راهنماتو- در دهه 40، طراحی دروازه غربی ورود به شهر تهران که در مجاورت با فرودگاه مهرآباد بود و در معرض دید بسیاری از مهمانان عالی‌رتبه قرار می‌گرفت به مسابقه گذاشته شد و برنده آن کسی نبود جز حسین امانت!
به گزارش راهنماتو، هدف از ساخت برج آزادی بنایی یادمانی بود که علاوه بر زیبایی‌های ظاهری، تداعی‌کننده پیشینه تاریخی، هنری و فرهنگی ایران زمین باشد و در ادامه به نماد پایتخت ایران تبدیل شود.
پس از قرعه کشی و برنده شدن حسین امانت، عملیات ساخت بنای برج آزادی در یازدهم آبان ماه سال 1348 آغاز شد و پس از 28 ماه، در 24 دی سال 1350 به بهره برداری رسید.
در آن زمان از برج آزادی، با نام برج شهیاد یاد می‌کردند که پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 به برج آزادی تغییر نام داد.
امروزه بخش بخش برج آزادی سراسر زیبایی است؛ از موزه‌ها و جاذبه‌های گردشگری داخل این بنا که به همت مسئولان در سال‌های پس از انقلاب ایجاد شد تا ویژگی‌های ظاهری و سبک معماری حسین امانت که همچنان مورد پژوهش قرار می‌گیرد. در ادامه این مطلب از راهنمای سیر و سفر برج آزادی را معرفی می‌کنیم و پیش از آن نگاهی به معمار این بنا، یعنی حسین امانت خواهیم داشت.
بیشتر بخوانید: همسفر با آلکساندر بوریکو خوچکو به فومن؛ آنچه از قلعه رودخان نمی‌دانیم!
بیشتر بخوانید: ترسناک‌ترین هتل در جهان و همزاد ایرانی‌اش؛ هتل دلقک در آمریکا و هتل زامبی در ایران
حسین امانت که بود؟
حسین امانت، معمار برجسته ایرانی، بیشتر به‌واسطه‌ی طراحی برج آزادی شناخته می‌شود. او متولد ۱۳۲۱ خورشیدی در تهران است و تحصیلات خود را در رشته معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند. امانت در سال ۱۳۴۵ و در سن ۲۴ سالگی، با طرح نوآورانه‌اش برای یادمان شهیاد برنده‌ی نخست یک مسابقه ملی شد؛ طرحی که بعدها با نام برج آزادی به یکی از نمادهای ماندگار تهران و ایران تبدیل شد.
آنچه طراحی حسین امانت را متمایز می‌سازد، تلاش او برای تلفیق هوشمندانه‌ی معماری سنتی ایران با فرم‌ها و مصالح مدرن است؛ او با الهام از عناصر تاریخی همچون ایوان‌ها، طاق‌ها و کاربندی‌ها، بنایی خلق کرد که هم از حیث زیبایی‌شناسی چشمگیر است و هم بار فرهنگی عمیقی را منتقل می‌کند. امانت با نگاهی عمیق به معماری ایرانی، نشان داد که چگونه می‌توان گذشته را در دل آینده زنده نگه داشت. برج آزادی، به عنوان نمادی از این نگاه، در سال ۱۳۵۳ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
البته امانت خود در سال‌های گذشته گفته بود:
حقیقتاً سیحون اولین معماری بود که در کارهایش به معماری سنتی ایران رجوع کرد تا کشمکشی پویا میان امکانات مصالح و اشکال مدرن و سنتهای کهن معماری ایرانی بیابد تعداد زیادی از ما که دانشجوی او بودیم با او به شهرهای مختلف ایران سفر میکردیم و طرحها و کروکیهایی از تعداد زیادی بنا میکشیدیم کروکی بازارها و بافتهای زیبای معماری ایران در اینها نوعی پیام نهفته بود که ما آن را درک کردیم این که میتوانیم از آنچه میبینیم در تفسیر مدرن معماری بهره ببریم. این چیزی نبود که به طور کلی در دانشکده به ما آموخته شود. (امانت :2013)
برج آزادی کجاست؟
برای بازدید از برج آزادی، یکی از نمادهای اصلی شهر تهران، کافی است راهی میدان آزادی شوید. این میدان در غرب تهران قرار دارد و یکی از مهم‌ترین گره‌های ترافیکی پایتخت به شمار می‌رود؛ جایی که روزانه مسافرت‌های درون‌شهری و برون‌شهری بسیاری از آن انجام می‌شود.
برج آزادی دقیقاً در مرکز میدان آزادی واقع شده و در نزدیکی آن، امکانات حمل‌ونقل متنوعی وجود دارد. ضلع شمال‌غربی میدان به ترمینال‌های مسافربری، ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی اختصاص دارد، در حالی که در ضلع جنوب شرقی، پارک المهدی و در ضلع جنوب غربی سازمان ملی نقشه‌برداری و محدوده‌ی فرودگاه مهرآباد قرار گرفته‌اند.
وسایل نقلیه عمومی برای برج آزادی
- مترو: از طریق خط ۴ مترو تهران (خط ارم سبز - شهید کلاهدوز) می‌توانید در ایستگاه میدان آزادی پیاده شوید. ایستگاه مترو در فاصله‌ی بسیار نزدیکی از برج قرار دارد.
- اتوبوس و بی‌آرتی: تقریبا از تمام نقاط تهران و شهرهای اطراف مثل کرج، اسلامشهر و رباط کریم، تاکسی و اتوبوس به سمت ترمینال آزادی در حرکت‌اند. همچنین خطوط BRT پایانه آزادی نیز به سمت تهرانپارس، ترمینال خاوران و دانشگاه علوم و تحقیقات خدمات‌رسانی می‌کنند.
چگونه از برج آزادی دیدن کنیم؟
برج آزادی در تهران، میدان آزادی واقع شده و همه‌روزه (به‌جز روزهای شنبه و ایام شهادت) از ساعت ۹ صبح تا ۱۶ پذیرای بازدیدکنندگان است. هزینه بلیط بازدید بسته به بخش‌های مختلف، ۱۰، ۲۰ یا ۲۵ هزار تومان است که برای بازدید کامل باید بلیط ۲۵ هزار تومانی تهیه شود. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با شماره ۰۲۱-۶۶۰۲۳۹۵۱-۴ تماس بگیرید یا به وب‌سایت رسمی برج آزادی به نشانی azadi-tower.com مراجعه کنید.
آنچه از تاریخچه برج آزادی نمی‌دانیم
تاریخچه‌ی برج آزادی به سال ۱۳۳۹ بازمی‌گردد، زمانی که رژیم پهلوی تصمیم گرفت بنای یادبودی در ورودی غربی تهران، در محل سه‌راه مهرآباد، احداث کند. ابتدا طرحی به‌شکل طاق نصرت در نظر گرفته شده بود، اما به‌دلیل نداشتن شکوه و عظمت کافی، در سال ۱۳۴۵ فراخوانی در روزنامه‌ها منتشر شد تا معماران ایرانی طرح‌های خود را ارائه دهند.
ساخت برج از ۱۱ آبان ۱۳۴۸ آغاز و پس از ۲۸ ماه در ۲۴ مهر ۱۳۵۰ با حضور ۳۰۰۰ مهمان داخلی و خارجی افتتاح شد. در مراسم افتتاحیه برای نخستین‌بار از منشور کوروش نیز رونمایی شد، که به‌نوعی پیوندی میان ایران باستان و ایران نوین ایجاد می‌کرد. طرح این بنا نیز ترکیبی از معماری هخامنشی، ساسانی و معماری اسلامی بود.
ابتدا برج آزادی تنها شامل خود برج و بخش زیرزمینی آن بود، اما در سال ۱۳۵۳، دولت وقت تصمیم گرفت موزه‌ای پیشرفته در عمق ۱۵ متری آن بسازد و بار دیگر طراحی به حسین امانت سپرده شد. در این محوطه چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار داشت.
نکته جالب این است که در ساخت این بنا از حجم عظیمی از بتن آرمه استفاده شده است که آن را از دیگر بناهای ساخته شده در آن دوره متمایز می‌کند.
پس از انقلاب اسلامی، میدان شهیاد به میدان آزادی تغییر نام داد و به یکی از مراکز اصلی برگزاری تجمعات و مراسم انقلابی تبدیل شد. اکنون این بنا تحت مدیریت بنیاد رودکی قرار دارد، اما از سال ۱۳۹۲ با مشکلات جدی در حوزه مرمت و نگهداری مواجه است. برج آزادی در گذر زمان نه‌تنها نمادی از معماری مدرن ایرانی شد، بلکه به یکی از نمادهای هویت شهری تهران و تحولات تاریخی معاصر بدل گشت.
چرا باید برج آزادی را ببینیم؟
برج آزادی تنها یک بنای معماری نیست، بلکه نمادی از تلاقی سنت و نوگرایی در معماری معاصر ایران است؛ اثری که با الهام از ریشه‌های فرهنگی و تاریخی ایران و با بهره‌گیری از زبان نوین معماری، به‌دست حسین امانت، یکی از شاخص‌ترین معماران سبک نوگرایی، خلق شده است.
دیدن این برج یعنی مشاهده‌ی تلفیقی هوشمندانه از طاق‌های پیش و پس از اسلام، فرم‌هایی با ریشه‌ی ایرانی و مصالح و ساختاری مدرن که همزمان بازتاب‌دهنده‌ی هویت تاریخی، فرهنگی و هنری ایران و جلوه‌ای از نوآوری معمارانه در قرن معاصر است.
برج آزادی نه‌تنها نماد تهران، بلکه تصویری ماندگار از تلاشی موفق برای پیوند گذشته و آینده در عرصه‌ی معماری است که هر بیننده‌ای را به تأمل در هویت و زیبایی معماری ایرانی دعوت می‌کند.
بعلاوه در این فضای دل‌انگیز می‌توان عکس‌های زیبای فراوانی گرفت و در محوطه‌ی پارک‌گونه‌اش، از دیدن این بنای تاریخی و نمادین در کنار آرامش محیط اطراف لذت برد.
ویژگی ظاهری و معماری برج آزادی
میدان آزادی، با مساحت 50 هزار متر مربع، فضای وسیعی است که برج آزادی در مرکز آن قرار گرفته است. این میدان با الهام از معماری باغ ایرانی و اصول طراحی ایرانی-اسلامی ساخته شده است. در طراحی میدان از آب‌نماها و حوضچه‌ها استفاده شده که الهام‌گرفته از نقش‌آفرینی آب در معماری ایرانی است. برج آزادی با هندسه‌ای منحصر به فرد، ترکیبی از چهار مربع است که در ارتفاع‌های مختلف بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. این برج دارای طراحی‌ای متقارن و به شکل برجسته در مرکز میدان قرار گرفته است که طراحی فضایی بسیار هماهنگ و با مرکزیت دارد.
برج آزادی از چهار طبقه تشکیل شده است که دارای دو آسانسور و دو راه‌پله با 286 پلکان می‌باشد. این بنا به طول 63 متر و ارتفاع 45 متر از سطح زمین، با استفاده از 25 هزار قطعه سنگ مرمر جوشقان اصفهان و 900 تن آهن ساخته شده است. نمای برج با سنگ‌های سفید مرمر و شیارهای فیروزه‌ای‌رنگ، زیبا و جذاب است. طبقه اول برج از سطح زمین 23 متر فاصله دارد و در آن از کاشی‌کاری‌ها و هنرهای ایرانی استفاده شده است. در طبقه دوم برج، گنبدی بتنی با طراحی شمسه وجود دارد که برای اولین بار در ایران از بتن مسلح سفیدرنگ در ساخت آن استفاده شده است.
فضای داخلی برج آزادی نیز همانند فضای بیرونی آن، جذابیت‌های خاص خود را دارد. در محوطه زیرین برج، چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار دارند. در این قسمت‌ها، بخش‌هایی برای نمایش آثار هنری و فرهنگی ایران طراحی شده است. همچنین، در طبقه زیرزمین برج، سالن‌هایی مانند سالن ایران‌شناسی، سالن تشریفات، تالار آینه و نگارخانه اقوام وجود دارند که هرکدام به معرفی بخش‌های مختلف فرهنگ و تاریخ ایران پرداخته‌اند.
تلاش طراح برج آزادی، حسین امانت، در طراحی این اثر، نمایانگر پیوندی میان تاریخ و فرهنگ ایران است که در معماری آن به‌خوبی درک می‌شود. علاوه بر این، برج آزادی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای پایتخت، در برابر عوامل طبیعی نظیر زلزله مقاوم است، زیرا ساخت آن با بتن آرمه انجام شده و استحکام بالایی دارد. برج آزادی نه تنها از لحاظ معماری و ساختار، بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ایران دارد.
جاهای دیدنی برج آزادی که پنهان شده‌اند
حال که کاملا با ظاهر و تاریخچه میدان آزادی آشنا شدیم به سراغ بخش‌های پنهانی و رازهای این برج می‌رویم و سری به بخش‌هایی از آن می‌زنیم که در نگاه اول احتمالا نمی‌بینید.
طبقه زیرین برج آزادی: موزه‌ها و سالن‌ها
در قسمت زیرین برج آزادی، بخش‌های فرهنگی و هنری جالب توجهی قرار دارد که بیشتر بازدیدکنندگان از آن‌ها بی‌خبرند. در این طبقه، مجموعه‌ای از سالن‌های نمایش، نگارخانه‌ها و کتابخانه‌ها وجود دارند که به معرفی تاریخ، هنر و فرهنگ ایران اختصاص دارند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌ها، موزه ایران‌شناسی است که به آثار تاریخی و فرهنگی ایران اختصاص دارد. این موزه بخش زیرین برج آزادی، فضای متفاوتی از تاریخ و تمدن ایران را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.
تالار آینه و سالن تشریفات
در بخش‌های دیگر برج آزادی، تالار آینه و سالن تشریفات قرار دارند که معماری آن‌ها بسیار خاص و چشم‌نواز است. این تالارها با دیوارهای آینه‌ای و طراحی‌های ویژه، فضایی متفاوت و جذاب ایجاد کرده‌اند که ممکن است از آن‌ها باخبر نبوده باشیم. این فضاها به‌طور خاص برای مراسم رسمی و فرهنگی طراحی شده‌اند و همانند شاهکارهای معماری ایرانی، هنر و زیبایی را در خود جای داده‌اند.
گنبد بتنی و استفاده از بتن مسلح سفیدرنگ
یکی از بخش‌های جالب و پنهان برج آزادی، گنبد بتنی آن است که در طبقه دوم برج قرار دارد. این گنبد، با طراحی شمسه‌ای زیبا، اولین بار در ایران از بتن مسلح سفیدرنگ برای ساخت آن استفاده شده است. این گنبد، با هندسه دقیق و محاسبات مهندسی ویژه‌ای طراحی شده و به نوعی نمادی از پیشرفت‌های مهندسی در دوران خود محسوب می‌شود. این بخش از برج آزادی، اغلب از چشم بازدیدکنندگان پنهان می‌ماند زیرا در قسمت‌های بالایی برج قرار دارد.
فضاهای داخلی و کاشی‌کاری‌ها
در طبقه اول برج آزادی، یکی از بخش‌های پنهان اما فوق‌العاده جذاب، کاشی‌کاری‌های هنری است که در طراحی داخلی برج به کار رفته است. این کاشی‌کاری‌ها، که از نمونه‌های بارز هنر ایرانی هستند، با طرحها و رنگ‌های مختلف در فضاهای مختلف برج به‌کار رفته‌اند. استفاده از کاشی‌های فیروزه‌ای‌رنگ در نمای برج، به‌ویژه در قسمت‌های داخلی، به زیبایی و جذابیت آن افزوده است و بازدیدکنندگان را به سفری در دل هنر ایرانی می‌برد.
فضای زیرزمین برج
در بخش زیرین برج آزادی، فضایی با چندین سالن و امکانات رفاهی وجود دارد که برای بسیاری از بازدیدکنندگان پنهان می‌ماند. این فضاها به‌طور خاص به نمایشگاه‌های موقتی، همایش‌ها و رویدادهای مختلف اختصاص دارند. در این قسمت‌ها، علاوه بر هنرهای ایرانی، آثار هنری و فرهنگی از سایر نقاط جهان نیز به نمایش گذاشته می‌شود. این فضاها به نوعی شاهدی از ترکیب هنر ایرانی با فرهنگ‌های دیگر در دوران‌های مختلف هستند.
استحکام برج آزادی: مقاوم در برابر زلزله
اگرچه برج آزادی از بیرون به نظر می‌رسد که تنها یک بنای زیبا و نمادین است، اما ویژگی‌های مهندسی آن در برابر بلایای طبیعی، به‌ویژه زلزله، پنهان است. برج آزادی به‌گونه‌ای طراحی شده که در برابر زلزله مقاوم باشد. ساخت آن با بتن آرمه و استفاده از 900 تن آهن در بنا، این برج را به یک سازه مقاوم و پایدار تبدیل کرده است که در برابر لرزش‌ها و تغییرات طبیعی مقاوم است. این ویژگی‌های فنی و مهندسی در ظاهر برج قابل مشاهده نیستند، اما نقش مهمی در حفظ این بنای تاریخی دارند.
دیدنی‌های اطراف برج آزادی
1. دریاچه چیتگر (۲۰ کیلومتر - ۳۰ دقیقه): بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی ایران با امکانات تفریحی گسترده شامل دوچرخه‌سواری، قایق‌سواری، شهربازی، پیاده‌روی و مراکز خرید. مناسب برای پیک‌نیک، دورهمی خانوادگی و گذران وقت در تمام فصل‌های سال.
2. شهربازی ارم (۱۰ کیلومتر - ۲۰ دقیقه): شهربازی قدیمی با بیش از ۷۰ نوع وسیله بازی هیجان‌انگیز، دارای بخش‌های روباز و سرپوشیده. انتخابی خاطره‌انگیز برای خانواده‌ها، جوانان و علاقه‌مندان به تفریح‌های کلاسیک.
3. کارتینگ آزادی (۵ کیلومتر - ۱۰ دقیقه): یکی از حرفه‌ای‌ترین پیست‌های کارتینگ ایران با تجهیزات مدرن و محیطی هیجان‌انگیز. مناسب برای علاقه‌مندان به سرعت و رقابت دوستانه، به‌خصوص در روزهای آفتابی و تعطیل.
4. پارک المهدی (۱ کیلومتر - ۵ دقیقه): بوستانی محبوب در ضلع جنوب‌شرقی میدان آزادی با دسترسی بسیار آسان از طریق مترو و اتوبوس‌های تندرو. این پارک با دریاچه زیبا، مسیرهای پیاده‌روی، شهرک آموزش ترافیک ویژه کودکان، مجسمه فردوسی، آلاچیق‌ها و فضای سبز دلنشین، یکی از بهترین گزینه‌ها برای پیک‌نیک، تفریح‌های خانوادگی و حتی ماهیگیری در دل شهر است. امکانات رفاهی کامل، شهربازی کوچک، فروشگاه کتاب، وسایل بدنسازی، زمین اسکیت و محیطی مناسب برای عکاسی از ویژگی‌های برجسته این پارک است.
