تب دنگی در حال جولان دادن در مناطقی از کشور است و تا امروز حدود ۱۱۰۰ نفر را مبتلا کرده و تا جایی کشور را درگیر کرده که چند روز پیش معاون وزیر بهداشت هشدار داد که اگر نجنبیم و پیشگیری نکنیم، ۳ سال دیگر درگیری شدیدی با این بیماری خواهیم داشت که بسیار هزینه‌بر است و می‌تواند نظام سلامت را فلج کند.
تب دنگی، یک عفونت ویروسی است که از طریق نیش پشه‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود. آن هم پشه آئدس و از جنس ماده؛ این پشه هر جایی که کمی آب مانده پیدا کند، تخم‌گذاری می‌کند و تکثیر می‌شود. حتی در آبِ بشقابِ گلدان‌ها و لاستیک کهنه خودروها.
تب دنگی به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. بلکه از طریق گزش پشه آئدسِ آلوده منتقل می‌شود. به این صورت که ابتدا فرد آلوده را نیش می‌زند و بعد ویروس را به فرد دیگری منتقل می‌کند.
نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در معرض خطر ابتلا به این تب هستند و تخمین زده می‌شود که سالانه ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون نفر به این عفونت مبتلا می‌شوند. طبق گزارش‌های جهانی، تا ماه میلادی گذشته حدود ۱۴ میلیون نفر مبتلا در دنیا شناسایی شدند. در ایران هم از سال ۱۳۹۵ تا پایان سال ۱۴۰۲ فقط ۷۴ مورد ابتلا به این تب در کشور گزارش شد اما تنها از ابتدای امسال ۱۴۰۳ تاکنون موارد ابتلا به این بیماری افزایش قابل توجهی داشته و ۱۰۹۶ مورد ابتلا در ایران گزارش شده که از این تعداد ۱۹۹ مورد از خارج از کشور بوده‌اند. همچنین از این تعداد ۸۹۱ بیمار بدون سابقه سفر به خارج از کشور بوده‌اند که موارد محلی محسوب می‌شوند.
تب دنگی خطرناک است؟
پشه آئدس در ایران در سال ۱۳۹۸ شناسایی شد اما چون این پشه‌ها آلوده به ویروس نبودند، هیچ وقت عامل بیماری تب دنگی هم نبودند. اما از ابتدای اردیبهشت امسال تاکنون بیش از هزار نفر در کشور به تب دنگی مبتلا شده‌اند. این پشه چند گونه دارد و شایع‌ترین گونه «اجپتی» (Egyptian) یا گونه مصری نام دارد که در مناطق گرمسیری زندگی می‌کند. دلیل این نام‌گذاری هم این است که این گونه اولین بار در کشور مصر مشاهده شد. گونه دیگر «آلبوپیکتوس» نام دارد که شیوعش کمتر است.
آئدس در ایران در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مثل استان‌های جنوبی زندگی می‌کند اما تغییرات آب و هوایی باعث شده که بتوانند در مناطق معتدل مثل استان گیلان و چند استان دیگر هم بتوانند زندگی کند. البته گونه آلبوپیکتوس بیشتر در مناطق معتدل زیست می‌کند و نوع خطرناک آن؛ یعنی اجپتی بیشتر در مناطق گرمسیری. به گفته متخصصان، پشه آئدس شمال و جنوب تفاوت‌هایی با هم دارند. مثلا پشه آئدس اجپتی روزانه می‌تواند ۵۰ نفر را بگزد، اما پشه آلبوپیکتوس تعداد محدودی را می‌تواند بگزد.
دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری درباره پشه آئدس و ارتباط آن با تب دنگی توضیح می‌دهد: تب دِنگی، یک بیماری ویروسی است که عامل انتقال آن، «پشه آئدس» است و طیف وسیعی از علائم را ایجاد می‌کند. یعنی از بدون علامت هست تا بیماری تب‌دار با سردرد و بدن‌درد و سایر علائم، و نیز طیف خیلی شدید بیماری داریم که به بستری شدن بیمار منجر می‌شود و می‌تواند در مواردی مرگبار هم باشد.
به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، این بیماری در ۷۵ درصد افراد بدون علامت است، در ۲۵ درصد مبتلایان علامت‌دار می‌شود و تنها ۵ درصد از مبتلایان به نوع وخیم و شدیدِ این بیماری مبتلا می‌شوند که در صورت عدم مراجعه به موقع، انجام نشدن درمان مناسب و عدم شناساییِ سریع می‌تواند کشنده باشد. پس کل مشکل ما بیماری شدید دنگی یا نوع خون‌ریزی‌دهنده‌ی آن یا نوعی است که فرد به شوک برود. یعنی همه مبتلایان دچار مرگ و میر نمی‌شوند.
تنها ۵ درصد از مبتلایان تب دنگی شدید می‌گیرند
نوع شدید بیماری تب دنگی در کدام افراد اتفاق می‌افتد و برای چه کسانی می‌تواند مرگبار باشد؟ رمضانی در این باره می‌گوید: دنگی ۴ نوع ویروس دارد و اگر فرد به یکی از انواع این ویروس مبتلا شود و بعدها به نوع دیگری مبتلا شود، ایمنی قبلی کمک نمی‌کند که بیماری در مرتبه دوم ضعیف‌تر شود و اتفاقا بیماری شدیدتر خود را نشان می‌دهد.
به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، افرادی که یک بار سابقه ابتلا داشته‌اند، زنان باردار، افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند مثل دیابت، بیماری‌های کلیه و هر نوع بیماری زمینه‌ای مزمنی که فرد را مستعد ابتلا به طیف شدیدتر این بیماری می‌کند، کاندیدای ابتلا به تب دنگی هستند. این بیماری در کودکان هم نسبتا شدیدتر خود را نشان می‌دهد.
به گفته دکتر رمضانی، سفرهای متعدد به شمال و جنوب کشور می‌تواند باعث شود که شیوع این بیماری زیاد شود. کشورهای همسایه ما هم این بیماری را دارند. یعنی پشه‌های آنها آلوده‌اند و راه اصلی انتقال آلودگی‌اش از طریق پشه آلوده است.
علائم این تب را بشناسید
دوره نهفتگی بیماری تب دنگی به طور متوسط ۲ تا ۷ روز است و ممکن است تا ۱۴ روز هم طول بکشد. یعنی دوره‌ای که بعد از گزش طول می‌کشد تا علائم بیرونی در فرد بروز پیدا کند. تب دنگی طیف‌های مختلفی دارد؛ در برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و در برخی مبتلایان، علائم اذیت‌کننده متعددی بروز می‌یابد. برخی می‌گویند علائم این بیماری شبیه سرماخوردگی است اما دکتر رمضانی می‌گوید: این بیماری در ابتدا با تب و سردرد و بدن‌درد و علائم دیگر خود را نشان می‌دهد. خون‌ریزی خفیف در لثه و بینی، ایجاد کبودی‌هایی روی بدن، احساس درد در پشت چشم، استفراغ، شکم‌درد و بثورات پوستی مهم‌ترین علائم تب دنگی هستند. پس نمی‌شود این بیماری را شبیه سرماخوردگی دانست. البته خیلی از بیماری‌های عفونی هم این علائم بالینی را دارند.
به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، علائم این بیماری در بیشتر موارد، زیاد و متعدد است اما در برخی موارد هم فقط با یک تب خود را نشان می‌دهد که یک سری در همین مرحله خوب می‌شوند و بیماری در آنها ادامه پیدا نمی‌کند. اما در بیشتر افراد هیچ علائمی بروز پیدا نمی‌کند. یعنی فرد بیماری را دارد و ویروس در خونش هست اما هیچ علائمی ندارد.
این پزشک ادامه می‌دهد: عده‌ای از مبتلایان هم ۲ تا ۳ روز بعد از بروز علائم، در فاز شوک می‌روند که مرحله خیلی خطرناکی محسوب می‌شود. در این شرایط فرد حتما باید ۲۴ تا ۴۸ ساعت بستری شود تا با درمان‌های مناسبی که انجام می‌شود - به خصوص مایعات‌درمانی - بیمار بهبود پیدا کند. البته این بیماری تست و نمونه‌گیری دارد اما درمان مشخص و ویژه‌ای ندارد.
مشاهده آئدس در ۱۱ استان / قبلا فقط ۲ استان درگیر بودند
پشه آئدس از چند سال پیش در استان‌های جنوبی ایران زندگی می‌کنند و اصلا سکونتگاه‌شان آنجا است و هیچ وقت هم ناقل بیماری تب دنگی نبودند. چراکه تا الان آلوده نبودند. اما مسافرت‌های خارج از کشور، یکی از عوامل انتشار آن است. این را دکتر رمضانی می‌گوید و ادامه می‌دهد: مثلا یک فرد آلوده از کشور امارات وارد کشور می‌شود و نمی‌داند که بیمار است. چون بدون علامت است اما ویروس را در خون خودش دارد. کافی است که یک پشه آئدس این فرد را بگزد. بعد از گزیدن، این پشه آلوده می‌شود و تا آخر عمر یک ماهه‌اش آلوده می‌ماند و ویروس را به نوزادش هم منتقل می‌کند. درنتیجه این چرخه ادامه پیدا می‌کند.
این متخصص بیماری‌های عفونی با بیان این که فقط پشه‌های آئدسِ ماده، بیماری تب دنگی را منتقل می‌کنند، می‌گوید: تب دنگی قبلا در کشور ما وجود نداشت و فقط افغانستان، عراق و همسایه‌های شرقی مثل پاکستان این بیماری را داشتند اما تغییرات اقلیمی، بارندگی‌ها، ماندآب‌ها و افزایش مسافرت‌ها باعث شد که در کشورهایی مثل امارات و عمان و قطر هم پیدا شود.
این پشه در ایران قبلا تنها در دو استان گرمسیری بوشهر و هرمزگان زیست می‌کردند. اما امسال سکونتگاه‌های این پشه گسترش یافته و حالا در ۹ استان دیگرِ کشور ازجمله سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، اردبیل، اصفهان، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، زنجان و قزوین هم وجود دارند و شناسایی شده‌اند.
