گذرنامه بیومتریک که امروزه در بیشتر کشورها برای مسافرت صادر می‌شود نشان دهنده توسعه قابل‌توجه خدمات مسافرت‌های بین‌المللی است.
گذرنامه بیومتریک یا گذرنامه زیست‌سنجشی که به آن گذرنامه‌ی الکترونیک نیز می‌گویند، یک سند هویتی مسافرتی است که از یک تراشه جاسازی‌شده و یک آنتن تشکیل شده‌است. ضرورت داشتن گذرنامه بیومتریک برخورداری از امکانات امنیتی است که احتمال سرقت هویت و جعل گذرنامه را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند و سفری بی‌دغدغه‌تر و پربازده‌تر را ممکن می‌کنند. این گذرنامه‌ها برای افزایش امنیت و آسان کردن و دقیق‌تر کردن احراز هویت در کنترل‌های مرزی طراحی شده‌اند. در ایران صدور گذرنامه‌ی بیومتریک از سال ۲۰۱۱ آغاز شده است.
تراشه جاسازی شده
تراشه این گذرنامه حاوی اطلاعات بیومتریک فرد دارنده آن است؛ از قبیل ویژگی‌های چهره، اثر انگشت و تصویر اسکن‌شده از عنبیه. تراشه گذرنامه بیومتریک نیز مانند تراشه کارت‌های اعتباری بدون تماس وقتی در فاصله‌ی ۴ سانتیمتری یک آنتن مخابره دیگر قرار می‌گیرد، برق القاء‌شده را دریافت می‌کند و در نتیجه برای ارسال و دریافت سیگنال فعال می‌شود.
تراشه یکی از مهم‌ترین اجزاء گذرنامه بیومتریک است و محل آن به‌طور معمول درون جلد گذرنامه است. این تراشه که یک سامانه بازشناسی امواج رادیویی (RFID)است در بردارنده نام، تاریخ تولد و درمجموع داده‌های بیومتریک مورد نیاز برای تشخیص هویت دارنده گذرنامه است. به‌عبارتی‌دیگر، دارای اطلاعات بیومتریک رمزنگاری شده‌است تا برای تشخیص چهره و تشخیص هویت از طریق شناسایی شبکیه و اثر انگشت مورد استفاده قرار گیرد.
اسکنرهای ویژه کنترل مرزی داده‌های تراشه را خوانش می‌کنند. سیستم بازرسی گذرنامه در محل کنترل گذرنامه این اطلاعات بیومتریک را با مشخصات فیزیکی مسافر تطبیق می‌دهد تا هویت او تأیید شود. اگر مطابقت داشته‌باشند، درب کوچک باز می‌شود و مسافر می‌تواند عبور کند.
داده‌های بیومتریک
برای صدور گذرنامه بیومتریک لازم است عکس‌های دیجیتالی با وضوح بالا از فرد متقاضی گذرنامه گرفته شده و در تراشه ذخیره شوند. نرم‌افزار تشخیص چهره می‌تواند این تصاویر را تجزیه‌وتحلیل کند تا هویت مسافر باز بینی شود.
بسیاری از گذرنامه‌های بیومتریک نسخه‌ای از اثر انگشت افراد را نیز در خود دارند. در مرحله تقاضای صدور گذرنامه، اثر انگشت فرد متقاضی اسکن شده و در تراشه ذخیره می‌شود. در برخی از کشورها عنبیه چشم را نیز اسکن و ذخیره می‌کنند. الگوهای درون بخش رنگی چشم نیز مانند اثر انگشت هر فرد در هیچ فرد دیگری تکرار نمی‌شوند. ازاین‌رو، به‌عنوان یک نشانه هویتی اسکن شده و ذخیره می‌شوند.
ویژگی‌های امنیتی
امضاهای دیجیتالی از داده‌های ذخیره‌شده در تراشه محافظت می‌کنند تا از دسترسی بدون اجازه افراد دیگر جلوگیری شود و کسی نتواند این اطلاعات را دستکاری کند و تغییر دهد. امضاء دیجیتالی تضمینی است برای امن ماندن اطلاعات فردی که بدون تشخیص دارنده آن قابل تغییر نیست.
اطلاعات ذخیره‌شده روی تراشه رمزنگاری می‌شوند و این خود یک لایه امنیتی دیگر است. تنها سیستم‌های کنترل مرزی که مجوز دارند می‌توانند این داده‌ها را رمزگشایی کرده و خوانش کنند.
ناحیه قابل‌خوانش با دستگاه (MRZ)
یک گذرنامه‌ی بیومتریک علاوه بر تراشه، دارای ناحیه قابل‌خوانش با دستگاه (MRZ)روی صفحه آن است. در ناحیه قابل‌خوانش، مشخصات دارنده گذرنامه در فرمتی هستند که سیستم‌های کنترل مرزی می‌توانند به‌سرعت آن‌هارا اسکن و پردازش کنند. این ناحیه تکمیل‌کننده داده‌های ذخیره شده در تراشه هستند و بدین‌صورت صحت‌سنجی هویت مسافر و اعتبار گذرنامه در زمانی بسیار کوتاه و به شکلی کارآمد انجام می‌شود.
مخالفت با گذرنامه بیومتریک
مدافعان حریم شخصی در بسیاری از کشورها به عدم شفاف‌سازی درباره این‌که یک تراشه گذرنامه به‌طور دقیق چه محتویاتی دارد و این‌که ممکن است بر آزادی های مدنی اثر بگذارد اعتراض می‌کنند. مشکل اصلی که آن‌ها بر آن تأکید دارند این است که داده‌های گذرنامه به وسیله فناوری بازشناسی با امواج رادیویی (RFID)وایرلس قابل انتقال هستند و این می‌تواند آسیب‌پذیری بزرگی باشد. اگرچه این ویژگی رایانه‌های چک‌کننده هویت را قادر می‌سازد اطلاعات شخصی یک فرد را بدون اتصال فیزیکی برداشت کنند اما هر فرد دیگری که تجهیزات لازم را داشته باشد نیز می‌تواند همین کار رایانه را انجام دهد. اگر اطلاعات شخصی و شماره گذرنامه روی تراشه رمزنگاری نشده باشند، این اطلاعات ممکن است به دست افرادی که نباید بیافتند.
بیشتر اقدامات امنیتی برای مقابله با شهروندان غیرقابل اعتماد طراحی شده‌اند اما جامعه امنیتی که رویکرد علمی دارد به‌تازگی با تهدیدهای امنیتی از جانب بازبین‌های غیرمطمئن ازجمله سازمان‌های دولتی فاسد که با استفاده از سیستم‌های الکترونیکی ناامن و ضعیف اعمال می‌شوند مقابله می‌کند. راه‌حل‌های رمزنگاری جدید مثل بیومتریک یا زیست‌سنجی خصوصی نیز پیشنهاد شده‌اند تا سرقت داده‌های هویتی که در حجم انبوه اتفاق می‌افتند را کاهش دهند. دانشمندان علوم رایانه هنوز در حال مطالعه روی این راه‌حل‌ها هستند، ازاین‌رو هنوز روی گذرنامه‌های بیومتریک آزمایش نشده‌اند.
