مشکلات اسکلتی از جمله ناهنجاری هایی هستند که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. شاید در گذشته والدین به دلیل عدم آگاهی از عوارض بالای این ناهنجاری ها در بزرگسالی، اهمیتی به درمان آن نمی دادند، یا اصلا متوجه این نوع مشکلات در کودکان خود نمی شدند و این موارد را طبیعی و قسمتی از روند رشد کودک می پنداشتند، اما در حال حاضر با پیشرفت های علمی و حساسیت هایی که در این مورد وجود دارد به شیوه های مختلفی این عوارض هم قابل شناسایی و هم اگر دیر نشده باشد، قابل درمان هستند. از جمله این ناهنجاری ها که ممکن است برای فرد در آینده مشکلات زیادی را ایجاد کند، عارضه زانوی پرانتزی است. در این خصوص با آقای علی بسطامی دکترای مدیریت ورزشی و مدرس دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه بخش اول آن را می‌خوانید:
زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی، وضعیتی است که در آن زانوها به سمت بیرون خم می‌شوند و باعث ایجاد فاصله بین آن‌ها می‌شود. این حالت می‌تواند در کودکان و بزرگسالان به دلایل مختلفی رخ دهد.
علل شایع زانوی پرانتزی چیست؟
در بسیاری از کودکان، زانوی پرانتزی در سنین پایین به صورت طبیعی وجود دارد و معمولاً با بزرگ‌تر شدن کودک و قوی‌تر شدن عضلات، این حالت برطرف می‌شود. نرمی استخوان (راشیتیسم) نیز از علل دیگر این عارضه است، چرا که کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفر می‌تواند باعث نرم شدن استخوان‌ها و در نتیجه ایجاد زانوی پرانتزی شود. موردی دیگری که می توان به آن اشاره کرد اضافه وزن است. وزن اضافی فشار زیادی بر مفاصل وارد می‌کند و می‌تواند باعث تغییر شکل استخوان‌ها و ایجاد زانوی پرانتزی شود. همچنین ضعف عضلات اطراف زانو، به ویژه عضلات داخلی ران، نیز می‌تواند باعث ایجاد عدم تعادل در نیروهای وارد بر زانو و در نتیجه ایجاد زانوی پرانتزی شود.
مشکلات مادرزادی نیز از جمله علل دیگر این عارضه است، برخی از کودکان با مشکلات مادرزادی در استخوان‌ها یا مفاصل متولد می‌شوند که می‌تواند باعث ایجاد زانوی پرانتزی شود. شکستگی استخوان‌های اطراف زانو که به درستی جوش نخورند یا آسیب‌های رباط‌ها و تاندون‌های زانو هم می‌توانند باعث ایجاد زانوی پرانتزی شوند.
بیماری‌هایی مانند آرتروز یا روماتیسم مفصلی نیز می‌توانند باعث تخریب غضروف‌های مفصل زانو و در نتیجه ایجاد زانوی پرانتزی شوند.
استفاده بیش از حد از پوشک در نوزادان نیز از دلایل دیگر آن است. استفاده طولانی مدت و بیش از حد از پوشک در نوزادان می‌تواند باعث ایجاد فشار بر مفاصل ران و زانو و در نتیجه ایجاد زانوی پرانتزی شود.
چه عواملی خطر ایجاد زانوی پرانتزی را در افراد مختلف افزایش می‌دهند؟
ژنتیک و داشتن سابقه خانوادگی زانوی پرانتزی یکی از این عوامل است. مورد دیگری که می توان به آن اشاره کرد فعالیت‌های بدنی نامناسب است، انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین یا تکرار حرکات نامناسب می تواند در ایجاد زانوی پرانتزی برای فرد تاثیر بگذارد. تغذیه نامناسب، کمبود ویتامین D، کلسیم و فسفر در رژیم غذایی نیز موردی دیگری که باید به آن اشاره کرد. همچنین نشستن طولانی ممدت در وضعیت نامناسب نیز می تواند در ایجاد این عارضه نقش داشته باشد.
از چه سنی می توان زانوی پرانتزی را در کودکان تشخیص داد؟چرا تشخیص زودهنگام مهم است؟
تشخیص زودهنگام به متخصص حرکات اصلاحی یا پزشک کمک می‌کند تا علت اصلی زانوی پرانتزی را شناسایی کند. این علل می‌تواند شامل رشد طبیعی کودک، کمبود ویتامین D، مشکلات مادرزادی یا سایر عوامل باشد. بنابراین هرچه زودتر علت زانوی پرانتزی مشخص شود، درمان مناسب‌تر و موثرتر خواهد بود. در برخی موارد، درمان زودهنگام می‌تواند از پیشرفت عارضه و ایجاد عوارض بعدی جلوگیری کند. همچنین درمان به موقع می‌تواند درد و ناراحتی ناشی از زانوی پرانتزی را کاهش داده و عملکرد کودک را بهبود بخشد.
چه زمانی باید به متخصص حرکات اصلاحی یا پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه شدید که زانوی کودک شما به طور غیرعادی به سمت بیرون خم شده است و با افزایش سن اصلاح نمی‌شود، حتماً به پزشک متخصص اطفال یا ارتوپد و یا متخصص حرکات اصلاحی مراجعه کنید. متخصصان با معاینه کودک و انجام آزمایشات لازم، علت دقیق زانوی پرانتزی را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز خواهد کرد.
عواملی که نشان می‌دهد باید به متخصص مراجعه کنید:
زانوی پرانتزی در کودکانی که سنشان از ۲ سال گذشته است. موردی دیگری که می توان به آن اشاره کرد افزایش تدریجی شدت زانوی پرانتزی است. همچنین درد در ناحیه زانوها، لنگیدن هنگام راه رفتن و مشکلات در انجام فعالیت‌های روزمره از عواملی دیگری هستند که در صورت مشاهده آن را جدی بگیرید.
این نکته قابل ذکر است که در بسیاری از موارد، زانوی پرانتزی در کودکان به صورت طبیعی وجود دارد و با رشد کودک و تقویت عضلات، این حالت برطرف می‌شود. اما در برخی موارد، زانوی پرانتزی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد. بنابراین، بهتر است در صورت مشاهده هرگونه نگرانی، به متخصص مراجعه کنید.
