیر ویروس و آلوده‌سازی کنه‌های ناقل
وی با بیان اینکه پرندگان و پستانداران وحشی نقش مهمی در تکثیر ویروس و آلوده‌سازی کنه‌های ناقل دارند، در ادامه افزود: کنه به‌عنوان مهم‌ترین ناقل و مخزن ویروس CCHF مطرح است، چون این بندپا که یک انگل خارجی خونخوار است، در هر بار تخم‌ریزی، ۲ تا ۸ هزار تخم می‌گذارد که همگی آلوده به ویروس خواهند بود.
رئیس گروه پژوهشی تاکسونومی بندپایان مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن دانشگاه تهران، افزود: هم‌چنین ویروس در بدن کنه بیشتر از دیگر مخازن ویروس زنده می‌ماند؛ به‌گونه‌ای که کنه آلوده، بدون تکرار خون‌خواری، تا دو سال آلوده به ویروس باقی خواهد ماند.
عرب‌خزائلی خاطرنشان کرد: حدود ۲۰ گونه کنه‌های ایکسودیده به‌ویژه جنس Hyalomma به‌علت تمایل خاص به انسان نقش مهم‌تری در انتقال بیماری دارند.
وی، با بیان اینکه دام‌های آلوده به ویروس گاهی فاقد علائم بالینی و گاه دارای علائم مزمن و ملایم مانند تب هستند، در ادامه توضیح داد: دام آلوده دارای تب و یا حتی دام‌های مبتلا به اشکال خفیف عفونت بدون علائم بالینی، تا یک هفته ویروس را در همه ترشحات بدن خود دفع می‌کنند.
تماس با خون، ترشحات و بافت آلوده دام مبتلا حین ذبح از راه‌های انتقال تب هموراژیک کریمه‌کنگو
رئیس گروه پژوهشی تاکسونومی بندپایان مرکز مطالعات کنه و بیماری‌های منتقله از آن دانشگاه تهران، افزود: چنین دامی اگر کشتار شود، ترشحات آلوده آن برای انسان خطرآفرین خواهد بود. انسان به جز از طریق گزش کنه ناقل، ممکن است بر اثر تماس با خون، ترشحات و بافت آلوده دام مبتلا در حین ذبح یا در زمان زایمان، با ویروس مواجه شود.
عرب‌خزائلی، با بیان اینکه انتقال از افراد آلوده راه انتقال مهم ویروس است، در ادامه تصریح کرد که بر اثر تماس با خون و بافت بیماران به‌ویژه در زمانی که فردی با علائم خونریزی‌های متعدد در بیمارستان بستری است، به‌شدت برای دیگران آلوده‌کننده است و همه‌گیری‌های کوچک به‌دنبال عفونت‌های بیمارستانی در مراقبت از مبتلایان، مشاهده شده است.
رضا رحیمی، جانشین ریاست پژوهشگاه طب علوم پزشکی (آجا) هم گفت: بیماری در انسان بسته به راه آلوده شدن، ممکن است طی ۱ تا ۳ روز پس از گزش کنه و ۵ تا ۶ روز پس از تماس با بافت یا خون‌آلوده آغاز شود.
سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی، خصوصاً در ناحیه پشت و پاها از علائم اولیه CCHF
وی افزود: آغاز بیماری پس از مواجهه با ویروس، با سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی، خصوصاً در ناحیه پشت و پاها، گیجی، درد و سفتی گردنی، درد، قرمزی چشم و ترس از نور خواهد بود.
جانشین ریاست پژوهشگاه طب علوم پزشکی (آجا)، ادامه داد: گاهی ممکن است فرد دچار حالت تهوع، استفراغ یا گلودرد و گاهی اسهال و درد منتشر شکمی شود. ۳ تا ۵ روز پس از شروع بیماری، علائم خونریزی آغاز شده و در مخاط‌ها و پوست، نقاط ریز خونریزی مشاهده می‌شوند.
رحیمی توضیح داد: این خونریزی ممکن است گاهی شدت یافته و فرد دچار خونریزی از مقعد، خونریزی از دهان، ملتحمه، گوش‌ها و رحم شود. بیماران در این مرحله، به مراقبت‌های بیمارستانی نیاز دارند. درمان با داروی‌های ضدویروسی در صورت شروع زودهنگام، تا حدود زیادی موثر است.
گزارش ۴ مورد مرگ از ۱۲ فرد مبتلا در میان نیرو‌های نظامی
وی، ادامه داد: در برخی، علائم شروع به بهبودی کرده و ضایعات پوستی کم‌رنگ می‌شوند. آزمون‌های سرلوژیک و مولکولی در کنار تاریخچه تماس فرد با دام یا گزش توسط کنه از روش‌های تشخیص هستند. موارد مشکوک به تب هموراژیک کریمه‌کنگو در نیرو‌های نظامی در فاصله سال‌های ۷۸ تا ۸۰ بررسی شدند که ۴ مورد مرگ و میر در بین ۱۲ بیمار مبتلا و مشکوک به اثبات رسیده است. این میزان مرگ و میر (۳۳.۳ درصد) برای بیماری مذکور، دلالت بر اهمیت آن طی سال‌های اخیر دارد.
مسئول موسسه گروه پژوهشی انتقال سامانه‌های زیست مولکولی، در ادامه توضیح داد:، چون اسیدوز پس از ذبح دام در جسد حیوان آلوده طی چند ساعت و حرارت ۸۵ درجه سانتی‌گراد طی ۱۵ دقیقه ویروس را از بین می‌برد، باید افراد از مصرف فرآورده‌های دامی تازه که به‌صورت غیراصولی کشتار و تهیه شده‌اند، خودداری کنند.
