راهنماتو- آبله میمون، یک بیماری ویروسی زئونوز (انتقال‌پذیر از حیوان به انسان) است که به‌طور تاریخی در مناطق محدودی از آفریقا اندمیک بوده است. با این حال، در سال‌های اخیر شاهد شیوع گسترده این بیماری در سراسر جهان بوده‌ایم.

این مقاله به بررسی جامع آبله میمون، از جمله علل، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن می‌پردازد.

علل آبله میمون

ویروس آبله میمون از خانواده پاکس‌ویروس‌ها است و معمولاً از طریق تماس نزدیک با حیوانات آلوده، مانند جوندگان و نخستی‌سانان، به انسان منتقل می‌شود. همچنین، انتقال ویروس از فرد آلوده به فرد سالم از طریق تماس مستقیم با ضایعات پوستی، مایعات بدن، قطرات تنفسی بزرگ یا تماس با اشیاء آلوده امکان‌پذیر است.

علائم آبله میمون

دوره نهفتگی آبله میمون معمولاً یک تا سه هفته است. علائم اولیه این بیماری شبیه به آنفلوآنزا بوده و شامل تب، سردرد، تورم غدد لنفاوی، درد عضلانی و خستگی می‌شود. یکی از بارزترین علائم آبله میمون، ظهور بثورات پوستی است که معمولاً از صورت شروع شده و سپس به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. این بثورات ابتدا به صورت لکه‌های قرمز کوچک ظاهر شده و سپس به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند.

تشخیص آبله میمون

تشخیص آبله میمون بر اساس علائم بالینی، سابقه تماس با فرد یا حیوان آلوده و نتایج آزمایشگاهی انجام می‌شود. آزمایش‌های تشخیصی شامل نمونه‌برداری از ضایعات پوستی و بررسی آنها در آزمایشگاه است.

درمان آبله میمون

در حال حاضر، درمان خاصی برای آبله میمون وجود ندارد و درمان بر روی تسکین علائم و جلوگیری از عوارض تمرکز دارد. استراحت کافی، مصرف داروهای ضد تب و ضد درد و مراقبت از پوست از جمله اقدامات درمانی برای این بیماری است.

پیشگیری از آبله میمون

• واکسیناسیون: واکسن آبله می‌تواند تا حدودی در برابر آبله میمون محافظت ایجاد کند.
• اجتناب از تماس با حیوانات آلوده: به ویژه در مناطقی که آبله میمون شایع است.
• شستن دست‌ها: به طور مرتب دست‌ها را با آب و صابون بشویید.
• پوشیدن دستکش: هنگام تماس با افراد یا حیوانات بیمار.
• استفاده از ماسک: در صورت وجود علائم تنفسی.
• پخت کامل گوشت: گوشت را به طور کامل بپزید.

عوارض آبله میمون

در اکثر موارد، آبله میمون به صورت خود به خود بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد، عوارض جدی مانند عفونت‌های باکتریایی ثانویه، انسفالیت و پنومونی ممکن است رخ دهد.

گروه‌های پرخطر

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، کودکان، زنان باردار و افرادی که با حیوانات آلوده در تماس هستند، بیشتر در معرض ابتلا به آبله میمون قرار دارند.

سوالات متداول

• تفاوت آبله میمون و آبله مرغان چیست؟ بثورات آبله میمون معمولاً بزرگ‌تر و دردناک‌تر از بثورات آبله مرغان هستند. همچنین، در آبله میمون تورم غدد لنفاوی شایع‌تر است.
• آیا آبله میمون یک بیماری کشنده است؟ در بیشتر موارد، آبله میمون یک بیماری خود محدود شونده است و با مراقبت‌های مناسب بهبود می‌یابد. اما در برخی موارد، به خصوص در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، می‌تواند کشنده باشد.
• آیا آبله میمون یک بیماری مقاربتی است؟ اگرچه تماس جنسی یکی از راه‌های انتقال ویروس آبله میمون است، اما این بیماری صرفاً یک بیماری مقاربتی نیست.

آیا آبله میمون هم چند سویه دارد؟

دانشمندانی که بر روی سویه جدید آبله میمون مطالعه می‌کنند گزارش دادند که ویروسی که از جمهوری دموکراتیک کنگو به سایر مناطق جهان در حال گسترش است، سریعتر از حد انتظار در حال تغییر و تکامل است و متاسفانه در مناطقی شیوع پیدا کرده که کارشناسان فاقد بودجه و تجهیزات لازم برای ردیابی صحیح این تغییرات هستند.

دانشمندانی از آفریقا، اروپا و ایالات متحده به خبرگزاری رویترز اعلام کردند که این بدان معناست که ناشناخته‌های زیادی در مورد خود ویروس، شدت آن و نحوه انتقال آن وجود دارد که واکنش به آن را پیچیده‌تر می‌کند.

سویه جدید ره ۵ ساله سلف خود را ۱ ساله پیمود

این سویه یک نسخه جهش‌یافته از «تبارشاخه ۱» است. تبارشاخه ۱ نیز شکلی از اِم‌پاکس است که از طریق تماس با حیوانات آلوده شیوع پیدا می‌کند و دهه‌ها سال بود که در کنگو رایج بوده است. اِم‌پاکس معمولاً علائمی شبیه آنفولانزا دارد و ضایعات چرکی ایجاد می‌کند و در مواردی می‌تواند کشنده باشد.

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، کنگو در سال جاری میلادی بیش از ۱۸ هزار مورد مشکوک ابتلا به تبارشاخه‌های «۱» و «۱ ب» داشته که ۶۱۵ مورد از آن‌ها به مرگ فرد مبتلا منجر شده است.

در یک ماه گذشته نیز ۲۲۲ مورد تایید شده از تبارشاخه «۱ ب» در چهار کشور آفریقایی، به علاوه یک مورد در سوئد و یک مورد در تایلند در افرادی با سابقه سفر به آفریقا وجود داشته است.

دکتر دیمی اوگوینا، کارشناس بیماری‌های عفونی و رئیس کمیته اضطراری اِم‌پاکس سازمان جهانی بهداشت، ابراز نگرانی کرد که دانشمندان آفریقایی به دلیل درک محدودی که از شیوع مداوم این بیماری دارند «کوکورانه عمل می‌کنند.».

 اوگوینا همچنین خاطرنشان کرد که در حالی که تکامل تبارشاخه «۲ ب» و رسیدن آن به مرحله شیوع جهانی در سال ۲۰۲۲ پنج سال یا حتی بیشتر از آن طول کشید، اما تبارشاخه «۱ ب» جدید در کمتر از یک سال به گسترش مشابه انسانی دست یافت و نگرانی‌ها را در مورد جهش‌های سریع و سویه‌های در حال ظهور افزایش داد.

چه شد که به سویه قابل انتقال از انسان به انسان رسیدیم؟

اِم‌پاکس یک ارتوپاکس‌ویروس از سرده ویروس‌هایی است که باعث ایجاد آبله می‌شود. اجرای جمعیت‌شمول واکسیناسیون آبله که توسط یک کارزار جهانی ۵۰ سال پیش ارائه شد، با گذشت زمان کاهش یافت. چرا که همزمان با ریشه‌کن شدن این بیماری، واکسیناسیون آبله نیز متوقف شد.

توالی ژنتیکی عفونت‌های تبارشاخه «۱ ب» که سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که در اواسط ماه سپتامبر ۲۰۲۳ ظاهر شده باشد، نشان می‌دهد که آنها حامل جهشی به نام APOBEC3 هستند که نشان می‌دهد ویروس در حال سازگارشدن با انسان است.

ویروسی که باعث بیماری اِم‌پاکس می‌شود معمولاً نسبتاً پایدار بوده و به کندی جهش می‌یابد، اما جهش‌های مبتنی بر APOBEC می‌توانند تکامل ویروسی را تسریع کنند. تمام موارد انتقال انسان به انسان دارای این جهش APOBEC هستند، به این معنی که کمی سریعتر از انتظار جهش می‌یابد.

در گذشته، اِم‌پاکس عمدتاً از طریق تماس انسان با حیوانات آلوده منتقل می‌شد. البته این روش انتقال کماکان در کشور کنگو منجر به افزایش موارد تبارشاخه «۱» (یا ۱ آ) می‌شود که احتمالاً به دلیل عواملی مانند جنگل‌زدایی و افزایش مصرف گوشت شکار است.

در عوض، دکتر سلیم عبدالکریم، اپیدمیولوژیست آفریقای جنوبی می‌گوید که نسخه‌های جهش‌یافته از تبارشاخه‌های «۱ ب» و «۲ ب» اکنون به گونه‌ای هستند که اساساً می‌توان آن‌ها را یک بیماری مقاربتی در نظر گرفت. بیشتر موارد جهش یافته تبارشاخه‌ «۱ ب» در میان بزرگسالان یافت می‌شود که در ابتدا به دلیل شیوع در بین کارگران زن در استان کیوو جنوبی در کنگو ایجاد شد.

این ویروس همچنین می‌تواند از طریق تماس نزدیک با یک فرد آلوده گسترش یابد و احتمالاً همین عامل است که می‌تواند علت ابتلای کودکان آلوده به تبارشاخه‌ «۱ ب»، به‌ویژه در کشور بوروندی و در اردوگاه‌های پرازدحام آوارگان شرق کنگو را توضیح دهد.

آبله میمون در همسایگی ایران

نخستین مورد ابتلا به بیماری آبله میمون در پاکستان شناسایی شد. به گزارش یورونیوز، مقامات بهداشتی پاکستان روز جمعه از شناسایی و ثبت نخستین مورد ابتلا به بیماری ویروسی آبله میمون در این کشور خبر دادند.

فرد مبتلا که به تازگی شناسایی شده مردی ۳۴ است که پیش‌تر به یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده بود.

سازمان جهانی بهداشت پیش‌تر، روز جمعه هشدار بین‌المللی برای مواجهه با افزایش مجدد موارد ابتلا به ویروس ناقل این بیماری در قاره آفریقا را به بالاترین سطح افزایش داد. 

نتیجه‌گیری

آبله میمون یک بیماری ویروسی است که می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد. با رعایت اصول بهداشتی و واکسیناسیون، می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، حتماً به پزشک مراجعه کنید.