در شرایط جنگی و وقوع حملات مختلف، رنگ دود ناشی از انفجار می‌تواند سرنخی درباره نوع ماده منفجره و شدت حمله ارائه دهد. شناخت این رنگ‌ها برای ایمنی حیاتی است، زیرا هر کدام نشان‌دهنده شرایط متفاوتی هستند. در ادامه، رنگ‌های رایج دود و اقدامات لازم برای مواجهه با آن‌ها بررسی می‌شود.
دود سفید
دود سفید معمولاً از انفجار مواد مثل باروت یا مواد آتش‌زا با احتراق کامل تولید می‌شود. این دود نشان‌دهنده آزاد شدن گازهای داغ و کم‌خطرتر است، اما ممکن است همراه با مواد شیمیایی سمی مثل مونوکسید کربن باشد. شدت انفجار، بسته به مقدار ماده، ممکن است متوسط تا بالا باشد.
اقدامات لازم: سریعاً از محل دور شوید، ماسک تنفسی (اگر در دسترس است) بزنید و در فضای باز با جریان هوا پناه بگیرید. از تماس با دود خودداری کنید، چون ممکن است ریه‌ها را تحریک کند.
دود زرد یا نارنجی
دود زرد یا نارنجی، خطرناک‌ترین نوع دود است و اغلب از مواد شیمیایی خاص مثل نیترات‌ها یا مواد فسفری تولید می‌شود که در سلاح‌های پیشرفته استفاده می‌شوند. این رنگ نشان‌دهنده حضور گازهای سمی مثل کلرین یا فسژن است و خطر بسیار بالایی دارد و استنشاق آن پیامدهای جدی برای سلامت انسان دارد.
اقدامات لازم: فوراً به پناهگاه کاملاً بسته بروید و از هرگونه تماس با دود خودداری کنید. ماسک شیمیایی (اگر موجود است) ضروری است. پنجره‌ها را مهر و موم کنید و منتظر کمک حرفه‌ای باشید. قرار گرفتن در معرض این دود می‌تواند کشنده باشد، پس تماس با اورژانس حیاتی است.
دود سیاه
دود سیاه اغلب از انفجار مواد نفتی، پلاستیک، یا مواد شیمیایی سنگین مثل TNT ایجاد می‌شود. این رنگ نشان‌دهنده احتراق ناقص و آزاد شدن ذرات کربن و گازهای سمی مثل دی‌اکسید گوگرد است. معمولاً با انفجارهای قوی و مخرب همراه است.
اقدامات لازم: فوراً به پناهگاه ایمن بروید و درها و پنجره‌ها را ببندید. از ماسک ضدگاز یا پارچه مرطوب برای محافظت از ریه‌ها استفاده کنید. از نزدیک شدن به منبع دود پرهیز کنید، چون سمیت بالایش می‌تواند منجر به مسمومیت شدید یا مرگ شود.
دود خاکستری
دود خاکستری معمولاً ترکیبی از مواد مختلف مثل فلزات یا مواد آلی سوخته است و ممکن است از انفجارهای ترکیبی (مثل بمب‌های دست‌ساز) ناشی شود. این دود نشان‌دهنده سطح متوسط خطر است، اما می‌تواند حاوی ذرات معلق خطرناک باشد.
اقدامات لازم: به‌سرعت از منطقه خارج شوید و از تنفس دود اجتناب کنید. اگر در فضای بسته هستید، تهویه را قطع کنید و با پارچه مرطوب دهان و بینی را بپوشانید. در صورت بروز علائم مثل سرفه یا سرگیجه، به اورژانس مراجعه کنید.
دود سبز
دود سبز معمولاً از مواد شیمیایی خاص مثل باریوم یا رنگ‌دانه‌های نظامی برای سیگنال‌دهی تولید می‌شود. این دود ممکن است نشان‌دهنده انفجار کنترل‌شده یا علامت‌دهی باشد، اما می‌تواند سمی باشد اگر مواد شیمیایی خاص در آن آزاد شوند.
اقدامات لازم: از نزدیک شدن به منبع دود پرهیز کنید و در صورت امکان از ماسک استفاده کنید. اگر بوی تند احساس کردید، به‌سرعت به فضای باز یا پناهگاه بروید. در صورت بروز علائم مسمومیت (مثل تهوع)، فوراً کمک پزشکی بخواهید.
عوامل تأثیرگذار و ایمنی کلی
رنگ دود به نوع ماده منفجره، شرایط محیطی (مثل رطوبت) و ترکیبات شیمیایی بستگی دارد. در زمان جنگ، تشخیص سریع و واکنش مناسب جان افراد را نجات می‌دهد. دودهای رنگی ممکن است با مواد سیگنال‌دهنده یا شیمیایی مخلوط شوند، پس همیشه فرض را بر خطر بالا بگذارید.
اقدامات عمومی در مواجهه با دود انفجار
- همیشه یک کیت کمک‌های اولیه و ماسک در دسترس داشته باشید.
- از پناهگاه‌های ایمن با تهویه کنترل‌شده استفاده کنید.
- اخبار محلی را دنبال کنید تا از نوع حمله و توصیه‌ها آگاه شوید.
- در صورت عدم اطمینان، فرض کنید دود سمی است و سریع عمل کنید.
