راهنماتو- کاروانسرای تی‌تی، از معدود بناهای تاریخی شمال ایران با کاربرد کاروانسرا، در دل طبیعت سرسبز سیاهکل جا خوش کرده است؛ بنایی که با شکوه سنگی‌اش و چشم‌انداز بهاری اطراف، به لوکیشنی رویایی برای گردشگران تبدیل شده است.
به گزارش راهنماتو، وقتی از کاروانسرا حرف می‌زنیم، بیشترمان تصویر بنایی آجری در دل کویر به ذهن‌مان می‌آید. اما در دل جنگل‌های مه‌آلود سیاهکل، کاروانسرای تی‌تی ایستاده؛ بنایی سنگی، ساخته‌شده از مصالح بومی، در دل طبیعتی سرسبز. «تی‌تی» در زبان گیلکی یعنی شکوفه، و این کاروانسرای شکوفه‌گون، یکی از متفاوت‌ترین و رازآلودترین بناهای تاریخی گیلان است. در این مطلب از راهنمای سیر و سفر سری بزنیم به این یادگار عصر صفوی (یا شاید پیش از آن)، جایی میان افسانه و واقعیت.
بیشتر بخوانید: همسفر با آلکساندر بوریکو خوچکو به فومن؛ آنچه از قلعه رودخان نمی‌دانیم!
کاروانسرای تی تی کجاست؟
برای رسیدن به کاروانسرای تی‌تی، باید به روستای بالارود در دهستان توتکی، در ۲۱ کیلومتری جنوب سیاهکل، ۱۳ کیلومتری لاهیجان و حدود ۷۳ کیلومتری رشت سفر کنید. این روستا در ارتفاع ۱۳۴ متری از سطح دریا قرار دارد و آب‌وهوای آن تحت‌تأثیر اقلیم کوهستانی، در تابستان‌ها معتدل و در زمستان‌ها سرد است. مسیر دسترسی از جاده قدیمی دیلمان به لاهیجان می‌گذرد؛ جایی که در یک دو راهی، مسیر مستقیم به سمت دیلمان می‌رود و مسیر فرعی سمت راست، از کنار رودخانه شیم‌رود و محل تلاقی آن با رود باباکوه، شما را به روستای بالارود و کاروانسرای تی‌تی می‌رساند.
اگر به هر دلیلی نتوانستید این کاروانسرای زیبا را پیدا کنید از نقشه آنلاین یا مردم محلی کمک بگیرید.
آنچه از تاریخچه کاروانسرای تی تی نمی‌دانیم
تاریخچه کاروانسرای تی تی برای بسیاری از گردشگران و رسانه‌های معرف مبهم است. اکثرا آن را این‌گونه معرفی می‌کنند:
بر اساس یک روایت، «تی‌تی» نام عمه یکی از پادشاهان صفوی بوده که به عشق ساخت بنایی به نام خود، دستور ساخت این کاروانسرا را در سیاهکل داده است؛ در حالی که روایتی دیگر آن را به یکی از حاکمان محلی سلسله کیایی نسبت می‌دهد که در دوره تیموریان بر لاهیجان حکومت می‌کرد.
اما با ریزتر شدن در متون تاریخی در مورد تاریخچه کاروانسرای تی تی این چنین می‌توان گفت؛
این کاروانسرا به احتمال زیاد در دوران صفوی و تحت حکمرانی آل‌کیا ساخته شده است. برخی معتقدند که این بنا توسط تی‌تی خانم، همسر اول خان احمد دوم، آخرین حاکم کیاییان گیلان، یا احتمالاً توسط تی‌تی خانم، دختر خان احمد از همسر دومش (دختر شاه طهماسب) بنا شده است. با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی و اهمیت تجاری گیلان در آن دوره، این کاروانسرا با استفاده از اصول معماری ایرانی اسلامی و مصالح بومی در منطقه سیاهکل ساخته شده است.
کاروانسرای تی تی به چه معناست؟
شاید برایتان جالب باشد که چرا این کاروانسرا «تی‌تی» نام گرفته است! در زبان گیلکی، واژه «تی‌تی» به معنای شکوفه است. جالب اینجاست که در این زبان، مانند زبان انگلیسی، ترتیب صفت و موصوف معکوس است و به همین دلیل مردم محلی به این بنای تاریخی، «تی‌تی کاروانسرا» می‌گویند که در واقع به معنای «کاروانسرای شکوفه» است.
چرا کاروانسرای تی تی را باید ببینیم؟
کاروانسرای تی‌تی نه تنها یک بنای تاریخی است بلکه همچون دنیای شگفت‌انگیز سریال‌هایی مانند «بازی تاج و تخت»، یک اثر معماری زنده و در حال تحول است که با ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیمی منطقه ترکیب شده است.
این کاروانسرا با طراحی خاص خود، فضایی چون دنیای حکمرانان و کاروان‌ها را به تصویر می‌کشد؛ جایی که در آن می‌توان به راحتی از دنیای بیرون به درون وارد شد، همچون ورود به دنیای اسرارآمیز قلعه‌ها و دیوارهای تاریخی.
ساختار اسفنجی و باز آن، حیاط مرکزی و ترازبندی طبقات، یادآور آثار معماری قرون وسطی است که در «بازی تاج و تخت» نیز شاهد آن بودیم.
این کاروانسرا که در دل جنگل‌های گیلان ایستاده، همچون قلعه‌ای در دنیای واقعی، ترکیبی از زیبایی و تاریخ را ارائه می‌دهد. بازدید از آن، شما را به قلب تاریخ می‌برد، جایی که می‌توانید حسی مشابه سفر به دوران پادشاهان و حکمرانی‌های گذشته را تجربه کنید.
ویژگی ظاهری و معماری کاروانسرای تی تی
اگر به سیاهکل سفر و از کاروانسرای تی تی دیدن کنیم، ولی در جزئیات آن ریز نشویم شاید نتوانیم به درستی از فضای آن لذت برده و بعد برای کسانی که این فضای زیبا را ندیده‌اند وصفش کنیم.
بنابراین باید به معماری و ویژگی‌های ظاهری کاروانسرای تی تی بپردازیم.
کاروانسرای تی‌تی با ویژگی‌های منحصر به فرد معماری خود یکی از نمونه‌های برجسته معماری ایرانی به شمار می‌رود. این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای برون‌شهری و دو ایوانی است و طراحی آن به گونه‌ای است که تقارن در ساخت بنا در محور طولی آن به خوبی رعایت شده است.
ورودی بنا در ضلع شمالی قرار دارد و پس از گذر از فضای ورودی و هشتی، وارد میانسرا می‌شویم. این حیاط مرکزی با مساحت 939 مترمربع و حوض کوچکی در وسط آن، فضای اصلی کاروانسرا را تشکیل می‌دهد.
در چهار کنج بنا، اتاق‌های مربع شکلی با مساحت 3 مترمربع قرار دارند که پیش از ورود به هر یک از آن‌ها، فضایی نیمه‌هشتی وجود دارد. در جبهه جنوبی کاروانسرا، شاه‌نشین قرار دارد و در دو طرف آن نیز اتاق‌هایی مشابه جبهه شمالی وجود دارد.
این طراحی علاوه بر حفظ زیبایی‌های معماری، فضایی امن و محافظت شده برای مسافران فراهم می‌آورد.
عناصر معماری به کار رفته در این بنا شامل میانسرا یا حیاط مرکزی، ورودی، هشتی، ایوان، قوس جناغی، طاق کلمبو و طاق گهواره‌ای است. اتاق‌های مربع‌شکل در چهار طرف حیاط برای استراحت کاروان‌ها و محافظت از آن‌ها در برابر خطرات محیطی، نظیر راهزنان و حیوانات وحشی، طراحی شده‌اند.
آیا می‌توان در نزدیکی کاروانسرای تی تی اقامت کرد؟
بله، در نزدیکی کاروانسرای تی تی، اقامتگاه بومگردی «تی تی بوم» وجود دارد. این اقامتگاه در یکی از خانه‌های قدیمی روستای بالارود واقع شده و با حفظ سبک و ساختار معماری سنتی، بازسازی و تجهیز شده است. مسافران می‌توانند در این اقامتگاه تجربه‌ای از زندگی محلی گیلان را کسب کنند. «تی تی بوم» با زیربنای ۸۰ متر مربع، یک سوییت دو اتاقه با ظرفیت کلی ۱۰ نفر را به‌صورت دربست در اختیار مسافران قرار می‌دهد.
دیدنی‌های اطراف کاروانسرای تی تی
در اطراف کاروانسرای تی تی چندین جاذبه دیدنی وجود دارد که به شکل کوتاه آن‌ها را معرفی کرده و فاصله‌اش تا این بنای ارزشمند را بیان کرده‌ایم:
- آبشار لونک (۶ کیلومتر - ۱۵ دقیقه): آبشاری دوگانه با ارتفاع ۶ متر در دل جنگلی انبوه که رودخانه‌ای زلال ایجاد می‌کند. محبوب برای پیاده‌روی و پیک‌نیک.
- پارک جنگلی پاشوران (۱۷ کیلومتر - ۲۵ دقیقه): پارکی با دریاچه مصنوعی و امکانات تفریحی همچون قایق‌سواری و فضای سبز برای استراحت.
- قلعه کوتول شاه (۱۶ کیلومتر - ۲۵ دقیقه): دژی تاریخی از دوره تیموریان با نمایی پانورامیک از منطقه.
- حمام تاریخی دیلمان (۳۱ کیلومتر - ۵۰ دقیقه): حمامی قدیمی با معماری منحصر به فرد از دوره ایلخانی و مرمت شده در دوره قاجار.
- بشکافته سنگ ملومه (۳۷ کیلومتر - ۶۰ دقیقه): کوهی شکافته که به یخچال طبیعی منتهی می‌شود و مکان مناسبی برای کوهنوردان.
