بر اساس یک مطالعه جدید، رفتارهایی مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل و کم‌تحرکی معمولاً در بازه سنی ۳۶ تا ۴۶ سالگی در سبک زندگی افراد تثبیت و تغییر دادن آن‌ها سخت‌تر می‌شود.
به گفته محققان، هر سالی که فرد به رفتار ناسالم خود ادامه می‌دهد، آسیب واردشده به سلامت جسمی و روانی او شدت می‌گیرد.
این عادت‌های ناسالم به مرور زمان سلامت متابولیک و روانی فرد را تضعیف می‌کنند و بعد از ۴۶ سالگی، به نوعی جزئی از سیستم زیستی بدن او می‌شوند.
در این پژوهش که در کشور فنلاند انجام شده، مشخص شد از زمانی که فرد به ۳۰ سالگی می‌رسد، هر دهه‌ای که به رفتارهای پرخطر ادامه دهد، وضعیت سلامتی او تا ۵۰ سالگی و پس از آن بدتر می‌شود.
پژوهشگران در این‌باره نوشته‌اند که حتی یک رفتار ناسالم هم می‌تواند خطر مرگ زودرس و بیماری‌ها را افزایش دهد، اما وقتی چند رفتار ناسالم با هم ترکیب شوند، اثرات منفی آن‌ها چند برابر می‌شود.
آن‌ها همچنین اضافه کردند که اثر این رفتارها در طول عمر جمع می‌شود و به مرور سلامت جسم و روان را تضعیف می‌کند.
افرادی که در دهه ۲۰ سالگی خود سیگار می‌کشیدند، الکل مصرف می‌کردند و فعالیت فیزیکی نداشتند، در آن زمان شاید نشانه‌های منفی زیادی تجربه نمی‌کردند، اما این سبک زندگی در ادامه باعث شد که در اواخر دهه ۳۰ سالگی با مشکلاتی مانند سلامت روان ضعیف‌تر، احساس بد نسبت به وضعیت سلامت عمومی و خطرات متابولیک دو برابر مثل فشار خون بالا، چاقی یا دیابت مواجه شوند.
کسانی که خیلی زود وارد مسیر رفتارهای ناسالم مثل سیگار کشیدن می‌شوند، در میانسالی و سالمندی بیشتر در معرض افسردگی و مشکلات جسمی قرار می‌گیرند.
پژوهشگران فنلاندی داده‌های ۳۶۹ نفر را در بازه‌ای طولانی، از سال ۱۹۶۸ تا ۲۰۲۱ جمع‌آوری کردند.
آن‌ها برای افراد مختلف، نمره ریسک تعیین کردند. این نمره بر اساس تعداد رفتارهای ناسالم فعلی هر فرد مشخص می‌شد؛ از صفر (بدون ریسک) تا سه (بالاترین سطح ریسک: سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و بی‌تحرکی).
برای مثال، فرد ۳۶ ساله‌ای که سیگار می‌کشد، الکل مصرف می‌کند اما ورزش هم می‌کند، نمره دو می‌گیرد. فرد ۵۰ ساله‌ای که دیگر سیگار نمی‌کشد ولی هنوز الکل می‌نوشد و ورزش نمی‌کند، نمره یک دریافت می‌کند.
آن‌ها تنها به وضعیت فعلی افراد بسنده نکردند، بلکه بررسی کردند که هر فرد چند سال این عادت‌های ناسالم را ادامه داده است. این معیار را «نمره ریسک زمانی» نامیدند.
افراد باید گزارش می‌دادند که در سنین ۲۷، ۳۶، ۴۲، ۵۰ و ۶۱ سالگی هرکدام از این رفتارها را داشته‌اند یا نه. برای نمونه، کسی که در ۲۷، ۳۶ و ۴۲ سالگی سیگار کشیده اما در ۵۰ سالگی ترک کرده، نمره زمانی سیگار او سه از پنج می‌شود.
نتایج نشان داد کسانی که در حال حاضر این رفتارها را دارند، با توجه به پرسش‌نامه‌ای ۱۶ سوالی، علائم افسردگی بیشتری را تجربه می‌کنند. آن‌ها همچنین در آزمایش‌های فیزیکی، شاخص‌های متابولیکی نگران‌کننده‌تری مانند فشار خون بالا، اندازه دور کمر زیاد و کاهش سطح HDL (کلسترول خوب) داشتند. علاوه بر این، نمرات سلامت روانی آن‌ها در یک تست ۱۸ سوالی پایین‌تر بود و خودشان هم وضعیت سلامتشان را نامطلوب‌تر ارزیابی کرده بودند.
وضعیت کسانی که هم‌اکنون این رفتارها را دارند و در دهه‌های قبل هم همین‌طور بوده‌اند، حتی بدتر بود.
کسانی که در دهه ۲۰ یا اوایل ۳۰ سالگی شروع به سیگار کشیدن کرده‌اند، نسبت به کسانی که در دهه ۴۰ سالگی این کار را آغاز کردند، بیش از دو برابر احتمال ابتلا به علائم افسردگی داشته‌اند و نمره سلامت روانی آن‌ها ۲.۳ برابر ضعیف‌تر بوده است.
همین‌طور کسانی که در جوانی دچار مشکلات متابولیکی مثل فشار خون بالا بودند، دو برابر بیشتر از افرادی که این مشکلات را در میانسالی تجربه کردند، در معرض بیماری‌های مزمن متابولیکی قرار گرفتند.
افرادی که در جوانی از نظر جسمی وضعیت خوبی نداشتند، دو برابر بیشتر از افرادی که در دهه ۴۰ سالگی بی‌تحرک شده بودند، افت در خودارزیابی سلامت تجربه کردند.
جالب این‌جاست که تجمع رفتارهای ناسالم در طول زمان به طور خاص با علائم افسردگی مرتبط بود.
به‌بیان ساده‌تر، این نتایج نشان می‌دهد هرچقدر این رفتارها زودتر شروع شوند و طولانی‌تر ادامه پیدا کنند، احتمال افسردگی و علائم آن بیشتر می‌شود.
البته این مطالعه که در نشریه Annals of Medicine منتشر شده، محدودیت‌هایی هم دارد. محققان نتوانستند رابطه‌ای علت و معلولی بین رفتارهای ناسالم و وضعیت بد سلامتی پیدا کنند، بلکه فقط متوجه شدند این دو با هم ارتباط دارند.
همچنین فقط چند رفتار ناسالم بررسی شده‌اند و عواملی مثل تغذیه، خواب یا مصرف مواد مخدر در این تحقیق در نظر گرفته نشده‌اند.
از طرف دیگر، شرکت‌کنندگان همگی فنلاندی و متولد سال ۱۹۵۹ بودند، بنابراین ممکن است نتایج برای جمعیت‌های دیگر قابل تعمیم نباشد.
همچنین، احتمال دارد که شرکت‌کنندگان اطلاعات دقیقی از سبک زندگی خود ارائه نکرده باشند؛ مثلاً مصرف بالای الکل را پنهان کرده یا رفتارهای ناسالم گذشته را به‌خاطر نیاورده باشند یا از علائم افسردگی صحبت نکرده باشند که این می‌تواند باعث ایجاد خطای آماری شود.
با این حال، طراحی این پژوهش که بیش از ۳۰ سال به طول انجامیده، همراه با بررسی سلامت جسمی و روانی، دیدگاه‌های ارزشمندی در مورد تأثیر سبک زندگی در طول عمر و امکان جبران برخی آسیب‌ها ارائه می‌دهد.
سیگار کشیدن با فهرستی بلند از بیماری‌ها، از انواع سرطان‌ها تا مشکلات مزمن ریوی و تنفسی در ارتباط است.
مصرف زیاد الکل هم به شدت به کبد آسیب می‌زند و حتی می‌تواند تهدیدکننده جان فرد باشد. چاقی نیز یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای بیماری‌های مزمن است.
پژوهشگران تأکید کردند که عادت‌های ناسالم معمولاً در میانسالی تغییر چندانی نمی‌کنند و به مشکلات مزمن تبدیل می‌شوند. به همین دلیل، پیشگیری و مقابله با این رفتارها باید از سنین پایین آغاز شود تا از انباشت خطرات و بروز مشکلات جسمی و روانی در آینده جلوگیری شود.
سال‌هاست که دانشمندان می‌دانند سبک زندگی و تجربه‌های دوران کودکی نقش مهمی در سلامت بزرگسالی دارند.
اما این مطالعه جدید نشان می‌دهد که فقط نوع رفتار مهم نیست، بلکه زمان شروع و مدت ادامه آن نیز اهمیت زیادی دارد.
