در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی پر از بحث‌هایی درباره «روانشناسی تاریک» شده‌اند؛ مفهومی که به روش‌های ظریفی اشاره دارد که برخی افراد برای فریبکاری و کنترل شریک عاطفی‌شان از آن استفاده می‌کنند.
آنی رایت، روان‌درمانگر متخصص در زمینه روابط عاطفی در کالیفرنیا، در این باره گفته است:
این ترفندها، در واقع میان‌بری برای رسیدن سریع‌تر به خواسته‌هایتان هستند. اما حقیقت این است که این روش‌ها، شما را به یک رابطه سالم و متقابل که بر پایه اعتماد شکل گرفته باشد، نمی‌رسانند.
رایت بارها شاهد استفاده از این تکنیک‌ها در روابط عاشقانه بوده و می‌گوید بسیاری از مراجعانش از تجربه چنین رفتارهایی در روابطشان صحبت کرده‌اند. اما چگونه می‌توان این نشانه‌های خطر را زودتر تشخیص داد؟
۱. بمباران عشق
بمباران عشق یکی از رایج‌ترین روش‌های فریبکاری عاطفی است. رایت این رفتار را این‌طور توصیف می‌کند:
کسی که در همان روزهای اول آشنایی، شما را غرق در محبت و توجه افراطی می‌کند تا خیلی سریع وابستگی و اعتماد شما را جلب کند.
برای مثال، یکی از مراجعانش با فردی وارد رابطه شده بود که تنها چند روز پس از آشنایی، برنامه‌های بسیار مجللی ترتیب می‌داد و به‌طور مداوم پیام‌های عاشقانه می‌فرستاد.
به گفته رایت، این تکنیک معمولاً توسط افراد خودشیفته و کسانی که از همدلی‌شان برای کنترل دیگران استفاده می‌کنند، به کار گرفته می‌شود، زیرا باعث می‌شود که فرآیند وابستگی که در شرایط طبیعی به زمان و صمیمیت تدریجی نیاز دارد، بسیار سریع‌تر رخ دهد. البته برخی افراد ذاتاً در ابتدای آشنایی بسیار مشتاق هستند و همه رفتارهای عاشقانه را نمی‌توان بمباران عشق دانست. برای تشخیص این مورد، شدت و میزان افراطی بودن ابراز محبت را در نظر بگیرید. اگر فردی در همان اولین قرار از علاقه‌اش بگوید، کاملاً طبیعی است. اما اگر بعد از هر قرار برای شما گل بفرستد، احتمال دارد که این رفتار نشانه فریبکاری عاطفی باشد.
یک راه دیگر برای تشخیص این موضوع این است که رفتار این فرد را با روابط دیگر زندگی‌تان مقایسه کنید. آیا دوستان صمیمی یا اعضای خانواده شما در اوج علاقه خود چنین رفتارهای شدیدی را از خود نشان می‌دهند؟
۲. تحقیر تدریجی و نامحسوس
تحقیر و کم‌ارزش کردن یکی دیگر از تکنیک‌های رایج در روانشناسی تاریک است که معمولاً بعد از بمباران عشق اتفاق می‌افتد. این رفتار می‌تواند کاملاً ظریف و نامحسوس باشد، زیرا انتقادهای منفی گاهی در قالب پیشنهادهای سازنده بیان می‌شوند. مثلاً یکی از مراجعانش در ابتدای رابطه از سوی شریک عاطفی‌اش تحسین می‌شد، اما بعد از مدتی، طرف مقابل شروع به دادن «پیشنهادهایی» برای تغییر ظاهر او کرد.
ناگهان او از فردی بی‌نقص به کسی تبدیل شده بود که باید در باشگاه ثبت‌نام کند.
به گفته رایت، احساس وابستگی یک نیاز اساسی در انسان است، چه در روابط عاشقانه و چه در ارتباط با والدین. وقتی که این وابستگی تهدید شود، ما ناخودآگاه تلاش می‌کنیم هر طور که شده آن را حفظ کنیم.
روابطی که در آن‌ها فرد بین محبت و سردی در نوسان است، ممکن است اعتیادآور باشند، اما این بی‌ثباتی در بلندمدت سلامت روان و جسم شما را به خطر می‌اندازد.
۳. جدا کردن شما از دوستان و خانواده‌تان
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که ایزوله کردن شریک عاطفی معمولاً بعد از گذشت مدتی از رابطه رخ می‌دهد. اما رایت می‌گوید که این رفتار می‌تواند در همان مراحل ابتدایی رابطه ظاهر شود. مثلاً یکی از مراجعانش می‌خواست شریک عاطفی جدیدش را به دوستانش معرفی کند، اما او با جملاتی مثل «امشب فقط روی خودمان تمرکز کنیم» واکنش نشان داد؛ طوری که انگار حضور دیگران به این معناست که او به‌تنهایی کافی نیست.
ایزوله کردن شریک عاطفی، یکی از روش‌های جدی سوءاستفاده روانی است. اگر متوجه شدید که فرد جدید در زندگی‌تان تمایلی به آشنا شدن با دوستان و خانواده شما ندارد، باید دلیل آن را زیر سؤال ببرید.
۴. ایجاد حسادت و رقابت در رابطه
رایت می‌گوید که برخی افراد برای کنترل شریک عاطفی‌شان، عمداً او را با دیگران مقایسه می‌کنند.
آن‌ها معمولاً فرد سومی را وارد رابطه می‌کنند تا حسادت و رقابت ایجاد کنند و در نتیجه اعتمادبه‌نفس طرف مقابل کاهش یابد.
چند نفر از مراجعان رایت گفته‌اند که شریک عاطفی‌شان اغلب از جذابیت یا جالب بودن یکی از دوستان مشترکشان صحبت می‌کرد، به‌گونه‌ای که انگار آن فرد می‌توانست گزینه بهتری باشد. این رفتار باعث می‌شود که فرد مقابل احساس ناامنی کرده و برای اثبات ارزش خود تلاش بیشتری کند.
۵. تحریف واقعیت
تحریف واقعیت یا گس‌لایتینگ زمانی اتفاق می‌افتد که فرد فریبکار، کاری می‌کند که شریک عاطفی‌اش به برداشت‌های خود از واقعیت شک کند. یکی از مراجعان رایت متوجه شده بود که شریک عاطفی‌اش مدام گفته‌های قبلی خود را انکار می‌کند. اما زمانی که او را با این تناقض‌ها روبه‌رو می‌کرد، طرف مقابل ادعا می‌کرد که او اشتباه به خاطر آورده، تا جایی که او واقعاً در صحت برداشت‌های خود دچار تردید می‌شد.
رایت هشدار می‌دهد که «اگر فردی احساس گیجی و عدم تعادل کند، پذیرش افکار یا خواسته‌های دیگران برایش آسان‌تر می‌شود».
البته طبیعی است که دو نفر یک اتفاق را متفاوت به خاطر بیاورند، اما در یک رابطه سالم، طرف مقابل باید حداقل تمایل داشته باشد که به دیدگاه شما گوش دهد. اگر کسی هرگز اشتباهات خود را نمی‌پذیرد و دیدگاه‌های دیگران را در نظر نمی‌گیرد، این بزرگ‌ترین نشانه عدم بلوغ احساسی اوست. هیچ‌یک از ترفندهای روانشناسی تاریک نمی‌توانند از فردی ناسالم، یک شریک عاطفی خوب بسازند.
