عملکرد درونی سیستم دفع ضایعات مغز ما سرانجام پس از سال‌ها گمانه‌زنی به‌واسطه پژوهش روی مایع مغزی نخاعی (CSF)، در حال آشکارشدن است.
به گزارش ساینس‌الرت، طبق پژوهشی که در PNAS منتشر شده است، در اعماق شکاف‌های پنج قسمت مغز انسان، دانشمندان برای اولین بار پیچیدگی‌های یک شبکه لوله‌کشی زیربنایی را - که قبلاً در موش‌ها دیده شده و در گونه ما فقط فرضیه‌هایی را مطرح کرده بود - به تصویر کشیدند.
این یافته‌ها وجود یک سیستم گلیمفاتیک را تأیید می‌کند (سیستمی که مواد زائد مغزی را به بیرون مغز هدایت می‌کند). دانشمندان برای اولین‌بار در سال 2012 این سیستم را در مغز موش‌ها شناسایی کردند.
این سیستم مایع مغزی نخاعی (CSF) را که خارج از مغز قرار دارد، به داخل می‌برد. همچنین مواد مغذی را به سلول‌های مغزی می‌رساند و مواد زائد (مانند پروتئین‌هایی که در بیماری آلزایمر تشکیل می‌شوند) را از بافت مغز خارج می‌کند.
از سال 2012، چندین مطالعه نشان داده‌اند که سیستم گلیمفاتیک در مغز انسان نیز وجود دارد، اما بدون مشاهده مایع مغزی نخاعی، چنین ایده‌ای بسیار بحث‌برانگیز باقی مانده بود.
«خوان پیانتینو»، متخصص مغز و اعصاب از OHSU، دراین‌باره می‌گوید:
«من خودم همیشه در مورد این موضوع شک داشتم و هنوز هم بسیاری از افراد شکاک وجود دارند که آن را باور نمی‌کنند. بااین‌حال پژوهش ما این موضوع را بسیار قابل توجه می‌کند.»
پیانتینو و همکارانش در OHSU اولین کسانی هستند که از این مایع بی‌رنگ هنگام جریان‌یافتن به بافت مغز انسان زنده تصویربرداری کردند و نتایج مطالعات تصویربرداری قبلی که تنها یک عکس فوری کوتاه بود را تأیید می‌کند.
این پژوهش با رضایت پنج فرد بزرگسالی که تحت عمل جراحی مغز قرار داشتند، امکان‌پذیر شد. این افراد نیاز به تغییر مایع مغزی نخاعی (CSF) برای عمل داشتند.
نحوه بررسی مایع مغزی نخاعی در این پژوهش
قبل از اینکه CSF جایگزین شود، دانشمندان آن را با یک ردیاب کنتراست تیره علامت‌گذاری کردند. بعداً، نوع خاصی از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، محل جریان مایع در مغز شرکت‌کنندگان را ترسیم کرد.
یافته‌ها حاکی از آن است که مغز انسان به طور تصادفی مایع مغزی نخاعی را جذب نمی‌کند. در عوض، مایع با دنبال‌کردن مسیر رگ‌های خونی عمیق‌تر به بافت عصبی نفوذ می‌کند.
این کانال‌های مشخص‌شده CSF در واقع در اطراف خارج رگ‌های خونی قرار گرفته‌اند. مرزهای این «فضاهای دور عروقی» (Perivascular Spaces) از سلول‌های مغزی تشکیل شده‌اند که پایه‌های خود را به یکدیگر می‌چسبانند و یک مانع نفوذپذیر را تشکیل می‌دهند.
«ارین یاماموتو»، حراج اعصاب OHSU می‌گوید می‌توان در تصاویر MRI موجود در این پژوهش دید که فضاهای دور عروقی تیره در مغز به‌مرور زمان روشن می‌شوند. این فرایند تا حد زیادی شبیه فرایند مشاهده‌شده در مغز موش‌ها بوده است.
