دانشمندان در پژوهشی جدید هشدار داده‌اند که عبور یک ستاره سرگردان از نزدیکی منظومه شمسی می‌تواند تعادل مدار سیارات را بر هم زده و حتی زمین را از مدارش خارج کند.
به نقل از دیلی گلکسی، یک ستاره سرگردان ممکن است عامل بی‌نظمی بزرگ در منظومه شمسی و حتی خارج شدن زمین از مدارش باشد؛ کشفی تازه که دانشمندان نجوم را نگران کرده است. تحقیقات جدید اخترشناسان نشان می‌دهد که سیاره زمین ممکن است در آینده‌ای دور، نه به دلیل مرگ تدریجی خورشید، بلکه بر اثر عبور یک ستاره سرکش از نزدیکی منظومه شمسی، به کلی از این منظومه خارج شود. این سناریوی هولناک در مقیاس میلیاردها سال رخ می‌دهد، اما مدل‌سازی‌های تازه دانشمندان نشان می‌دهد تأثیر چنین برخوردهایی بر تعادل مدار سیارات می‌تواند بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که پیش‌تر تصور می‌شد.
گذر ستارگان سرگردان و برهم زدن تعادل گرانشی
در گذشته، شبیه‌سازی‌های تکامل منظومه شمسی بیشتر بر این فرض استوار بود که این سامانه تقریباً به‌طور کامل ایزوله است و تحت تأثیر عوامل بیرونی قرار نمی‌گیرد. اما کهکشان راه‌شیری با میلیاردها ستاره پر شده و برخی از آن‌ها ممکن است از نزدیکی منظومه ما عبور کنند. بیشتر این گذرها بی‌خطرند، اما بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که حتی عبور یک ستاره نزدیک می‌تواند توازن ظریف گرانشی منظومه شمسی را بر هم بزند.
مطالعه‌ای جدید با استفاده از دو هزار شبیه‌سازی عددی از طریق سامانه دقیق Horizons ناسا، که ابزاری از گروه دینامیک منظومه شمسی است، تأثیر این گذرها را بررسی کرده است. در این شبیه‌سازی‌ها، ستارگان عبوری فرضی به مدل وارد شده‌اند و نتایج حاکی از آن است که احتمال بی‌ثباتی درازمدت منظومه شمسی در حضور این ستارگان حدود ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. این بی‌ثباتی به‌طور یکنواخت بر همه سیارات تأثیر نمی‌گذارد، و برخی سیارات نسبت به بقیه آسیب‌پذیرتر هستند.
عطارد؛ تهدید پنهان منظومه شمسی؟
در میان تمام سیارات، عطارد بیشترین میزان بی‌ثباتی را نشان می‌دهد. مدار این سیاره به‌طور طبیعی دچار افزایش بیضوی‌شدن است و همین موضوع آن را مستعد برخورد با زهره یا سقوط به درون خورشید می‌کند. با وارد شدن یک ستاره سرکش به معادله، این ریسک به‌شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. بر اساس نتایج شبیه‌سازی‌ها، عطارد در بسیاری از سناریوها نخستین سیاره‌ای است که از منظومه شمسی حذف می‌شود. مریخ نیز با احتمال نسبتاً بالایی در معرض بیرون‌افتادن از سامانه خورشیدی قرار دارد. حتی پلوتو، که حالا به‌عنوان سیاره کوتوله طبقه‌بندی شده، حدود ۳.۹ درصد احتمال دارد به کلی از منظومه شمسی به بیرون پرتاب شود. اگرچه زمین در این میان نرخ بی‌ثباتی کمتری را نشان می‌دهد، اما چنانچه یکی از سیارات دیگر که بر اثر عبور ستاره سرکش بی‌ثبات شده، با زمین برخورد کند یا مدار آن را تغییر دهد، موقعیت مداری زمین نیز در خطر جدی قرار خواهد گرفت.
بی‌نظمی داخلی یا خارجی؟ کدام خطرناک‌تر است؟
نکته کلیدی دیگری که این پژوهش به آن پرداخته، تفاوت میان دو نوع بی‌ثباتی مداری است: بی‌ثباتی ناشی از عوامل داخلی منظومه شمسی و بی‌ثباتی ناشی از عوامل بیرونی مانند عبور ستارگان. پژوهشگران تأکید دارند که بی‌ثباتی‌هایی که منشاء خارجی دارند، به‌مراتب ویرانگرتر از آن‌هایی هستند که از تعاملات داخلی سیارات ناشی می‌شوند. در سناریوهای مربوط به عبور ستاره‌ها، معمولاً چندین سیاره از منظومه حذف می‌شوند؛ اتفاقی که در حدود نیمی از شبیه‌سازی‌ها رخ داده است. در حالی که بی‌ثباتی‌های داخلی، هرچند گاه به گاه، به‌ندرت منجر به اخراج سیارات متعدد می‌شوند. یکی از یافته‌های تکان‌دهنده این پژوهش آن است که احتمال بی‌ثباتی مداری زمین بر اثر برخوردهای ستاره‌ای، صدها برابر بیشتر از چیزی است که قبلاً تصور می‌شد. این یافته نگرش دانشمندان نسبت به پایداری درازمدت سامانه‌های سیاره‌ای را به‌طور بنیادین تغییر می‌دهد.
نگاهی هوشیارانه به همسایگی کیهانی
اگرچه وقوع چنین حوادثی در مقیاس زمانی پنج میلیارد سال آینده پیش‌بینی می‌شود، اما این پژوهش لایه جدیدی از آسیب‌پذیری را در درک انسان از جایگاه خود در کیهان می‌گشاید. پیش از این تصور می‌شد پایان زمین در زمانی رخ می‌دهد که خورشید به مرحله غول سرخ برسد، اما اکنون این احتمال وجود دارد که یک ستاره سرگردان و بی‌خبر از راه رسیده، با عبوری نزدیک، زمین را به سمت اعماق سرد و تاریک فضای میان‌ستاره‌ای پرتاب کند.
این سناریوها شاید برای نسل بشرِ امروز تهدیدی مستقیم نباشند، اما یادآور شکنندگی موقعیت زمین در میان نیروهای عظیم و بی‌رحم کیهانی‌اند. علم با هر پیشرفت خود، نه‌تنها ما را به دانش بیشتری می‌رساند، بلکه هم‌زمان، تصویری واقع‌گرایانه‌تر و گاه نگران‌کننده‌تر از جایگاه‌مان در جهان هستی ارائه می‌دهد.
