فصل تابستان که از راه می‌رسد، گرمایش دل‌چسبش همراه با خودش میوه‌های رنگارنگ و آبداری می‌آورد که یکی از محبوب‌ترینشان، بدون شک، هندوانه است. این میوه شیرین و آبدار با رنگ قرمز جذاب و طعم دل‌انگیز، نه تنها حسابی عطش را برطرف می‌کند و طراوت می‌بخشد، بلکه پر از ویتامین‌ها، مواد معدنی خوب و موادی است که برای سلامتی بدنمان مفیدند. آب زیادی که در هندوانه هست (بیش از 90%)، کمک می‌کند در روزهای گرم حسابی سرحال و هیدراته بمانیم. شیرینی طبیعی‌اش هم باعث می‌شود جایگزین خوبی برای شیرینی‌جات ناسالم باشد.
خوردن یک برش هندوانه خنک در یک بعدازظهر گرم تابستانی، تجربه‌ای است که کمتر کسی می‌تواند از آن بگذارد. هندوانه چون کالری کمی دارد و حجمش زیاد است، می‌تواند انتخاب خوبی برای کسانی باشد که حواسشان به وزنشان هست. فیبرش هم به کارکرد بهتر دستگاه گوارش کمک می‌کند. خلاصه که هندوانه یک نعمت تابستانی است با کلی فایده برای بدن.
اما در کنار همه این خوبی‌ها و محبوبیت، برای بعضی از ما، لذت خوردن هندوانه با یک مشکل ناخوشایند همراه می‌شود: احساس سنگینی، باد کردن شکم یا همان نفخ. شاید شما هم از آن دسته آدم‌هایی باشید که بعد از خوردن هندوانه، شکمتان باد می‌کند، دل‌پیچه می‌گیرید یا گاز معده اذیتتان می‌کند. این حس ناخوشایند گاهی آنقدر بد است که آدم را از خوردن این میوه دوست‌داشتنی منصرف می‌کند. با اینکه برای خیلی‌ها هندوانه بدون هیچ مشکلی هضم می‌شود، عده‌ای دیگر بعد از خوردنش حسابی اذیت می‌شوند. ا
این تفاوت در واکنش بدن افراد به هندوانه، موضوعی است که باید به آن نگاه دقیق‌تری بیندازیم. این مقاله به زبان ساده و رسمی توضیح می‌دهد که چرا این مشکل رایج پیش می‌آید و بعد راهکارهای عملی و امتحان‌شده‌ای را برای جلوگیری از نفخ و درمان آن بعد از خوردن هندوانه به شما یاد می‌دهد. هدف ما این است که کمک کنیم با آگاهی و رعایت چند نکته راحت، بتوانید بدون نگرانی از نفخ، از طعم عالی و فواید بی‌نظیر هندوانه لذت ببرید. ما این موضوع را هم از نظر علمی بررسی می‌کنیم و هم نگاهی به توصیه‌های طب سنتی می‌اندازیم تا یک راهنمای کامل و جامع در اختیارتان بگذاریم. پس تا انتهای این مقاله با ما باشید تا بفهمید چطور بدون نفخ هندوانه بخورید.
چرا گاهی هندوانه باعث نفخ می‌شود؟ دلایل اصلی به زبان ساده
برای اینکه بتوانیم نفخ بعد از خوردن هندوانه را کم کنیم، اول باید بفهمیم که اصلاً چرا این مشکل پیش می‌آید. چند دلیل مختلف دست به دست هم می‌دهند و باعث می‌شوند بعد از خوردن هندوانه احساس نفخ کنیم. وقتی این دلایل را بشناسیم، می‌توانیم راه‌های بهتری برای جلوگیری یا درمان پیدا کنیم. این دلایل بیشتر به چیزهایی که در خود هندوانه هست و اینکه چطور در بدن ما هضم می‌شود، ربط دارند.
قند زیاد، مخصوصاً فروکتوز
یکی از مهم‌ترین دلایل نفخ بعد از هندوانه، قندی است که در آن وجود دارد. هندوانه پر از قندهای طبیعی است، به خصوص قندی به نام فروکتوز . فروکتوز یک جور قند ساده است که روده کوچک ما برای جذبش نیاز به آنزیم‌ها و کانال‌های خاصی دارد. در بعضی از افراد، مخصوصاً کسانی که به فروکتوز حساسیت دارند یا بدنشان نمی‌تواند خوب آن را جذب کند، یا حتی در کسانی که یک عالمه هندوانه یکجا می‌خورند، روده کوچک نمی‌تواند تمام فروکتوز را جذب کند. وقتی فروکتوزی که جذب نشده به روده بزرگ می‌رسد، باکتری‌هایی که آنجا زندگی می‌کنند، آن را تخمیر می‌کنند. این فرآیند تخمیر باعث تولید گاز می‌شود و همین گاز است که باعث نفخ، باد معده و گاهی دل‌درد و دل‌پیچه می‌شود. این اتفاق شبیه چیزی است که در بعضی مشکلات گوارشی مثل سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) می‌افتد. این قندها جزو دسته‌ای از کربوهیدرات‌ها هستند که توسط باکتری‌ها تخمیر می‌شوند، اگرچه هندوانه معمولاً جزو این دسته با قند کم محسوب می‌شود، اما خوردن مقدار زیادش می‌تواند باعث شود فروکتوز زیادی وارد روده شده و برای افراد حساس مشکل ایجاد کند. در واقع، سیستم گوارش بعضی افراد ظرفیت کمتری برای جذب فروکتوز نسبت به دیگران دارد و وقتی این ظرفیت پر می‌شود، باقی‌مانده فروکتوز به روده بزرگ رفته و خوراک باکتری‌ها می‌شود که نتیجه‌اش تولید گاز است.
آب بسیار زیاد
بیشتر از 90% هندوانه آب است. این آب زیاد برای اینکه بدنمان خشک نشود عالی است، اما خوردن یا نوشیدن مقدار زیادی مایع در یک زمان می‌تواند باعث شود معده موقتاً کش بیاید و بزرگ شود. این بزرگ شدن معده می‌تواند حس پری و نفخ بدهد، حتی اگر گاز واقعی در روده تولید نشده باشد. علاوه بر این، حجم زیاد آب باعث می‌شود غذا با سرعت بیشتری از معده خارج شده و وارد روده شود که این هم ممکن است برای سیستم گوارش برخی افراد حساسیت‌برانگیز باشد. فکر کنید یک لیوان آب بزرگ را یکجا بنوشید؛ ممکن است موقتاً احساس پری کنید. حالا این حالت را با خوردن حجم زیادی هندوانه که پر از آب است تصور کنید. این موضوع بر روند کلی هضم تأثیر می‌گذارد و می‌تواند حس سنگینی یا نفخ به همراه داشته باشد. وقتی مقدار زیادی مایع وارد معده می‌شود، می‌تواند اسید معده را رقیق کند که این هم ممکن است بر فرآیند هضم اولیه تأثیر بگذارد.
فیبر
هندوانه مقداری فیبر دارد، مخصوصاً در قسمت سفید کنار پوست و دانه‌ها. فیبر برای سلامت دستگاه گوارش خیلی مهم است و کمک می‌کند غذا در روده حرکت کند. اما بعضی از انواع فیبر، مخصوصاً فیبرهایی که در آب حل نمی‌شوند، توسط باکتری‌های روده بزرگ تخمیر می‌شوند. این فرآیند تخمیر هم، درست مثل تخمیر فروکتوز، می‌تواند گاز تولید کند. با اینکه میزان فیبر در هندوانه نسبت به خیلی از میوه‌های دیگر کمتر است، اما وقتی با قند زیاد و آب فراوان ترکیب می‌شود، ممکن است در افرادی که مستعد نفخ هستند، مشکل ایجاد کند. نوع و مقدار فیبر مصرفی می‌تواند روی اینکه چقدر و چه نوع گازی در روده تولید می‌شود، تأثیر بگذارد. اگرچه فیبر برای سلامت روده ضروری است، اما هضم آن توسط باکتری‌ها همیشه مقداری گاز تولید می‌کند که در افراد حساس ممکن است باعث نفخ شود.
قورت دادن هوا موقع خوردن
این دلیل فقط مختص هندوانه نیست، اما ممکن است موقع خوردن هندوانه بیشتر اتفاق بیفتد. اگر هندوانه را با عجله بخورید، خوب نجوید، یا وقتی می‌خورید حرف بزنید یا چیزی بنوشید (مخصوصاً اگر به صورت آب هندوانه یا شربت باشد)، ممکن است ناخواسته هوای زیادی را قورت بدهید. این هوایی که قورت داده‌اید در معده و روده بالا می‌آید و می‌تواند باعث آروغ زدن یا احساس نفخ و فشار در بالای شکم شود. سرعت خوردن و اینکه چطور غذا را قورت می‌دهید، مستقیماً روی مقدار هوایی که وارد دستگاه گوارشتان می‌شود تأثیر می‌گذارد. خوردن با دهان باز یا صحبت کردن هنگام غذا خوردن هم میزان هوای بلعیده شده را افزایش می‌دهد.
حساسیت‌های شخصی و وضعیت دستگاه گوارش
دستگاه گوارش هر کسی با دیگری فرق دارد. حساسیت‌های فردی و مشکلات گوارشی که از قبل وجود دارند، می‌توانند تأثیر زیادی روی اینکه بدن چطور به هندوانه واکنش نشان می‌دهد، بگذارند. افرادی که مشکلاتی مثل سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، رشد زیاد باکتری در روده کوچک (SIBO)، بیماری‌های التهابی روده یا سایر مشکلات گوارشی دارند، ممکن است به فروکتوز یا فیبر موجود در هندوانه حساسیت بیشتری نشان بدهند. سیستم گوارش آن‌ها ممکن است در پردازش این مواد به مشکل بخورد و سریع واکنش نشان دهد، حتی با خوردن مقدار کمی هندوانه. همچنین، نوع باکتری‌هایی که در روده زندگی می‌کنند (که به آن‌ها میکروبیوم می‌گویند) در افراد مختلف فرق دارد و این تفاوت می‌تواند روی اینکه چقدر و چه نوع گازی در فرآیند تخمیر تولید می‌شود، تأثیر بگذارد. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها یا چیزهای دیگری که روی باکتری‌های روده اثر می‌گذارند هم می‌تواند حساسیت فرد به بعضی غذاها مثل هندوانه را تغییر دهد.
با دانستن این دلایل اصلی، حالا می‌توانیم برویم سراغ راه‌هایی که مستقیماً این مشکلات را هدف قرار می‌دهند و کمک می‌کنند بدون نفخ از هندوانه لذت ببریم. این راه‌ها شامل تغییر در اینکه چطور، چه وقت و چقدر هندوانه می‌خوریم، و همچنین استفاده از روش‌هایی برای آرام کردن اوضاع بعد از خوردن هندوانه هستند.
راهکارهای کاربردی برای جلوگیری از نفخ هندوانه
بهترین کار برای اینکه با نفخ دست و پنجه نرم نکنیم، این است که اصلاً نگذاریم اتفاق بیفتد. با رعایت چند نکته ساده در مورد اینکه چطور و چه موقع هندوانه می‌خوریم، می‌توانیم احتمال نفخ را خیلی کم کنیم. این راهکارها بیشتر روی مدیریت فرآیند هضم و جلوگیری از فشار آمدن زیاد به دستگاه گوارش تمرکز دارند.
مقدار مصرف را کنترل کنید
یکی از رایج‌ترین دلایل نفخ، خوردن بیش از حد هندوانه در یک وعده است. همانطور که گفتیم، قند زیاد (فروکتوز) و آب فراوان هندوانه، وقتی در مقدار زیاد وارد بدن می‌شوند، می‌توانند به سیستم گوارش فشار بیاورند. به جای اینکه نصف هندوانه را یکجا بخورید، سعی کنید آن را در وعده‌های کوچک‌تر و در طول روز تقسیم کنید. مثلاً خوردن یک یا دو برش متوسط در هر بار، به دستگاه گوارش شما فرصت کافی می‌دهد تا فروکتوز و آب را به درستی جذب کند و فرآیند تخمیر در روده بزرگ به کمترین حد ممکن برسد. کنترل حجم مصرفی، یکی از مؤثرترین کارهایی است که می‌توانید برای جلوگیری از نفخ انجام دهید. بدن انسان ظرفیت مشخصی برای پردازش همزمان مقادیر زیاد قند و مایع دارد، و وقتی بیشتر از این ظرفیت به آن فشار بیاوریم، ممکن است علائم ناخوشایندی مثل نفخ ظاهر شوند. پیدا کردن "مقدار مناسب" برای بدن خودتان، اولین گام مهم است.
زمان مناسب برای خوردن هندوانه
اینکه چه موقع هندوانه می‌خورید، خیلی مهم است. خوردن هندوانه بلافاصله بعد از یک وعده غذایی سنگین، مخصوصاً غذاهایی که پروتئین و چربی زیادی دارند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. چرا؟ چون پروتئین و چربی باعث می‌شوند غذا مدت بیشتری در معده بماند. وقتی هندوانه (که خیلی سریع هضم می‌شود) با غذاهای دیگری که هضمشان طول می‌کشد در معده قاطی می‌شود، ممکن است برای مدت طولانی‌تری در معده بماند. این ماندن بیشتر می‌تواند باعث شود فرآیند تخمیر قندها در معده یا قسمت‌های بالایی روده کوچک شروع شود، قبل از اینکه به روده بزرگ برسد، و در نتیجه گاز بیشتری تولید کند.
بهترین زمان برای خوردن هندوانه، بین وعده‌های غذایی است. مثلاً صبح زود با معده خالی (اگر معده حساسی ندارید)، به عنوان میان‌وعده بین صبحانه و ناهار، یا بین ناهار و شام، و حداقل 22 تا 33 ساعت بعد از خوردن یک وعده غذایی اصلی. خوردن هندوانه با معده نسبتاً خالی باعث می‌شود به سرعت از معده عبور کرده و فرآیند جذب در روده کوچک با کارایی بیشتری انجام شود. این کار احتمال تخمیر و تولید گاز در روده بزرگ را به حداقل می‌رساند. بعضی از متخصصان طب سنتی هم خیلی روی زمان خوردن میوه‌ها، مخصوصاً میوه‌های پرآب و شیرین مثل هندوانه، تأکید دارند و توصیه می‌کنند میوه‌ها جدا از غذاهای اصلی خورده شوند.
آرام و با دقت بخورید
همانطور که گفتیم، قورت دادن هوا می‌تواند باعث نفخ شود. وقتی هندوانه را با عجله می‌خورید یا مثل آبمیوه آن را سریع می‌نوشید، مقدار زیادی هوا را هم با آن می‌بلعید. برای اینکه این مشکل پیش نیاید، سعی کنید هندوانه را با آرامش و حوصله بخورید. هر لقمه را خوب بجوید، حتی اگر به نظر می‌رسد نیازی به جویدن ندارد (چون نرم و آبدار است). جویدن کافی به هضم اولیه کمک می‌کند و مهمتر از آن، از قورت دادن هوای اضافی جلوگیری می‌کند. موقع خوردن، کمتر حرف بزنید و سعی کنید لقمه‌های کوچک بردارید. اگر هندوانه را به صورت آبمیوه یا اسموتی مصرف می‌کنید، آن را آهسته بنوشید و با عجله سر نکشید. هر جرعه را با دقت و آرامش بنوشید تا هوای کمتری وارد معده‌تان شود.
با بعضی غذاها ترکیب نکنید
یکی از نکته‌های مهم برای جلوگیری از نفخ هندوانه، توجه به این است که آن را با چه چیزهای دیگری می‌خورید. همانطور که گفتیم، ترکیب هندوانه با غذاهایی که دیرهضم هستند مثل پروتئین‌های سنگین (مثل گوشت قرمز) و چربی‌ها می‌تواند باعث شود هندوانه مدت بیشتری در معده بماند و مشکلات گوارشی پیش بیاید. همچنین، ترکیب هندوانه با میوه‌های خیلی شیرین دیگر یا میوه‌های نشاسته‌ای هم ممکن است برای بعضی‌ها دردسرساز شود، چون می‌تواند مقدار کلی قند را بالا ببرد و فرآیند تخمیر را بیشتر کند.
بهترین کار این است که هندوانه را به تنهایی به عنوان یک میان‌وعده بخورید. اگر خیلی دوست دارید آن را با چیز دیگری ترکیب کنید، سعی کنید آن را با سبزیجات تازه یا مقدار خیلی کمی از دانه‌های روغنی مفید (مثل چند عدد تخمه کدو) که ممکن است به هضم کلی کمک کنند، امتحان کنید، اما باز هم مراقب باشید که این ترکیب برای افراد حساس مشکل ایجاد نکند. از ترکیب کردن هندوانه با نوشابه‌های گازدار یا خیلی شیرین دیگر جداً پرهیز کنید، چون این ترکیب احتمال نفخ و ناراحتی گوارشی را خیلی زیاد می‌کند.
دمای مناسب هندوانه
خیلی از ما دوست داریم هندوانه را حسابی سرد و حتی نزدیک به یخ‌زده بخوریم، مخصوصاً وقتی هوا خیلی گرم است. اما خوردن میوه‌ها و نوشیدنی‌های خیلی سرد می‌تواند به سیستم گوارشی شوک وارد کند و فرآیند هضم را به هم بریزد. معده برای اینکه غذا را خوب هضم کند، نیاز به دمای مناسبی دارد. وارد شدن ناگهانی حجم زیادی از چیز خیلی سرد می‌تواند باعث شود ماهیچه‌های معده و روده منقبض شوند که ممکن است باعث دل‌پیچه و نفخ شود.
بهتر است هندوانه را در دمای معمولی یخچال (حدود 44 تا 77 درجه سانتی‌گراد) یا کمی خنک‌تر از دمای اتاق بخورید. از خوردن هندوانه یخ‌زده یا خیلی سرد، مخصوصاً بلافاصله بعد از بیرون آوردن از فریزر، خودداری کنید. اجازه بدهید کمی از سرمایش برود تا دمای آن به حدی برسد که برای دستگاه گوارش قابل تحمل‌تر باشد. مصرف مواد غذایی با دمای خیلی پایین می‌تواند آنزیم‌های گوارشی را نیز غیرفعال کند که این هم به نوبه خود فرآیند هضم را کند کرده و احتمال نفخ را افزایش می‌دهد.
مصرف همزمان با نعناع یا زنجبیل
بعضی از گیاهان طبیعی خاصیت ضد نفخ و بادشکن دارند که می‌توانند به هضم بهتر هندوانه کمک کنند. نعناع و زنجبیل جزو این گیاهان هستند. نعناع می‌تواند ماهیچه‌های دستگاه گوارش را آرام کند و به خروج گاز کمک کند. زنجبیل هم به فعال شدن فرآیند هضم و کم کردن التهاب کمک می‌کند.
می‌توانید چند برگ تازه نعناع را کنار هندوانه بخورید یا بعد از خوردن هندوانه یک فنجان دمنوش نعناع بنوشید. همچنین، اضافه کردن مقدار کمی زنجبیل تازه رنده شده یا پودر زنجبیل به آب هندوانه (اگر آبش را می‌نوشید) یا خوردن یک تکه کوچک زنجبیل همراه آن، می‌تواند به کم شدن نفخ کمک کند. این روش‌ها مخصوصاً برای کسانی که همیشه بعد از خوردن هندوانه نفخ می‌کنند، می‌توانند خیلی مفید باشند. هل نیز یکی دیگر از افزودنی‌هایی است که در طب سنتی برای تعدیل اثرات سردی و کاهش نفخ توصیه می‌شود؛ می‌توان کمی پودر هل را به آب هندوانه یا خودش اضافه کرد.
با رعایت این نکته‌های ساده برای پیشگیری، احتمال اینکه بعد از خوردن هندوانه دچار نفخ و ناراحتی گوارشی شوید، خیلی کم می‌شود. این تغییرهای کوچک در نحوه غذا خوردنمان می‌توانند تأثیر بزرگی روی راحتی دستگاه گوارش ما داشته باشند.
وقتی نفخ اتفاق افتاد چه کینم؟
حتی اگر تمام نکته‌های پیشگیری را هم رعایت کنید، گاهی ممکن است به خاطر حساسیت بیشتر بدنتان یا اینکه ناخواسته کمی بیشتر از حد معمول هندوانه خورده‌اید، بعد از خوردن آن دچار نفخ شوید. در این حالت، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانند به آرام کردن ناراحتی و کمک به خروج گاز کمک کنند. این راه‌ها بیشتر روی آرام کردن دستگاه گوارش و راحت‌تر شدن حرکت گاز تمرکز دارند.
نوشیدنی‌های آرام‌بخش
بعضی از دمنوش‌ها و نوشیدنی‌های گرم می‌توانند به آرام شدن نفخ و دل‌پیچه کمک کنند. این نوشیدنی‌ها خاصیت طبیعی ضد اسپاسم (گرفتگی) و بادشکن دارند:
- چای نعناع: نعناع یکی از معروف‌ترین گیاهان برای آرام کردن مشکلات گوارشی است، مثل نفخ و گاز. دمنوش نعناع می‌تواند ماهیچه‌های دستگاه گوارش را شل کند و کمک کند گازهایی که گیر کرده‌اند، راحت‌تر خارج شوند.
- چای زنجبیل: زنجبیل هم یک داروی سنتی قوی برای مشکلات گوارشی است. چای زنجبیل می‌تواند به فعال شدن آنزیم‌های گوارشی کمک کند و حرکت غذا در روده را سرعت ببخشد، که این کار به کم شدن نفخ منجر می‌شود. زنجبیل همچنین خاصیت ضد التهابی دارد و می‌تواند ورم و ناراحتی شکم را کم کند.
- چای بابونه: بابونه خاصیت آرام‌کننده و ضد اسپاسم دارد. دمنوش بابونه می‌تواند ماهیچه‌های نرم دستگاه گوارش را آرام کند و به تسکین دل‌پیچه و نفخ کمک کند. این دمنوش مخصوصاً برای نفخی که همراه با گرفتگی و درد است، مفید است.
- آب گرم با آبلیمو: نوشیدن یک لیوان آب گرم همراه با کمی آبلیموی تازه می‌تواند به تحریک تولید اسید معده و صفرا کمک کند و فرآیند هضم را راحت‌تر کند. این روش به خصوص برای کسانی که نفخشان به خاطر هضم کند است، می‌تواند خوب باشد. آب گرم به تنهایی نیز می‌تواند حرکت روده را تحریک کرده و به خروج گاز کمک کند.
حرکت آرام و ملایم
نشستن طولانی مدت بعد از خوردن هر غذایی، از جمله هندوانه، می‌تواند نفخ را بدتر کند. حرکت آرام و ملایم می‌تواند به حرکت گاز در دستگاه گوارش و خارج شدن آن کمک کند. لازم نیست ورزش سنگین انجام دهید. یک پیاده‌روی آرام به مدت 1515 تا 2020 دقیقه بعد از اینکه احساس نفخ کردید، می‌تواند خیلی مؤثر باشد. حرکت بدن باعث می‌شود روده‌ها مثل موج حرکت کنند (به این حرکت پریستالتیسم می‌گویند) و این حرکت کمک می‌کند گازهایی که گیر کرده‌اند به سمت جلو حرکت کرده و راحت‌تر خارج شوند. سعی کنید بلافاصله بعد از خوردن هندوانه دراز نکشید. حتی ایستادن یا نشستن صاف بهتر از دراز کشیدن است.
استفاده از دمنوش‌ها و ادویه‌های سنتی
طب سنتی ایرانی و مکاتب دیگر طب سنتی، گیاهان زیادی را برای درمان نفخ توصیه می‌کنند. بعضی از این گیاهان خاصیت بادشکن خیلی قوی دارند:
- زیره: زیره، مخصوصاً زیره سبز و سیاه، از قدیم به عنوان داروی بادشکن استفاده می‌شده است. می‌توانید کمی پودر زیره را با ماست مخلوط کنید یا دمنوش زیره درست کنید و بنوشید. زیره به کم شدن گرفتگی روده‌ها و خروج گاز کمک می‌کند. دانه‌های زیره را می‌توان بعد از غذا جوید.
- رازیانه: دانه‌های رازیانه هم خاصیت بادشکن و ضد اسپاسم دارند. جویدن کمی دانه رازیانه بعد از غذا یا نوشیدن دمنوش رازیانه می‌تواند به آرام شدن نفخ کمک کند. رازیانه طعم شیرینی دارد و جویدن آن بعد از غذا بسیار راحت است.
- بادیان (انیسون): بادیان هم مثل رازیانه ترکیباتی دارد که به کم شدن گاز و نفخ کمک می‌کنند. دمنوش بادیان هم می‌تواند برای آرام کردن نفخ گزینه خوبی باشد. طعم آن شبیه رازیانه و شیرین‌بیان است.
- گلپر: گلپر یکی از چیزهایی است که در طب سنتی توصیه می‌شود همراه میوه‌ها و غذاهایی که طبع سرد و تر دارند (مثل هندوانه) مصرف شود تا طبع آن‌ها را تعدیل کند و نفخ را کم کند. پاشیدن کمی پودر گلپر روی هندوانه یا خوردن آن همراه با دمنوش گلپر می‌تواند به تعدیل طبع هندوانه و کم شدن نفخ کمک کند. گلپر خودش هم خاصیت بادشکن دارد.
ماساژ آرام شکم
ماساژ آرام شکم می‌تواند به حرکت گاز در روده‌ها کمک کرده و باعث آرام شدن نفخ شود. به پشت دراز بکشید و با حرکت‌های دایره‌ای آرام با نوک انگشتان، در جهت عقربه‌های ساعت، شکم خود را ماساژ دهید. این جهت، جهت طبیعی حرکت محتویات در روده بزرگ است و می‌تواند به خروج گاز کمک کند. زیاد فشار ندهید؛ هدف فقط تحریک ملایم روده‌ها است. می‌توانید از یک روغن گرم مثل روغن زیتون برای ماساژ استفاده کنید.
استفاده از داروهای بدون نسخه
در مواردی که نفخ خیلی شدید و اذیت‌کننده است، می‌توانید از داروهایی که بدون نسخه در داروخانه‌ها برای کم کردن گاز معده و روده فروخته می‌شوند، استفاده کنید. معروف‌ترین ماده در این داروها سایمتیکون (Simethicone) است. این ماده با تغییر دادن حالت حباب‌های گاز در دستگاه گوارش، باعث می‌شود آن‌ها به هم بچسبند و راحت‌تر خارج شوند. داروهای حاوی سایمتیکون به شکل قطره، قرص جویدنی یا کپسول موجود هستند. با این حال، قبل از استفاده از هر دارویی، مخصوصاً اگر بیماری خاصی دارید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت کنید. این داروها علائم را کم می‌کنند ولی دلیل اصلی نفخ را از بین نمی‌برند. استفاده از این داروها به صورت موقتی و برای تسکین علائم شدید توصیه می‌شود.
با استفاده از این راهکارهای تسکین‌دهنده، می‌توانید ناراحتی ناشی از نفخ بعد از خوردن هندوانه را به حداقل برسانید و زودتر احساس راحتی کنید.
هندوانه در نگاه طب سنتی: مزاج، مشکلات و راه حل‌ها
طب سنتی ایرانی با نگاهی عمیق به طبیعت بدن انسان و خواص خوراکی‌ها، توصیه‌های دقیقی در مورد نحوه مصرف میوه‌ها، از جمله هندوانه، دارد. این توصیه‌ها بیشتر بر اساس مفهوم "مزاج" و "مصلحات" (چیزهایی که اثر نامناسب یک خوراکی را تعدیل می‌کنند) بنا شده‌اند.
مزاج سرد و تر هندوانه
در طب سنتی، برای هر ماده غذایی یک مزاج اصلی در نظر گرفته می‌شود که ترکیبی از دو کیفیت اصلی است: سردی یا گرمی و خشکی یا تری. هندوانه از نظر طب سنتی دارای مزاج سرد و تر است. یعنی خوردن آن باعث می‌شود در بدن احساس سردی و رطوبت (تری) بیشتر شود. این ویژگی هندوانه می‌تواند برای افرادی که به طور کلی بدنشان سردی یا رطوبت بیشتری دارد، یا در شرایطی قرار دارند که سردی بر بدنشان غلبه کرده، مشکل‌ساز باشد. سردی و تری زیاد در دستگاه گوارش می‌تواند باعث کند شدن فرآیند هضم، تجمع رطوبت اضافی و تولید گاز شود که نتیجه‌اش همان نفخ است.
چه کسانی بیشتر حساسند؟
افرادی که طبق تشخیص طب سنتی دارای مزاج بلغمی (سرد و تر) هستند، معمولاً به خوردن هندوانه حساسیت بیشتری نشان می‌دهند و بیشتر دچار نفخ می‌شوند. همچنین کسانی که در مناطق با آب و هوای سرد و مرطوب زندگی می‌کنند، یا در فصول سرد سال هندوانه می‌خورند (که البته کمتر رایج است)، یا کسانی که معده و دستگاه گوارششان به طور کلی سرد و ضعیف است، بیشتر مستعد نفخ ناشی از هندوانه هستند. علائمی مثل احساس سنگینی بعد از غذا، آب دهان زیاد، کندی حرکت و نفخ مکرر می‌تواند نشانه‌ای از غلبه سردی و تری و حساسیت به خوراکی‌هایی مثل هندوانه باشد.
"مصلحات" هندوانه: راهکار طب سنتی
یکی از اصول مهم در طب سنتی، استفاده از "مصلحات" است. مصلح ماده‌ای است که با مزاج خوراکی اصلی تضاد دارد و اثرات نامناسب آن را تعدیل می‌کند. برای هندوانه که طبع سرد و تر دارد، مصلحاتی توصیه می‌شود که طبع گرم و خشک یا گرم و تر داشته باشند و به خروج رطوبت و گاز کمک کنند.
رایج‌ترین و مؤثرترین مصلح برای هندوانه در طب سنتی، گلپر است. گلپر دارای طبع گرم و خشک است و خاصیت بادشکن قوی دارد. پاشیدن کمی پودر گلپر تازه بر روی برش‌های هندوانه قبل از خوردن، می‌تواند تا حد زیادی از نفخ جلوگیری کند. طعم کمی تند و عطر خاص گلپر با شیرینی هندوانه ترکیب جالبی هم ایجاد می‌کند.
مصلحات دیگری که برای هندوانه توصیه می‌شوند عبارتند از:
- عسل: عسل دارای طبع گرم است و می‌تواند سردی هندوانه را تعدیل کند. خوردن مقدار کمی عسل قبل یا بعد از هندوانه می‌تواند مفید باشد.
- نعناع و پونه: این گیاهان دارای طبع گرم و خشک یا گرم و تر هستند و خاصیت بادشکن قوی دارند. مصرف نعناع تازه همراه هندوانه یا نوشیدن دمنوش نعناع بعد از آن، طبق توصیه طب سنتی، به کاهش نفخ کمک می‌کند.
- زنجبیل: زنجبیل طبع گرم و خشک دارد و یکی از قوی‌ترین بادشکن‌ها و تقویت‌کننده‌های دستگاه گوارش است. مصرف مقدار کمی زنجبیل (تازه یا خشک) همراه یا بعد از هندوانه، اثرات سردی آن را کاهش داده و به هضم کمک می‌کند.
- هل: هل نیز دارای طبع گرم و خشک است و خاصیت بادشکن دارد. اضافه کردن کمی پودر هل به آب هندوانه یا خوردن چند دانه هل بعد از آن می‌تواند مفید باشد.
طب سنتی توصیه می‌کند که افراد با مزاج سرد یا کسانی که مستعد نفخ هستند، هندوانه را در فصول گرم و در گرم‌ترین ساعات روز مصرف کنند و حتماً همراه با مصلحات آن بخورند. همچنین پرهیز از مصرف هندوانه بلافاصله پس از بیدار شدن یا در اواخر شب (زمانی که بدن به طور طبیعی کمی سردتر است) نیز توصیه می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بیشتر موارد، نفخ ناشی از هندوانه موقتی و با رعایت نکات پیشگیری و درمانی ساده برطرف می‌شود. با این حال، اگر نفخ شما پس از خوردن هندوانه شدید، طولانی‌مدت یا همراه با علائم دیگری مثل درد شدید شکم، تغییر در عادات دفع (اسهال یا یبوست شدید)، کاهش وزن بی‌دلیل، خون در مدفوع یا استفراغ است، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌توانند نشانه یک مشکل گوارشی جدی‌تر باشند که نیاز به بررسی و تشخیص پزشکی دارد. پزشک می‌تواند علت اصلی مشکل را تشخیص دهد و درمان مناسب را توصیه کند. همچنین اگر با رعایت تمام نکات همچنان به شدت نفخ می‌کنید و این موضوع کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است، مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند به شناسایی حساسیت‌های غذایی دیگر یا مشکلات زمینه‌ای کمک کند.
نتیجه‌گیری: از هندوانه بدون نفخ لذت ببرید!
هندوانه یک میوه شگفت‌انگیز تابستانی با فواید فراوان است و نفخ نباید مانعی برای لذت بردن از آن باشد. با درک دلایلی که باعث نفخ می‌شوند - یعنی محتوای بالای فروکتوز و آب، و تأثیر آن‌ها بر دستگاه گوارش برخی افراد - و با به‌کارگیری راهکارهای ساده‌ای که در این مقاله توضیح داده شد، می‌توانید این مشکل را به راحتی مدیریت کنید.
به یاد داشته باشید که کلید اصلی، اعتدال و آگاهی است. با رعایت نکات زیر، می‌توانید بدون دردسر از هندوانه لذت ببرید:
- مقدار مناسب را پیدا کنید و در یک وعده زیاد نخورید.
- هندوانه را بین وعده‌های غذایی بخورید، نه بلافاصله بعد از غذاهای سنگین.
- هندوانه را آرام و با حوصله بخورید تا هوای کمتری ببلعید.
- آن را با غذاها و نوشیدنی‌هایی که ممکن است مشکل را بدتر کنند ترکیب نکنید .
- هندوانه را خیلی سرد نخورید.
- اگر مستعد نفخ هستید یا طبق طب سنتی مزاج سرد دارید، آن را با مصلحات گرم مانند گلپر، نعناع یا زنجبیل مصرف کنید.
- اگر با وجود رعایت همه این موارد دچار نفخ شدید، از دمنوش‌های گیاهی تسکین‌دهنده یا حرکت ملایم برای کمک به خروج گاز استفاده کنید.
