کانال پاناما، شاهکاری مهندسی که اقیانوس اطلس و آرام را به یکدیگر متصل می‌کند، از ابتدا یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجاری جهان بوده است. این آبراه بیش از ۱۰۰ سال پیش با استفاده از سیاست‌های فشار نظامی و دیپلماسی آمریکا ساخته شد. حالا پس از ۲۵ سال از واگذاری کامل این کانال به پاناما، این کشور دوباره با تهدیداتی از سوی ایالات متحده مواجه شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده که کانال باید به ایالات متحده بازگردد، ادعایی که باعث واکنش شدید مقامات پانامایی شده است.
کانال پاناما چگونه ساخته شد؟
در سال ۱۹۰۳ پاناما بخشی از کلمبیا بود و بسیاری از مردم این منطقه به دلیل بی‌توجهی دولت مرکزی، خواستار استقلال بودند. در همان زمان، ایالات متحده به دلیل اهمیت استراتژیک پاناما تصمیم به ساخت کانال گرفت. پس از شکست مذاکرات با کلمبیا، تئودور روزولت، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، نیروی نظامی به منطقه اعزام کرد تا از جنبش استقلال پاناما حمایت کند.
در نهایت پاناما استقلال یافت اما توافقنامه‌ای با آمریکا امضا شد که به این کشور اجازه داد کانال را بسازد و برای مدت نامحدودی کنترل آن را به دست بگیرد. این توافقنامه باعث نارضایتی شدید پانامایی‌ها شد، زیرا کانال که کشورشان را به دو نیم تقسیم می‌کرد، تحت کنترل کامل آمریکایی‌ها بود و پانامایی‌ها حتی اجازه ورود به منطقه کانال را نداشتند.
چالش‌های ساخت کانال
تلاش برای ساخت کانال پاناما پیش از ورود آمریکا، توسط فرانسه و مهندس مشهور، فردیناند دولسپس، آغاز شد. اما این پروژه به دلیل شیوع بیماری‌هایی مانند مالاریا و تب زرد و سوءمدیریت مالی با شکست مواجه شد.
با ورود آمریکا، ارتش مهندسی این کشور طرحی نوین با استفاده از سیستم قفل‌ها ارائه داد که امکان عبور کشتی‌ها را از دریاچه گاتون، بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی زمان خود، فراهم کرد. در سال ۱۹۱۳ ساخت کانال به پایان رسید و رئیس‌جمهور وقت آمریکا، وودرو ویلسون، با فشار یک دکمه از کاخ سفید آبگیری نهایی آن را انجام داد.
دوران استعمار و اعتراضات
کانال پاناما برای مدت طولانی تحت کنترل آمریکا باقی ماند و سود هنگفتی را برای این کشور به همراه داشت. با این حال، پانامایی‌ها به شدت از وضعیت خود ناراضی بودند. آنها نمی‌توانستند وارد منطقه کانال شوند، در حالی که آمریکایی‌ها در این منطقه امکانات رفاهی پیشرفته‌ای داشتند.
این تنش‌ها در سال ۱۹۶۴ به اوج خود رسید، زمانی که دانشجویان پانامایی پرچم کشور خود را در منطقه کانال برافراشتند و درگیری شدیدی میان آنها و سربازان آمریکایی رخ داد که به کشته شدن ۲۲ پانامایی و ۴ نیروی آمریکایی انجامید.
واگذاری کانال به پاناما
پس از سال‌ها مذاکره، در سال ۱۹۷۷ جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، و عمر توریخوس، رهبر پاناما، توافقنامه‌ای امضا کردند که بر اساس آن کانال پاناما تا پایان سال ۱۹۹۹ به طور کامل به پاناما واگذار شد.
توسعه و اهمیت اقتصادی کانال
در سال ۲۰۰۷، پاناما یک پروژه عظیم برای گسترش کانال آغاز کرد تا امکان عبور کشتی‌های بزرگ‌تر فراهم شود. این پروژه که ۵ میلیارد دلار هزینه داشت، در سال ۲۰۱۶ به بهره‌برداری رسید و ظرفیت کانال را بیش از دو برابر کرد.
کانال پاناما امروز منبع اصلی درآمد این کشور است و سالانه حدود ۵ میلیارد دلار سود خالص تولید می‌کند. بیش از ۲۳ درصد از درآمد ملی پاناما به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به کانال وابسته است.
واکنش‌ها به تهدیدات ترامپ
دونالد ترامپ اخیراً ادعا کرده که چین کنترل کانال پاناما را در دست گرفته است، ادعایی که مقامات پانامایی و کارشناسان به شدت رد کرده‌اند. خوزه رائول مولینو، رئیس‌جمهور پاناما، تأکید کرده که کانال پاناما تحت مالکیت و مدیریت پانامایی‌ها باقی خواهد ماند. او تهدیدات ترامپ را به منزله دخالت در حاکمیت ملی کشورش دانسته است.
