بیماری پسوریازیس؛ علائم، انواع و راه‌های درمان آن

ازجمله بیماری‌های مزمن پوستی که ممکن است برخی از افراد را مبتلا کند، بیماری پسوریازیس است که معمولاً به صورت عارضه‌های پوست پوست شده سفید یا نقره‌ای رنگ ظاهر می‌شوند. این عارضه که معمولا با خارش همراه است معمولاً روندی صعودی و نزولی دارد و از آنجا که درمان قطعی ندارد، می‌تواند تا سال‌ها افراد مبتلا را درگیر کند و علاوه‌بر تحمیل هزینه‌های مالی بالا سلامت روانی مبتلایان را نیز به خطر می‌اندازد. اگر شما نیز علاقمند هستید تا با این بیماری، انواع و راه‌های درمان آشنا شوید، این مطلب می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار بدهد.

«پسوریازیس» یا بیماری پوستی صدف یک بیماری خودایمنی، غیر مسری و مزمن پوستی است که نام آن از کلمه‌ای یونانی به معنی «خارش» گرفته شده است. این بیماری هنگامی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی بدن سیگنال‌های اشتباهی را به مغز انسان می‌فرستد و این سیگنال اشتباه سبب می‌شود تا سرعت تولید سلول‌های پوستی تا چند برابر افزایش یابد. این افزایش سرعت تولید سلول‌های پوستی چون بسیار بالاتر از میزان ریختن آن‌هاست، سبب می‌شود تا در نقاطی از بدن التهاب ایجاد و پوست پوست شود که عمدتاً این پوست پوست شدن به رنگ سفید و یا نقره‌ای است.

پسوریازیس یک بیماری پوستی مزمن غیرقابل پیش‌بینی و دارای دوره‌های عود کنندگی است. مطالعات سال‌های اخیر نشان می‌دهد که ۷ میلیون بیمار مبتلا به پسوریازیس در ایالات متحده وجود دارد و شیوع این بیماری در آسیا و ایران نیز بین ۲.۴ تا ۴.۷ درصد اعلام شده است. پسوریازیس در هر سنی رخ می‌دهد و با مشکلاتی مثل افسردگی، کاهش کیفیت زندگی، بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی، سندرم متابولیک و آرتریت همراه است. همچنین علت دقیق این بیماری شناخته شده نیست و برای همین هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تنها از درمان علامتی برای افراد مبتلا استفاده می‌شود.

علت ایجاد این بیماری ناشناخته است. عامل توارث در ابتلا به این بیماری نقش دارد. با این حال تحقیقات اخیر به وجود نوعی ناهنجاری در فعالیت گلبول‌های سفید در جریان خون اشاره می‌کند که می‌تواند آغاز کننده فرآیند التهاب در پوست باشد. این امر موجب افزایش سرعت پوسته‌ریزی پوست می‌شود. سرعت ریزش سلول‌های پوست در این بیماری گاه به سه تا چهار روز یک‌بار هم می‌رسد (یعنی ۱۰-۵ برابر سریع‌تر از حالت طبیعی). بیماران اغلب حدود ۱۰-۱۴ روز پس از ایجاد بریدگی، خراشیدگی، سائیدگی و یا آفتاب سوختگی شدید در پوست متوجه پیدایش ضایعات جدیدی روی بدنشان می‌شوند که همان پسوریازیس است.

 

پسوریازیس ممکن است با عواملی مانند عفونت‌ها ازجمله عفونت استرپتوکوکی حلق؛ همچنین بعضی از دارو‌ها دوباره فعال شود. بیماری معمولاً در فصل زمستان به علت خشکی پوست و کاهش تابش نور آفتاب شعله‌ور می‌شود. پسوریازیس به شکل‌های متعددی از نظر شدت، طول دوره بیماری، منطقه درگیری و اشکال پوسته‌ها بروز می‌کند.

علائم پسوریازیس ممکن است در هر سنی شروع شود؛ اما معمولا در اوایل بزرگ‌سالی ظاهر می‌شود و میانگین سن شروع بین ۱۵ تا ۳۵ سال است. علائم و نشانه‌های پسوریازیس در افراد مختلف متفاوت است؛ همچنین علائم آن بسته به نوع پسوریازیس می‌تواند متفاوت باشد. با این حال علائم شایع پسوریازیس عبارت‌اند از:

ــ پلاک‌های ملتهب، برآمده و قرمز روی پوست
ــ پلاک‌های قرمز پوستی پوشیده شده با پوسته‌های ضخیم و نقره‌ای
ــ لکه‌های پوسته پوسته‌ کوچک (معمولا در کودکان دیده می‌شود، لکه‌های پسوریازیس می‌تواند از تکه‌های کوچک شوره سر مانند پوسته پوسته شدن تا فوران به صورت درگیری قسمت‌های عمده متفاوت باشد.)
ــ پوست خشک و ترک خورده که ممکن است خون‌ریزی کند
ــ خارش، سوزش یا درد در اطراف ضایعات
ــ ناخن‌های ضخیم و فرو رفته
ــ مفاصل سفت، متورم شده و دردناک

این علائم بیش‌تر در نواحی آرنج، زانو و پوست سر بروز می‌کند؛ ولی ممکن است نواحی دیگر نیز درگیر شوند. البته باید توجه داشت که ممکن است افراد مبتلا همه علائم فوق را تجربه نکنند و حتی ممکن است برخی علائم کاملاً متفاوتی را نشان بدهند.

این نوع از پسوریازیس شایع‌ترین نوع این بیماری است و حدودا ۹۰ درصد مبتلایان به پسوریازیس از این نوع بیماری رنج می‌برند. نشانه‌های آن شامل جراحات و زخم‌های پوستی خشک و قرمز می‌شود که با فلس‌های نقره‌ای پوشیده شده‌اند. هرچند ناحیه خاصی مخصوص این نوع از بیماری نیست و این بیماری می‌تواند در همه جای بدن ظاهرشود، معمولا پسوریازیس پلاکی خود را در آرنج، زانو و پوست سر نشان می‌دهد. پلاک‌ها می‌توانند خشک و خارش‌دار باشند. در مراحل پیشرفته و شدید بیماری پوست دور مفاصل ممکن است، تکه شده و خون‌ریزی کند.

این نوع پسوریازیس می‌تواند تنها در بخشی از پوست سر و یا همه نواحی پوست سر خود را نشان‌ بدهد. در بعضی از افراد مبتلا این ناحیه از سر شدیدا خارش دارد. در موارد پیشرفته بیماری می‌تواند باعث ریزش موی موقتی شود که با درمان بیماری ریزش مو هم بهبود می‌یابد.

این بیماری تقریبا در نصف افراد مبتلا به پسوریازیس بر ناخن‌های‌شان تاثیر می‌گذارد. پسوریازیس می‌تواند باعث سوراخ شدن و یا غیرعادی شدن ناخن‌های شما (رشد بیش از حد، رفتن رنگ ناخن و حتی جداشدن ناخن از دست) شود.

این نوع از پسوریازیس باعث به وجود آمدن نقاط کوچکی شبیه قطره روی قفسه سینه، دست‌ها، پا و پوست سر می‌شود. معمولا پسوریازیس قطره‌ای بعد از چند قطره از بین می‌رود، هرچند که در بعضی از افراد بیماری پیشرفت می‌کند و به پسوریازیس پلاکی تبدیل می‌شود. این نوع از پسوریازیس بعضی اوقات بعد از عفونت گلو در کودکان و نوجوانان به وجود می‌آید.

معمولا این بیماری در زیربغل، کشاله ران، زیر پستان و دور نواحی جنسی رخ می‌دهد. پسوریازیس معکوس باعث به وجود آمدن تکه‌های نرم، قرمز و پوست ملتهب در آن ناحیه می‌شود. این نوع بیماری در افراد چاق شایع‌تر است و با عرق کردن و یا مالیدنش بدتر می‌شود.
همچنین بیماری پسوریازیس را براساس شدت آن نیز تقسیم‌بندی می‌کنند که این بیماری می‌تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد. به عبارت دیگر این‌که چه مقدار از بدن فرد تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است، شدت این بیماری را مشخص می‌کند. از سوی دیگر شدت بیماری با بررسی این‌که چگونه پسوریازیس بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر می‌گذارد؛ نیز ارزیابی می‌شود. برای مثال پسوریازیس می‌تواند تأثیر جدی بر فعالیت‌های روزانه فرد داشته باشد؛ حتی وقتی که بخش کوچکی از بدن را مانند کف دست یا کف پا درگیر کرده باشد. درجه‌های مختلف پسوریازیس براساس شدت این بیماری عبارت‌اند از:
۱. خفیف: علائم بیماری کم‌تر از سه درصد از بدن شما را درگیر می‌کند.
۲. متوسط: علائم بیماری بین ۳ تا ۱۰ درصد از بدن شما را درگیر می‌کند.
۳. شدید: علائم بیماری بیش از ۱۰ درصد از بدن شما را درگیر می‌کند.

پسوریازیس در هر فردی می‌تواند پیشروی کند؛ اما عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به بیماری را در فرد افزایش بدهند:
۱. سابقه خانوادگی: یکی از مهم‌ترین عوامل خطر است. داشتن یک والد پسوریازیس خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش می‌دهد؛ همچنین اگر پدر و مادر هر دو مبتلا به پسوریازیس باشند، خطر ابتلا را در فرد افزایش می‌دهد.
۲. عفونت‌های ویروسی و باکتریایی: افراد مبتلا به HIV نسبت به افرادی که سیستم ایمنی سالم دارند، با احتمال بیش‌تری به پسوریازیس مبتلا می‌شوند. کودکان و نوجوانان با عفونت‌های مکرر به‌ویژه گلودرد چرکی ممکن است در معرض خطر بیش‌تری قرار بگیرند.
۳. استرس: از آن‌جایی که تنش و استرس می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن تاثیر بگذارد، سطوح بالای استرس ممکن است خطر ابتلا به پسوریازیس را افزایش بدهد.
۴. چاقی: وزن بیش از حد خطر ابتلا به پسوریازیس را افزایش می‌دهد. ضایعات (پلاک‌ها) مرتبط با انواع پسوریازیس معمولا در چین‌های پوستی ایجاد می‌شود.
۵. سیگار کشیدن: تنباکوی سیگار نه‌تنها خطر ابتلا به پسوریازیس را افزایش می‌دهد، می‌تواند شدت بیماری را نیز افزایش بدهد. سیگار کشیدن نیز ممکن است نقش اولیه در پیشروی بیماری داشته باشد.

۶. مصرف الکل: مصرف الکل زیاد می‌تواند باعث عود پسوریازیس شود. اگر بیش‌ از حد الکل مصرف کنید، ممکن است عود‌های پسوریازیس به دفعات بیش‌تری اتفاق بیافتند.
۷. صدمه:یک حادثه، بریدگی یا خراشیدگی ممکن است باعث عود پسوریازیس شود. آمپول‌ها، واکسن‌ها و آفتاب‌سوختگی‌ها نیز می‌توانند به عود دوباره پسوریازیس منجر شوند.
۸. مصرف برخی داروها: برخی دارو‌ها از جمله لیتیوم (که برای اختلالات دوقطبی تجویز می‌شود)، دارو‌های ضد فشار خون (مانند بتابلاکرها)، دارو‌های ضد مالاریا، مصرف ید و مصرف استروئید‌های سیستمیک (کورتون) می‌توانند خطر ابتلا به پسوریازیس را افزایش بدهند.

بیماری پسوریازیس به طور معمول به دو روش اصلی از سوی پزشکان تشخیص داده می‌شود که عبارت‌اند از:
۱. معاینه فیزیکی: بیش‌تر پزشکان قادرند با یک معاینه فیزیکی ساده این بیماری را تشخیص بدهند. علائم پسوریازیس معمولا واضح (آشکار) و تشخیص آن‌ها از سایر بیماری‌هایی که ممکن است باعث علائم مشابه شوند، آسان است. در طول معاینه فیزیکی حتما تمام نواحی درگیر را به پزشک‌تان نشان بدهید. به‌علاوه اگر یکی از اعضای خانواده‌تان پسوریازیس دارد، پزشک‌تان را در جریان قرار بدهید.
۲. بیوپسی (نمونه‌برداری): اگر علائم نامشخص باشند یا اگر پزشک‌تان بخواهد تشخیص مشکوک خود را تأیید کند، ممکن است از پوست نمونه‌برداری کند که این کار به بیوپسی معروف است. یک نمونه کوچک به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد و در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. این آزمایش می‌تواند نوع پسوریازیس شما را تشخیص بدهد؛ همچنین قادر است سایر اختلالات یا عفونت‌های احتمالی را رد کند.

درمان‌های مختلف و گسترده‌ای برای بیماری پسوریازیس وجود دارد؛ اما هر فردی به نوع خاصی از درمان‌ها پاسخ می‌دهد. از این جهت تعیین بهترین و مؤثرترین درمان برای هر فرد دشوار است. با این همه درمان‌های بیماری پسوریازیس را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:

کرم‌ها و پماد‌هایی که به طور مستقیم به پوست مالیده می‌شود، به طور موثر می‌توانند پسوریازیس خفیف تا متوسط را درمان کنند؛ اما هنگامی که بیماری شدیدتر باشد، کرم‌ها احتمالا با دارو‌های خوراکی یا نور درمانی (فتوتراپی) ترکیب می‌شوند. درمان‌های پسوریازیس موضعی عبارت‌اند از:
۱. مرطوب‌کننده‌ها: مرطوب‌کننده‌ها (Emollient) دارو‌های نرم‌کننده‌ای هستند که مستقیم روی پوست استعمال می‌شوند تا جلوی از دست دادن آب بدن را بگیرند. در این روش درمانی معمولا یک ورقه نازک روی ناحیه‌ استعمال مرطوب‌کننده را می‌پوشاند تا از آن محافظت کند. اگر فرد دچار پسوریازیس خفیف باشد، احتمالا اولین درمانی که پزشک معالج تجویز می‌کند، یک نوع مرطوب‌کننده است. از مزایای اصلی مرطوب‌کننده‌ها کم شدن خارش و پوسته پوسته شدن است. در همین حال گمان می‌رود که برخی درمان‌های موضعی روی پوست‌های مرطوب شده مؤثرتر باشند.

۲. کرم یا پماد‌های استروئیدی: کرم‌ها یا پماد‌های استروئیدی عموما برای درمان بیماری پسوریازیس خفیف تا متوسط در بیش‌تر نواحی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روش درمانی موجب کاهش التهاب می‌شود. در همین حال این درمان از روند تولید سلول‌های پوستی می‌کاهد و خارش بدن را کاهش می‌دهد. کورتیکواستروئید‌های موضعی دارای انواع خفیف تا بسیار قوی هستند. به همین جهت توصیه می‌شود تنها در صورت توصیه پزشک از این دارو‌ها استفاده کنید.

۳. کرم‌های مشتقات ویتامین D: کرم‌های مشتقات ویتامین دی (Vitamin D analogues) معمولا همراه با کرم‌های استروئیدی یا به جای آن برای پسوریازیس خفیف تا متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرند و روی نواحی مانند دست و پا، شکم و سینه یا پوست سر تأثیر می‌گذارند. کرم‌های مشتقات ویتامین D با کند کردن روند تولید سلول‌های پوستی روی علائم بیماری تأثیر می‌گذارند و همین‌طور دارای اثرات ضد التهابی هستند.
۴. مهار کننده‌های کلسینورین: مهار کننده‌های کلسینورین مانند تاکرولیموس (Tacrolimus) و پیمکرولیموس (pimecrolimus) پماد‌ها یا کرم‌هایی هستند که از فعالیت دستگاه ایمنی بدن می‌کاهند و به کاهش التهاب کمک می‌کنند. در مواردی که کرم‌های استروئیدی اثربخش نباشند، پزشکان برای درمان پسوریازیس در نواحی حساسی مانند پوست سر، نواحی تناسلی و چین‌های پوستی مهار کننده‌های کلسینورین را برای بیماران خود تجویز می‌کنند.
۵. دیترانول یا آنترالین: دیترانول یا آنترالین بیش از پنجاه سال است که برای درمان پسوریازیس به کار می‌روند. این دارو قبلا نشان داده است که در سرکوب تولید سلول‌های پوستی موثر است و عوارض جانبی کمی دارد. با این حال استعمال مقادیر بالای این دارو می‌تواند موجب سوزش در ناحیه‌ مورد استعمال شود. 

در نور درمانی (phototherapy) از نور طبیعی و مصنوعی برای درمان پسوریازیس استفاده می‌شود. معمول‌ترن روش‌های نور درمانی پسوریازیس عبارت‌اند از:

۱. نوردرمانی پرتوی ماورای بنفش B: نوردرمانی پرتو ماورای بنفش B از طول موج نوری نامرئی بهره می‌برد. پرتوی ماورای بنفش می‌تواند به کاسته شدن از روند تولید سلول‌های پوستی بی‌انجامد. معمولا این روش درمانی برای برخی از بیماران مبتلا به پسوریازیس که درمان‌های موضعی در آن‌ها اثربخشی نداشته است، توصیه می‌شود. با وجودی که هر جلسه نور درمانی به این روش تنها چند دقیقه به طول می‌انجامد، شاید لازم باشد که بیمار هفته‌ای ۲ تا جلسه و به مدت ۶ تا ۸ هفته به مرکز درمانی مراجعه کند.
۲. پسورالن به علاوه پرتو ماورای بنفش A: برای این درمان ابتدا به فرد قرص حاوی ترکیباتی به نام پسورالن (Psoralen) خورانده می‌شود. در همین حال ممکن است که پسورالن مستقیم روی پوست فرد استعمال شود. با استعمال پسورالین پوست فرد نسبت به نور حساس‌تر می‌شود که می‌تواند به صورت بالقوه بر اثربخشی پرتوی ماورای بنفش A بی‌افزاید. همان‌طور که از نام آن مشخص است، نفوذپذیری پرتوی ماورای بنفش A از ماورای بنفش B به پوست بیش‌تر است. این روش درمانی در صورتی که فرد مبتلا به پسوریازیس شدید باشد و به سایر روش‌های درمانی پاسخ مناسبی نداده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۳. نور درمانی ترکیبی: ترکیب نور درمانی با سایر روش‌های درمانی معمولا اثربخشی در بهبود بیماری پسوریازیس را افزایش می‌دهد. برخی پزشکان از نوردرمانی پرتوی ماورای بنفش B به همراه کل تار بهره می‌برند. کل تار می‌تواند پوست را پذیرای نور بیش‌تری کند که به روند درمان سرعت می‌بخشد. ترکیب نوردرمانی پرتوی ماورای بنفش B با کرم دیترانول نیز شاید برای برخی بیماران مؤثر باشد که به «درمان اینگرام» نیز معروف است.

اگر پسوریازیس شما شدید است یا به انواع دیگر درمان‌ها مقاوم است، پزشک شما ممکن است دارو‌های خوراکی یا تزریقی را تجویز کند که به عنوان درمان سیستمیک شناخته شده است. با این حال به علت عوارض جانبی شدید برخی از این دارو‌ها فقط برای دوره‌های کوتاه استفاده می‌شوند یا ممکن است با انواع دیگر درمان به صورت متناوب تجویز شوند. این نوع درمان شامل موارد زیر است:
۱. رتینوئیدها: از مشتقات ویتامین A است. این گروه از داروها زمانی که پسوریازیس شما شدید باشد و به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد، مناسب است. عوارض جانبی ممکن است شامل التهاب لب و ریزش مو باشد و از آن‌جایی که رتینوئید‌ها مانند Acitretin می‌توانند باعث نقص‌های شدید جنینی شوند، زنان در سنین باروری حداقل سه سال پس از مصرف دارو باید از اقدام به بارداری جلوگیری کنند.
۲. متوترکسات: به صورت خوراکی تجویز می‌شود. متوترکسات (Rheumatrex) با کاهش تولید سلول‌های پوستی و سرکوب التهاب می‌تواند برای درمان پسوریازیس کمک کننده باشد. این دارو همچنین ممکن است پیشرفت پسوریازیس مفصلی را در برخی افراد کندتر کند. متوترکسات به طور کلی در دوز‌های کم قابل تحمل است و ممکن است عوارض کم‌تری را ایجاد کند. با این حال ممکن است باعث ناراحتی معده، از دست دادن اشتها و خستگی شود. هنگامی که برای مدت طولانی استفاده می‌شود، می‌تواند عوارض جانبی جدی ازجمله آسیب شدید کبد و کاهش تولید سلول‌های قرمز و سفید خون و پلاکت‌ها را ایجاد کند.
۳. سیکلوسپورین: سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و اثر بخشی آن مشابه متوترکسات است؛ اما مدت کوتاهی می‌تواند استفاده شود. سیکلوسپورین مانند سایر دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی خطر ابتلا به عفونت و سایر مشکلات ازجمله سرطان را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف سیکلوسپورین مخصوصا در دوز‌های بالاتر و درمان درازمدت فرد را مستعد ابتلا به مشکلات کلیوی و فشار خون بالا می‌کند.
۴. دارو‌های بیولوژیک: این دسته از داروها سیستم ایمنی شما را تغییر می‌دهند و از تعاملات بین سیستم ایمنی و مسیر‌های التهابی جلوگیری می‌کنند. این دارو‌ها به شکل آمپول یا تزریق‌های داخل وریدی تجویز می‌شوند.

۱. حمام روزانه: حمام روزانه کمک می‌کند تا پوسته‌ها برطرف شوند و التهاب پوستتان را کم می‌کند. روغن، بلغور جو دوسر، نمک سولفات منیزیوم یا نمک دریای مرده را به آب اضافه کنید و در آن فرو بروید. از آب گرم و صابون‌های تند که باعث بدتر شدن علائم بیماری‌تان می‌شوند، اجتناب کنید. از آب ولرم و صابون‌های ملایم که حاوی روغن و چربی هستند، استفاده کنید.
۲. پوست خود را در مقابل مقادیر کم نور خورشید قرار بدهید: یک مقدار کنترل شده از نور خورشید می‌تواند پسوریازیس را بهبود بخشد؛ اما اشعه نور خورشید به مقدار زیاد می‌تواند عامل برانگیزاننده باشد، باعث بدتر شدن بیماری شود و خطر ابتلا به سرطان پوست را نیز افزایش بدهد. با این حال باید قبل از هر چیز از پزشک خود در مورد بهترین روش استفاده از نورخورشید به صورت طبیعی برای درمان بیماری‌تان سوال کنید.
۳. سرکه سیب: به منظور بهبود خارش پوست سر به دلیل بروز بیماری پسوریازیس (صدف) می‌توان چندین بار در طول هفته از سرکه سیب استفاده کرد. این محلول را می‌توان به طور خالص یا با کمی آب ترکیب کرد؛ سپس آن را به محل خارش مالید. پس از ایکه سرکه روی محل مورد نظر خشک شد، پوست سر خود را بشویید تا مانع بروز التهاب و حساسیت شود.