در این میانُ کبد چرب غیر الکلی زمانی رخ می‌دهد که چربی در سلول‌های کبد شما جمع می‌شود. اگر افراد به این نوع کبد چرب مبتلا هستند، اما برخی ممکن است آسیب جدی‌تری ببینند. اگر کبد چرب غیر الکلی مدیریت نشود، باعث التهاب و آسیب به کبد می‌شود. این موضوع منجر به شکل شدیدتر این بیماری یعنی استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) خواهد شد که زندگی شما را تهدید می‌کند. پس مهم است اطلاعات خود را در مورد اینکه بیماری کبد چرب غیر الکلی چیست و چگونه باید آن را درمان کنید، افزایش دهید.
کبد چرب غیر الکلی چیست؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) زمانی اتفاق میفتد که چربی در کبد افرادی که الکل زیادی مصرف نمی‌کنند، انباشه می‌شود. این عارضه به الکل مربوط نمی‌شود و دلایل دیگر باعث آن می‌شود. فرد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی رسوبات چربی در داخل کبد خود دارد که این رسوبات می‌توانند باعث التهاب شوند. کبد چرب غیر الکلی شایع‌ترین نوع بیماری کبد در کشورهای توسعه یافته است. از هر چهار نفر یک نفر به این بیماری مبتلاست. اکثر افرادی که به NAFLD مبتلا می‌شوند بین 40 تا 65 سال دارند، اما در نوجوانان و جوانان نیز شایع است.
مراحل کبد چرب غیر الکلی چیست؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی شامل چند مرحله مختلف است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- کبد چرب (استئاتوز): زمانی است که چربی در سلول‌های کبد شما جمع می‌شود، اما هیچ التهابی ایجاد نمی‌کند. اکثر افراد تنها مبتلا به استئاتوز هستند.
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH): زمانی است که تجمع چربی باعث می‌شود کبد شما ملتهب و آسیب ببیند.
- فیبروز: زمانی است که آسیب به کبد شما با بافت اسکار فیبری (زخم) جایگزین می‌شود. در مراحل اولیه، این بیماری ممکن است تا حدی برگشت پذیر باشد.
- سیروز: زمانی است که زخم طولانی مدت کبد شما شدید و غیر قابل برگشت می‌شود. کبد شما سخت‌تر کار می‌کند و بافت صاف آن با ندول‌های نامنظم جایگزین خواهد شد. سیروز می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
عوارض عدم درمان کبد چرب غیر الکلی چیست؟
برخی از افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی دچار استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) می‌شوند. استئاتوهپاتیت غیر الکلی شکل تهاجمی‌تر از بیماری کبد چرب است که با التهاب شدید مشخص می‌شود. فرد مبتلا به NASH پیشرفته به سیروز و نارسایی کبد مبتلا خواهد شد. عوارض کبد چرب غیر الکلی در شکل شدیدتر خود شامل موارد زیر است:
- فشار خون بالا
- تورم در پاها و شکم
- بزرگ شدن طحال
- سیستم ایمنی ضعیف (زود مریض شدن)
- پردازش نشدن مواد مغذی جذب شده از روده کوچک
- اختلال در توانایی سم زدایی کبد (دچار زردی می‌شوید)
- خطر ابتلا به سرطان کبد
- نیاز به پیوند کبد در شرایط بحرانی
علت بیماری کبد چرب غیر الکلی چیست؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) به دلیل تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود. پزشکان نمی‌دانند چرا این اتفاق میفتد! آنها فکر می‌کنند این عارضه ممکن است به نحوه پاسخ بدن شما به هورمون انسولین باشد که به آن مقاومت به انسولین می‌گویند. عوامل خطر زیادی برای بیماری کبد چرب غیرالکلی وجود دارد. از آنجایی که اکثر افراد مبتلا به NAFLD حتی نمی‌دانند که این بیماری را دارند، ایده خوبی است که عوامل خطر را بررسی کنید تا مرحله پیشگیری و درمان را آغاز کنید. عوامل خطر این بیماری عبارتند از:
- داشتن اضافه وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین
- ابتلا به دیابت نوع 2
- کلسترول بالا
- تری گلیسیرید بالا
- سندرم متابولیک
سایر عوامل خطر برای NAFLD عبارتند از:
- سابقه خانوادگی بیماری کبد
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- کاهش وزن سریع
- آپنه انسدادی خواب
- قرار گرفتن در معرض سموم خاص
کبد چرب غیر الکلی چه علائمی دارد؟
علائم بیماری کبد چرب غیر الکلی چیست؟ درحقیقت، نشانه‌های این عارضه اغلب خاموش هستند و علائم کمی را از خود در مراحل اولیه نشان می‌دهد. هنگامی که بیماران مبتلا به NAFLD علائمی دارند، درد و خستگی سمت راست شکم شایع‌ترین موارد هستند. از دیگر علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع
- درد شکم
- سرگیجه
- تجمع مایع در شکم
- کبودی یا خونریزی آسان
- کاهش وزن
- ضعف یا خستگی
- از دست دادن اشتها
- مدفوع روشن
- تورم در پاها
- بزرگ شدن سینه در مردان
- خارش پوست
- زردی
- ادرار تیره رنگ
کودکان و نوجوانان نیز می‌توانند به NAFLD مبتلا شوند که پسرها بیشتر از دختران مستعد ابتلا به این عارضه هستند. شرایط زیر شانس ابتلای کودکان به بیماری کبد چرب غیر الکلی را افزایش می‌دهد:
- چاقی
- پیش دیابت و دیابت نوع 2
- کلسترول و تری گلیسیرید بالا
- مقاومت به انسولین
- کاهش وزن سریع
چگونه از کبد چرب غیر الکلی پیشگیری کنیم؟
راه های پیشگیری از بیماری کبد چرب غیر الکلی چیست؟ باید بگوییم که با پیروی از یک سبک زندگی سالم می توانید این عارضه را کنترل کنید. راه های پیشگیری عبارتند از:
- محدود کردن یا اجتناب از الکل
- محدود کردن غذاهای چرب و فرآوری شده
- حفظ محدوده وزن سالم
- حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته
- خوردن یک رژیم غذایی سالم و غنی از مواد مغذی
- کنترل قند خون، سطح تری‌گلیسیرید و سطح کلسترول
- مدیریت دیابت
نحوه تشخیص کبد چرب غیر الکلی چیست؟
تنها زمانی ممکن است متوجه شوید که مشکل کبدی دارید، این است به طور اتفاقی با آزمایش متوجه آن شوید. بدین دلیل که کبد چرب غیر الکلی در اغلب موارد علائم خاصی ندارد. آزمایش خون یا اسکن اولتراسوند از شکم از متداول‌ترین تست‌های تشخیص هستند. اگر یکی از این آزمایش‌ها نشان دهد که مشکلی در کبد خود دارید، پزشک عمومی از شما می‌پرسد که آیا علائمی دارید یا خیر و سپس شما را معاینه می‌کند.
پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی و سبک زندگیتان سوال می‌کند و ممکن است شاخص توده بدنی (BMI) شما را بررسی کند. مهم است که در مورد سبک زندگی خود صادق باشید و در مورد اینکه چقدر و چند بار الکل می‌نوشید، توضیحات شفافی ارائه دهید. این موضوع به پزشک کمک می‌کند تا نوع بیماری کبد چرب شما را به درستی تشخیص دهد. اگر پزشک مشکوک به آسیب کبدی باشد، ممکن است شما را به یک متخصص کبد ارجاع دهد.
پزشک متخصص ممکن است آزمایش عملکرد کبد (LFT) را انجام دهد تا بررسی کند که آیا کبد شما ملتهب یا آسیب دیده است و آیا به درستی کار می‌کند یا خیر. پزشک همچنین تعداد سلول‌های خونی شما را بررسی می‌کنند. ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را برای کمک به ارزیابی میزان آسیب کبدی ناشی از NAFLD انجام شود:
- الاستوگرافی گذرا (فیبروسکن): در این آزمایش، پزشک یک پروب را روی شکم شما (مانند سونوگرافی) قرار می‌دهد و آن را روی کبد شما حرکت می‌دهد. فیبروسکن سفتی کبد شما را اندازه گیری می‌کند تا ببیند چقدر فیبروز وجود دارد. برخی از فیبروسکن‌ها می‌توانند میزان چربی در کبد شما را نشان دهند.
- بیوپسی کبد: در این آزمایش، پزشک یک سوزن توخالی بسیار ظریف را وارد کبد شما می‌کند تا نمونه کوچکی از بافت کبد را بگیرد. این کار با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و سپس نمونه برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
درمان کبد چرب غیر الکلی چیست؟
از آنجایی که هیچ داروی مورد تایید سازمان غذا و دارو برای درمان NAFLD وجود ندارد، یکی از مفیدترین اقداماتی که بیماران می‌توانند انجام دهند کاهش وزن است. اگر شاخص توده بدنی شما بالای 25 باشد، رژیم غذایی بهترین درمان است. هدف باید این باشد که کاهش وزن را با سرعتی آهسته و ثابت به اندازه نیم کیلوگرم در هفته انجام دهید. سعی کنید 10 درصد از وزن بدن خود را در مدت شش ماه کاهش دهید. بیشتر از این مقدار می‌تواند کبد چرب غیر الکلی را بدتر کند.
مراقب انواع چربی‌های مصرفی باشید. مصرف چربی‌های اشباع شده مانند گوشت قرمز، کره و روغن‌های حیوانی را محدود کرده و از مصرف غذاهای سرخ شده خودداری کنید. شیر بدون چربی و سایر محصولات لبنی و غذاهای دارای چربی‌های مفید مانند روغن زیتون فوق بکر، روغن بذر کتان و ماهی سالمون و گردو (هر دو غنی از اسیدهای چرب امگا 3) را انتخاب کنید. سایر غذاهای سالم شامل غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات تازه و سایر غذاهای پر فیبر هستند.
مدیریت دقیق دیابت با رژیم غذایی، داروها یا انسولین باعث کاهش قند خون می‌شود که این موضوع ممکن است از آسیب بیشتر کبد جلوگیری کند. همچنین میزان چربی انباشته شده در کبد شما را کاهش می‌دهد. از طرفی، کنترل سطوح بالای کلسترول و تری گلیسیرید با رژیم غذایی، ورزش و داروهای کاهنده کلسترول ممکن است به تثبیت یا معکوس کردن بیماری کبد چرب غیرالکلی کمک کند. اگر الکل ننوشید و از مصرف داروها و سایر موادی که می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند خودداری کنید. درنهایت، این پزشک متخصص کبد است که باید دستورالعمل‌های مشخصی را برای درمان کبد چرب غیر الکلی ارائه دهد.
کلام آخر
اکنون به خوبی می‌دانید که بیماری کبد چرب غیر الکلی چیست؟ این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که چربی بیش از مقدار طبیعی در داخل کبد تجمع یابد. با گذشت زمان، چربی اضافی ممکن است به کبد آسیب برساند. بیماری کبد چرب غیر الکلی در صورت عدم درمان می‌تواند به سیروز کبدی تبدیل شود و اگر آسیب خیلی شدید باشد، به پیوند کبد نیاز خواهد بود. برای پیشگیری و درمان NAFLD توصیه می‌کنیم رژیم غذایی سالم سرشار از میوه‌ها و سبزیجات را مصرف کنید.
