راهنماتو- آیا ممکن است شعله‌هایی طبیعی، بدون هیچ آتشفشانی، قرن‌ها زبانه بکشند و هرگز خاموش نشوند؟ در دو گوشه‌ی جهان، یکی در دامنه‌های بادخیز باکو و دیگری در دل گرم خوزستان، کوه‌هایی آتشین به همان اندازه که واقعی‌اند، افسانه‌وار نیز هستند. این آتش خاموش‌نشدنی مقدس است؛ اما چرا؟
به گزارش راهنماتو، می‌گویند قرن‌هاست که از دل زمین، آتشی ابدی زبانه می‌کشد؛ بی‌آنکه آتشفشانی فوران کرده باشد، بی‌آنکه دستی شعله‌ای برافروخته باشد. کوهی در سرزمین آتش، و کوهی دیگر در دشت‌های خوزستان، با شعله‌هایی جاودانه، سکوت زمین را می‌شکنند. زرتشتیان، آن را نماد حضور اهورامزدا می‌دانستند؛ مردمان محلی، آن را معجزه‌ای از خاک سرشار از گوگرد و گاز. اما واقعاً راز این شعله‌های خاموش‌نشدنی چیست؟ چرا کوه‌ها می‌سوزند بی‌آنکه بسوزند؟ یانار داغ در آذربایجان و تشکوه در رامهرمز، همزادانی از دو سرزمین با داستان‌هایی پر از راز و افسانه، آماده‌اند تا پرده از یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی جهان بردارند.
یانار داغ، کوه آتش باکو
یانار داغ، که به معنی «کوه سوزان» است، یکی از شگفتی‌های طبیعی کشور آذربایجان به‌شمار می‌رود. این پدیده طبیعی در شبه‌جزیره آبشرون، نزدیک دریای خزر و در حدود ۲۵ کیلومتری شهر باکو، پایتخت آذربایجان، واقع شده است.
یانار داغ یک آتش طبیعی از گاز است که به‌طور مداوم در دامنه‌ی یک تپه می‌سوزد. شعله‌ها از منافذی در زمین بیرون می‌زنند و ممکن است ارتفاع آن‌ها به ۱۰ متر نیز برسد. این آتش هرگز خاموش نمی‌شود و اطراف تپه همیشه گرم است.
نام «یانار داغ» در زبان آذربایجانی به معنای «کوه سوزان» است. این شعله‌ها از گاز طبیعی‌ای که در زیر سطح زمین قرار دارد تغذیه می‌شوند. گفته می‌شود که این آتش صدها سال است که در حال سوختن است.
یانار داغ؛ کوهی با آتش مقدس
یانار داغ نزد زرتشتیان جایگاه ویژه‌ای دارد. زرتشتی‌گری دینی باستانی است که در ایران (ایران امروزی) شکل گرفته و در گذشته در منطقه‌ای که اکنون آذربایجان بخشی از آن است، گسترده بوده است. این دین آتش را نماد مقدس می‌داند و به مفهوم «آتش جاویدان» باور دارد؛ ایده‌ای که آتش را نشانه‌ی حضور خداوند و منبعی از پاکی معنوی تلقی می‌کند.
از این‌رو، بسیاری از زرتشتیان یانار داغ را مکانی مقدس می‌دانند و باور دارند که این شعله‌ها نماد حضور خداوند هستند و قرن‌هاست که بدون وقفه می‌سوزند. گفته می‌شود که زرتشتیان در جست‌وجوی مکانی برای ساخت آتشکده و نیایش به خدای خود، اهورامزدا، این محل را یافته‌اند. همچنین برخی معتقدند مارکو پولو در قرن سیزدهم در سفرهای خود از این مکان دیدن کرده است.
امروزه، اگرچه زرتشتی‌گری در آذربایجان دینی اقلیت محسوب می‌شود، اما هنوز هم زرتشتیانی هستند که برای نیایش و انجام مراسم مذهبی به یانار داغ می‌آیند. این مکان گاهی برای برگزاری مراسم ازدواج زرتشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مراسم نیایش زرتشتیان گرداگرد آتش
امروزه یانار داغ یکی از جاذبه‌های گردشگری محبوب در آذربایجان به‌شمار می‌آید و گردشگران بسیاری برای تماشای این تپه‌ی سوزان به این منطقه سفر می‌کنند. اطراف یانار داغ به‌صورت پارک گردشگری با سکوهای دید و امکانات رفاهی برای بازدیدکنندگان توسعه یافته است. این مکان همچنین مقصدی مورد علاقه برای عکاسان است که برای ثبت این پدیده طبیعی منحصربه‌فرد به آنجا می‌روند.
علاوه بر جاذبه‌ی گردشگری، یانار داغ نمادی مهم از تاریخ و فرهنگ آذربایجان نیز هست. این مکان در نشان ملی کشور آذربایجان دیده می‌شود و به‌عنوان یک گنجینه ملی مورد احترام قرار دارد.
راهنمای سفر به آذربایجان از ایران
خوشبختانه کشور آذربایجان در همسایگی ایران است و برای سفر به آن حتی با خودرو شخصی می‌توانیم اقدام کنیم که به طور کامل به این نکته در مطلب راهنمای سفر با ماشین شخصی به کشور آذربایجان+ جذاب‌ترین جاهای دیدنی پرداخته‌ایم.
اما، نکته‌ای که باید به آن دقت کنید شیوه سفر به کشور آذربایجان است؛ برای سفر به آذربایجان، نیاز به دریافت ویزا دارید. با ویزای توریستی آذربایجان می‌توانید تا ۳۰ روز در باکو اقامت داشته باشید. این ویزا را می‌توان از سه روش مختلف دریافت کرد: یکی از این روش‌ها، دریافت ویزای لیبلی است که توسط کنسول‌گری آذربایجان صادر می‌شود و فرآیند صدور آن معمولاً بین ۳ تا ۱۴ روز به طول می‌انجامد.
فراموش نکنید که به جز خودرو شخصی برای سفر به کشور آذربایجان می‌توانید از هواپیما، قطار و کشتی نیز امکان‌پذیر است که هر یک زیبایی‌های خاص خودش را داشته و سفری خاص برای ما به همراه دارد.
تشکوه؛ کوه آتش رامهرمز
طبیعت استان خوزستان همواره با جلوه‌های منحصربه‌فرد خود، چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کند. در میان این زیبایی‌ها، تشکوه رامهرمز با شعله‌های همیشه‌روشن خود، یکی از خاص‌ترین و تماشایی‌ترین جاذبه‌های طبیعی این سرزمین گرم و پررمز و راز است. این کوه شعله‌ور، در نزدیکی روستای گنبد لران و پس از روستای ماماتین، در مسیر رامهرمز به اهواز واقع شده و یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های رشته‌کوه زاگرس در خوزستان به شمار می‌رود.
تصویری که از کوه آتشفشانی در ذهن ایجاد می‌شود معمولاً با انفجار، دود و گدازه همراه است، اما تشکوه با شعله‌هایی آرام و پیوسته، متفاوت از هر تصور قبلی ظاهر می‌شود. شعله‌هایی که بی‌وقفه از دامنه‌ی کوه زبانه می‌کشند و منظره‌ای خیال‌انگیز در دل شب پدید می‌آورند؛ گویی ستارگانی از آتش بر زمین فرود آمده‌اند.
نامی برخاسته از گویش محلی
نام‌گذاری این کوه نیز ریشه در فرهنگ و زبان مردمان منطقه دارد. در گویش بومی رامهرمز، «تَش» به معنای آتش است و از همین واژه، عنوان «تشکوه» به معنای «کوه آتش» پدید آمده؛ نامی که به‌خوبی بازتاب‌دهنده طبیعت خاص این کوه است.
گاز، گوگرد و راز شعله‌های بی‌پایان
تشکوه، آتشی است برخاسته از دل زمین‌های غنی خوزستان. زمین‌شناسان با بررسی خاک منطقه، به وجود مقدار قابل‌توجهی گوگرد و گازهای هیدروکربنی پی برده‌اند؛ عناصری که عامل اصلی شعله‌ور ماندن این آتش‌ها هستند. این گازها در لایه‌های زیرین زمین شکل می‌گیرند و از شکاف‌های سطحی به بیرون نشت می‌کنند؛ و به محض تماس با اکسیژن هوا، بدون نیاز به هیچ‌گونه جرقه‌ای، مشتعل می‌شوند.
یکی از نکات شگفت‌انگیز درباره تشکوه آن است که به دلیل تراکم بالای گازهای موجود در هوا، روشن‌کردن آتش در اطراف کوه عملاً غیرممکن است؛ چرا که ترکیب گازی جو اطراف کوه به‌گونه‌ای تغییر یافته که حتی یک جرقه کوچک می‌تواند خطرناک باشد.
برادری کوچک‌تر به نام کوه سوخته
در فاصله‌ای نه‌چندان دور از تشکوه و در منطقه آغاجاری، کوهی دیگر با ویژگی‌های مشابه دیده می‌شود که بومیان آن را «کوه سوخته» می‌نامند. این کوه، با وجود ابعاد کوچک‌تر، شباهت بسیاری به تشکوه دارد و از درون سنگ‌های آن نیز شعله‌های آتش به بیرون می‌تراوند. سطح سیاه و دوده‌گرفته‌ی این کوه، به‌همراه دودهایی که در فضا پراکنده می‌شوند، منظره‌ای وهم‌آلود و جذاب ایجاد می‌کند.
جاذبه‌هایی فراتر از کوه‌های آتشین
اما سفر به منطقه رامهرمز تنها به بازدید از کوه‌های آتشین ختم نمی‌شود. در این ناحیه، آثاری تاریخی نیز وجود دارند که نشان از تمدنی کهن دارند. یکی از این آثار، امامزاده‌های مخروطی‌شکل است که ساخت آن به دوره سلجوقیان و تیموریان بازمی‌گردد. گچ‌بری‌های نفیس و معماری اصیل آن، چشم هر بیننده‌ای را به تحسین وامی‌دارد.
از دیگر جاذبه‌های طبیعی اطراف، آبشار توف نمکی است؛ جریانی نمکی و شفاف که از دل کوه جاری شده و در پایین‌دست به حوضچه‌ای زیبا می‌ریزد. این آبشار در کنار چشمه‌های گوگردی اطرافش، زیستگاهی برای ماهیان مقاوم به شوری است و منظره‌ای منحصربه‌فرد از تلاقی آتش، آب و زمین را خلق می‌کند.
چطور دو کوه آتشین در دو سرزمین مختلف، یک راز مشترک دارند؟
در دل دو منطقه متفاوت، یکی در آذربایجان و دیگری در ایران، دو کوه آتشین به‌طور دائمی شعله می‌کشند. یانار داغ در نزدیکی باکو، آتشی است که از گازهای طبیعی زیر زمین زبانه می‌زند و همچنان روشن باقی می‌ماند، درست مانند تشکوه رامهرمز در خوزستان که از شکاف‌های خاک، شعله‌های آتشین و بی‌وقفه به بیرون فوران می‌کند. این دو پدیده طبیعی، نه تنها به‌واسطه گازهای زیرزمینی، بلکه به‌لحاظ فرهنگی و تاریخی نیز ارتباط عمیقی دارند.
