خیلی از ما شغل‌هایی داریم که مجبوریم ساعت‌ها پشت میز یا کامپیوتر و لپ‌تاپ بنشینیم و کار کنیم. خیلی‌ها هم عاشق لم دادن و یکجا نشستن هستند و این قابلیت را دارند که ساعت‌ها پای تلویزیون بنشینند، یا روی مبل دراز بکشند و کتاب بخوانند، یا گوشی دست‌شان بگیرند و از جای خود تکان نخورند.
اما مطالعات نشان داده که یکجا نشستن به مدت طولانی می‌تواند خطرات زیادی برای سلامت جسم و روح ما داشته باشد؛ از مشکلات عضلانی و اسکلتی گرفته تا ابتلا به دیابت نوع ۲ و بالا رفتن فشار خون و چربی خون و ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و بروز اختلالات روانی مثل اضطراب و افسردگی.
تحقیقات نشان داده که زیاد نشستن به مدت طولانی با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند بیماری عروق کرونر و سکته قلبی همراه است. شاید فکر کنید پزشکان در این زمینه اغراق می‌کنند اما این یک واقعیت است و راه حلش هم این است که لایف استایل خود را تا حد ممکن تغییر دهیم.
۵ عارضه طولانی نشستن برای قلب
همشهری‌آنلاین درباره پیامدهای قلبی و عروقیِ طولانی نشستن با دکتر مسعود قاسمی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق و فلوشیپ اقدامات مداخله‌ای قلب و عروق بزرگسالان گفتگو کرده است. این پزشک درباره خطرات طولانی نشستن و تکان نخوردن برای قلب به ۶ عارضه و پیامد مهم اشاره می‌کند؛
کاهش سهم تحرک: همین که سهم تحرک در ما کم شود و زمان کمتری را به فعالیت بدنی اختصاص دهیم، یعنی داریم خود را در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی قرار می‌دهیم.
تشکیل لخته در وریدهای اندام‌های تحتاتی: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات و تبعات طولانی‌مدت یکجا نشستن، تشکیل لخته در وریدهای اندام‌های تحتاتی به خصوص در افرادی است که سن بالاتری دارند یا استعداد بیشتری دارند. ما با طولانی نشستن، شانس تشکیل لخته در وریدهای اندام‌های تحتاتی را افزایش می‌دهیم. افرادی که سفرهای هوایی طولانی می‌روند و مجبورند یکجا بنشینند یا افرادی که طولانی‌مدت با زانوهای بیشتر از ۹۰ درجه تاشده می‌نشینند هم در معرض این خطر قرار دارند. متعاقب این عارضه، آمبولی ریه و خطرات دیگر هم ممکن است رخ دهد. چون این لخته‌ها می‌توانند به سمت ریه‌ها حرکت کنند و باعث بروز آمبولی ریه شوند که می‌تواند جان فرد را تهدید کند.
کند شدن متابولیسم بدن: یکی از مهم‌ترین و بدیهی‌ترین عوارض طولانی یکجا نشستن، کند شدن متابولیسم بدن است که افزایش وزن و چاقی را در پی دارد. کند شدن متابولیسم یعنی بدن انرژی یا کالری‌های دریافتی را با سرعت کمتری مصرف می‌کند. این حالت باعث ذخیره بیشتر چربی و افزایش وزن می‌شود. وقتی یکجا می‌نشینیم، طبعا خوراکی‌ها و غذای بیشتری هم می‌خوریم. به خصوص اگر کار ما فکری باشد. به این ترتیب کالری بیشتری دریافت می‌کنیم و بدن را مستعد چاق شدن می‌کنیم که خودش یک فاکتورِ ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت است.
بالا رفتن فشار خون: نشستن طولانی‌مدت باعث غیر فعال شدن مکانیزم‌هایی در بدن می‌شود. یکی از اینها مکانیزم تعیین تنظیم فشار خون است. وقتی ما در حالت خوابیده یا نشسته قرار می‌گیریم، بدن دستوراتی را به سیستم عروق صادر می‌کند که نیاز به پمپاژ کمتری در قلب است و بنابراین فشار خون هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. چون در حالت نشسته، بدن برای حفظ ضربان قلب باید فشار بیشتری به رگ‌ها وارد کند. و اگر فرد دچار بیماری قلبی و عروقی باشد، مکانیزم‌های جبرانی ضعیف‌تری هم دارد.
کاهش کلسترول خوب: بررسی‌های اخیر نشان داده که طولانی نشستن در کاهش سطح HDL یا کلسترول خوب یا چربی مفید نقش دارد. کما این که تحرک برعکس عمل می‌کند و سطح HDL را بالا می‌برد و از همه مهم‌تر پدیده‌ای به نام سندروم متابولیک را تقویت می‌کند. یکی از ارکان سندروم متابولیک، بالا رفتن تریگلیسرید و افزایش وزن است. حالا اگر فردی کم‌تحرک است، بدنش کالری کمتری مصرف می‌کند؛ یعنی کمتر می‌سوزاند و ممکن است کالری بیشتری دریافت کند. اگر فرد کار ذهنی انجام می‌دهد، مغز مستقیما نیاز به کربوهیدرات دارد و از طریق قند باید تغذیه شود. برای همین فرد برای نیازهای فکری‌اش مجبور است که قند یا مواد مشابه کربوهیدرات هم مصرف کند. این فرد را وارد سیکلی به نام سیکل معیوب می‌کند؛ یعنی تحرک کمتر، اضافه وزن، مصرف کالری کمتر توسط بدن و دریافت مواد غذایی بیشتر. حالا تصور کنید کسی به دیابت مبتلا باشد، یا وزن بالایی داشته باشد، یا دچار یک عارضه قلبی باشد، خب نشستن این مساله را تشدید می‌کند.
ابتلا به دیابت نوع ۲: دیابت نوع ۱، یک نقص ژنتیکی است که از کودکی فرد را مبتلا می‌کند اما دیابت نوع ۲ محصول استعداد ژنتیکی به اضافه لایف استایل است. نشستن طولانی‌مدت به دلیل کاهش فعالیت عضلات باعث می‌شود که سلول‌ها حساسیت کمتری به انسولین نشان دهند. این موضوع خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد که یکی از عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی است.
متاسفانه لایف استایل نادرست، جهان را درگیر مشکل دیابت نوع ۲ کرده و در کشور ما هم سن این بیماری را پایین آورده است. شما فکر کنید یک فرد چاق فست فود می‌خورد، تحرک کمی دارد و طولانی هم یکجا می‌نشیند. علاوه بر این مدام هم با موبایل و کامپیوتر و لپ‌تاپ سر و کار دارد؛ مشکلی که قرن اخیر به وجود آورده و این موضوع در جوانان، ما را بیشتر نگران می کند. چون افراد مسن کمتر به موبایل و ابزارهای تکنولوژی وابسته هستند و به رفتارهای صحیح هم بیشتر واقفند. بنابراین ما در افراد مسن قدری بیشتر نتیجه می‌گیریم. ما بیشتر نگران قشر جوان هستیم که از همین حالا خود را در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی قرار داده‌اند.
راه حل فرار از نشستن طولانی
اما گذشته از افرادی که یکجا خوابیدن را دوست دارند و ساعت‌ها جلوی تلویزیون لم می‌دهند و تکان نمی خورند، عده دیگری هستند که چاره‌ای جز نشستن و کار کردن ندارند. موضوعی که دکتر قاسمی می‌گوید برای این افراد راه حل وجود دارد. راه حلش هم این است که برای خود برنامه بریزند و هر ۱ تا ۲ ساعت یک بار باید بلند شوند و ۲ تا ۵ دقیقه فقط راه بروند. افرادی هم که مطالعه می‌کنند یا تلویزیون می‌بینند، می‌توانند همزمان از روش‌های مختلفی برای عدم سکون استفاده کنند. مثلا در حال مطالعه یا تماشای تلویزیون به پشت بخوابند و ۵ دقیقه پای دوچرخه بزنند. یا هر روش تحرکی دیگر که خودشان بلدند.
قدم زدن جای ورزش را نمی‌گیرد
این متخصص بیماری‌های قلب و عروق به نکته مهم‌تری اشاره می‌کند و می‌گوید: حواس‌مان باشد که قدم زدن را نمی‌توان و نباید جایگزین ورزش و تحرک روزانه کرد. این قدم‌زدن‌ها راه حل فوری برای دور شدن از طولانی‌نشستن است. وگرنه هر فرد در هفته باید ۳.۵ ساعت تحرک بدنی داشته باشد که می‌شود ۳۰ دقیقه در روز.
