راهنماتو-ترجمه ماشینی از نخستین روزهای گوگل‌ترنسلیت تا امروز پیشرفت زیادی کرده است. ابزار ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی در موقعیت‌هایی مانند ترجمه منوی یک رستوران خارجی که می‌تواند با نگه داشتن دوربین گوشی تلفن همراه روی منو، به هر زبانی آن را ترجمه کرد، تردیدناپذیر است. اما استفاده از هوش مصنوعی در ترجمه ادبی بیش از پیش بحث‌برانگیز شده است.
به گزارش راهنماتو، یک ناشر هلندی به نام Bosch&Keuning’s اخیراً اعلام کرده است که از ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی برای ترجمه رمان‌های تخیلی تجاری استفاده می‌کند که این بیانیه باعث شده مترجمان و نویسندگان خشمگین شوند. خشم نویسندگان و مترجمان در حالی برانگیخته شده که این ناشر اطمینان داده هیچ کدام از متونی که به این نحو ترجمه می‌شوند، بدون نظارت دقیق و بررسی و مشورت با نویسنده منتشر نمی‌شود.
میشل هاتچیزون، برنده جایزه کتاب بین‌المللی 2020 که این جایزه را به خاطر ترجمه کتابی با عنوان «عصر ناراحت‌کنندۀ لوکاس ریزنولد» دریافت کرده است، می‌گوید:
« مترجم [چیزهایی] بیش‌تر از واژگان را ترجمه می‌کند، ما بین فرهنگ‌ها پل می‌زنیم و در تمام گام‌هایی که در این مسیر بر می‌داریم مخاطب هدف را در نظر می‌گیریم. ما از سرنخ‌ها و نشانه‌های ظریف برای فهماندن مولفه‌های خاص فرهنگی یا سنتی به خوانندگان‌مان استفاده می‌کنیم. ما ریتم، شاعرانگی، بازی با کلمات و استعاره را انتقال می‌دهیم. ما درباره استفاده از یک اصطلاح دقیق در هر متن خاص تحقیق می‌کنیم، مثلاً فرض کنید برای آنکه بدانیم چه واژه‌ای در یک بافت مربوط به کشاورزی معنی می‌دهد، تحقیق می‌کنیم. این کار را حتی اگر در یک رمان نیز باشد، انجام می‌دهیم.»
مترجمان و مولفان همچنین هشدار داده‌اند که استفاده از مترجم هوش مصنوعی نیازمند بررسی و ویرایش دقیق است که در بهترین شکل زمانی رخ می‌دهد که توسط شخصی که به هر دو زبان تسلط دارد انجام شود. در این نقطه، شخص ممکن است که بتواند متن را خودش نیز به خوبی ترجمه کند. حساسیت فرهنگی نیز یکی از نگرانی‌های خاص است زیرا هوش مصنوعی نشان داده که چیزهایی را تولید می‌کند که می‌تواند به طرز دیوانه‌کننده‌ای نامناسب باشد.
جونو داوسون، نویسنده مجموعه‌ای با عنوان Her Majesty’s Royal Coven می‌گوید، «سال گذشته یکی از خوانندگان برخی از مسائل در نسخه فرانسوی کتاب من را علامت‌گذاری کرده بود. نویسنده از اصطلاحات نسبتاً قدیمی و مسنوج برای توصیف یکی از شخصیت‌ها که ترنس بود استفاده کرده بود. ما توانستیم قبل از به چاپ رساندن کتاب آن اصطلاحات را تغییر بدهیم. من فکر می‌کنم که هوش مصنوعی قادر به چنین کاری نیست. بهرحال حتی اگر از هوش مصنوعی در ترجمه استفاده می‌شود، مترجم باید بتواند آن را ویرایش کند.»
اما موقعیت‌هایی هستند که هوش مصنوعی می‌تواند به خلق آثار فرهنگی کمک کند. مثلاٌ نویسندگانی که در بخش زبان‌های اقلیت کار می‌کنند و آثارشان هنوز به انگلیسی یا سایر زبان‌ها ترجمه نشده است، یک مترجم دستیار مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند توجه بیش‌تری را به آثار آن‌ها جلب کند.
همینطور در حوزه بازی‌های ویدیویی که زبان انگلیسی زبان مادری تولیدکنندگان نیست و بومی‌سازی هزینه بالایی برای توسعه‌دهندگان مستقل و کوچک دارد، هوش مصنوعی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ترجمه متون داخل متن بازی به کمک هوش مصنوعی به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا به مخاطبان بیش‌تری دسترسی پیدا کنند و به بازیکنانی که زبان‌شان در اقلیت است نیز کمک می‌کند تا از بازی لذت بیش‌تری ببرند. اما حتی در این زمینه نیز استفاده از هوش مصنوعی در ترجمه با محدودیت مواجه است.
دکتر جک راتکلیف، طراح و مدیر اجرایی یک بازی آموزش زبان است که در آن بازیکنان در اطراف یک شهر مجازی قدم می‌زنند و با محلی‌ها با یکی از 40زبانی که این بازی به نام Noun Town حمایت می‌کند، صحبت می‌کنند.
او می‌گوید: «اگر یک بازی ساده می‌کنید که در آن متن می‌گوید که چپ و راست و A را فشار بده تا بتوانی بپرید، احتمالاً ترجمه ماشینی می‌تواند کمک کند و این روش کمک می‌کند تا به آدم‌های بیش‌تری در زبان‌ها متفاوت دسترسی پیدا کنید.»
«اما اگر هر نوع شخصیتی دارید که این شخصیت‌ها با همدیگر صحبت می‌کنند و می‌خواهید این مطلب را به عنوان خالق یک بازی منتقل کنید...شخصاً فکر می‌کنم استفاده از هوش مصنوعی برای ترجمه ترسناک خواهد بود.»
بازی Noun Town در حدود 50000خط دیالوگ دارد که همه این دیالوگ‌ها ترجمه شده و توسط انسان‌ها صداگذاری شده‌اند و توسط معلمان زبان نیز بررسی شده‌اند.
راتکلیف می‌گوید، استودیو هوش مصنوعی را نیز آزمایش کرد و دریافت که استفاده از هوش مصنوعی درباره هر زبانی غیر از انگلیسی نتایج بسیار بدی تولید می‌کند.
او می‌گوید: «آنچه ما در آزمایش‌های خودمان به آن رسیدیم این بود که هوش مصنوعی برای انگلیسی خوب بود، با اینحال هیچ چیزی در مورد هوش مصنوعی هرگز کامل نیست. این الگوهای زبانی بزرگ چیزهای زیادی درباره انگلیسی یاد گرفته‌اند. اما ورود به زبان‌های دیگر به خصوص زبان‌هایی که شیوع کم‌تری دارند، داستان را گیج‌کننده‌تر می‌کند.»
وقتی صحبت از احساس مردم درباره ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی به میان می‌آید، باید بین کارایی و هنر تمایز قائل شد. تعداد کمی هستند که مخالف استفاده از هوش مصنوعی به عنوان یک فرهنگ لغت برای پیدا کردن معنای واژگان باشند. اما مترجمان کاری بیش‌تر از پیدا کردن معنای واژگان انجام می‌دهند. داوسون می‌گوید:
«این نویسندگان [مترجمان] در حیطه خودشان هنرمند هستند.»
هاتچیزون می‌گوید: «من مدتی است که یک خط به مطالبم اضافه می‌کنم: "دست‌ساز بدون استفاده از هوش مصنوعی مولد"»
او تأکید می‌کند:
«ما مترجمان باید، با توجه به تهدیدی که علیه حرفه‌مان احساس می‌کنیم، مدافع آن باشیم. ترجمه کاری بیش‌تر از صرفاً تایپ کردن با کمک فرهنگ لغات است.»
