شرایط و ضوابط شرکت در آزمون
شرکت در این آزمون مستلزم احراز شرایط عمومی و اختصاصی مشخصی است که در دفترچه راهنمای آزمون ذکر می‌شود. مهم‌ترین شرایط عمومی عبارت‌اند از: اعتقاد به دین اسلام یا یکی از ادیان رسمی کشور و التزام به قانون اساسی، تابعیت جمهوری اسلامی ایران و عدم سوء‌سابقه سیاسی، عدم سوءپیشینه کیفری و محرومیت از حقوق اجتماعی، عدم اعتیاد به دخانیات و مواد مخدر و برخورداری از سلامت جسمی و روانی متناسب با شغل مورد درخواست. همچنین انجام خدمت دوره ضرورت یا داشتن کارت معافیت دائم برای آقایان الزامی است.
داوطلب نباید از استخدام در دستگاه‌های اجرایی ممنوعیت قانونی داشته باشد، نباید نیروی بازخرید یا بازنشسته دستگاه‌های اجرایی باشد و نیز در زمان ثبت‌نام به صورت رسمی یا پیمانی در استخدام نهادهای دولتی نباشد. از شرایط مهم دیگر تطابق مدرک تحصیلی با رشته شغلی انتخابی است؛ هر شغل در دفترچه آزمون دارای رشته‌های تحصیلی مورد قبول خود است و داوطلب باید مدرک تحصیلی در یکی از رشته‌های اعلام‌شده برای آن شغل داشته باشد.
شرط حداکثر سن برای اکثر داوطلبان داشتن حداکثر ۴۰ سال تمام (متولدین ۱۳۶۴ به بعد) و حداقل سن ۲۰ سال است و برای دارندگان مدرک دکتری حداکثر سن ۴۵ سال تعیین شده است. شایان ذکر است بر اساس مقررات، در برخی موارد مانند داشتن سابقه خدمت در جبهه، عضویت در خانواده شهدا و ایثارگران یا داشتن فرزند، سقف سنی می‌تواند طبق ضوابط تا حدی افزایش یابد.
تمامی داوطلبان لازم است دفترچه راهنمای ثبت‌نام را به‌دقت مطالعه کرده و پس از اطمینان از دارا بودن همه شرایط عمومی و اختصاصی ذکرشده، نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند.
مواد امتحانی و منابع مطالعاتی آزمون
سوالات آزمون کتبی به دو بخش دروس عمومی و دروس تخصصی تقسیم می‌شوند. بخش عمومی برای همه داوطلبان مشترک بوده و معمولاً شامل مواد درسی زیر است:
- معارف اسلامی و مبانی اسلامی–انقلابی (حدود ۱۰٪ سهم آزمون)
- زبان و ادبیات فارسی (حدود ۶٪)
- آشنایی با قوانین و مقررات (اسناد بالادستی و دانش اجتماعی) – شامل اطلاعات عمومی، حقوق اساسی و مقررات اداری (حدود ۶٪)
- زبان انگلیسی (عمومی) (حدود ۶٪)
- هوش و توانمندی‌های ذهنی (استعداد تحصیلی) (حدود ۶٪)
- فناوری اطلاعات (مهارت‌های هفت‌گانه ICDL) (حدود ۶٪)
این دروس مجموعاً حدود ۴۰٪ امتیاز آزمون کتبی را تشکیل می‌دهند. سؤالات هر درس به صورت تستی چهارگزینه‌ای طراحی شده و نمره منفی به ازای پاسخ‌های غلط منظور می‌شود.
بخش تخصصی آزمون شامل سوالات مرتبط با رشته شغلی اختصاصی هر داوطلب است و حدود ۶۰٪ امتیاز آزمون کتبی را به خود اختصاص می‌دهد. مواد امتحانی تخصصی برای هر شغل در دفترچه ثبت‌نام ذکر شده و بسته به رشته و شغل متفاوت است؛ به عنوان مثال، رشته‌های شغلی حسابداری سوالات تخصصی در زمینه حسابداری و مالی خواهند داشت، رشته‌های فنی مهندسی سوالات تخصصی فنی مرتبط و… . توصیه می‌شود داوطلبان حتماً مفاد دفترچه را برای اطلاع از دروس تخصصی هر شغل مطالعه نمایند.
منابع مطالعاتی: برای موفقیت در آزمون، داوطلبان باید با توجه به مواد امتحانی فوق، منابع مناسبی را مطالعه کنند. در جدول زیر برخی منابع پیشنهادی برای مطالعه دروس عمومی آورده شده است
درس عمومی منبع مطالعاتی پیشنهادی
| معارف اسلامی | کتاب‌های «اندیشه ۱ و ۲» تالیف آیت‌الله جعفر سبحانی |
| زبان و ادبیات فارسی | کتاب «فارسی عمومی» دانشگاه پیام‌نور (تالیف گروه مؤلفان) |
| قوانین و مقررات اداری و استخدامی | کتاب «آشنایی با قوانین و مقررات استخدامی» تالیف داود عبادیانی |
| اطلاعات عمومی و دانش روز | کتاب «دانش مسائل روز» تألیف سمیه ملک‌ملکان و علیرضا صرفی |
| زبان انگلیسی عمومی | کتاب واژگان زبان انگلیسی جامع کنکور به روش TICK EIGHT تألیف عباس زاهدی |
| هوش و توانمندی‌های ذهنی | کتاب «هوش و توانمندی‌های عمومی» تالیف معصومه صادقی و لاچین جعفری |
| فناوری اطلاعات (مهارت ICDL) | مجموعه کتاب‌های ICDL «سبز» تالیف سید علی موسوی (جلد ۱ و ۲) |
به طور کلی برای دروس عمومی، مطالعه منابعی مانند کتاب‌های درسی دبیرستان و دانشگاه مربوط به هر درس، جزوات معتبر و نمونه سوالات سال‌های گذشته مفید است.
برای دروس تخصصی نیز مراجعه به کتاب‌ها و جزوات دانشگاهی رشته تخصصی هر شغل و مرور نمونه سوالات تخصصی آزمون‌های گذشته توصیه می‌شود. وب‌سایت‌های معتبری نظیر ای-استخدام و ایران استخدام مجموعه‌ای از سوالات سال‌های قبل و جزوات رایگان را ارائه کرده‌اند که می‌تواند در آمادگی داوطلبان موثر باشد.
همچنین برخی موسسات آموزشی بسته‌های جامع آمادگی آزمون (شامل درسنامه و تست) برای این آزمون منتشر کرده‌اند که داوطلبان در صورت نیاز می‌توانند از آن‌ها بهره ببرند.
دستگاه‌های اجرایی و رشته‌های شغلی مورد نیاز
آزمون استخدامی فراگیر ۱۴۰۴ به منظور تأمین نیروی انسانی چندین دستگاه اجرایی دولتی به صورت همزمان برگزار می‌شود. به گفته رئیس سازمان اداری و استخدامی، تاکنون حدود ۱۵ دستگاه اجرایی مختلف مجوز جذب نیرو در این مرحله را دریافت کرده‌اند.
سهم عمده استخدام مربوط به دو وزارتخانه بزرگ یعنی آموزش‌وپرورش و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. بر اساس برنامه اعلام‌شده، حدود ۷۰ هزار نفر در وزارت آموزش‌وپرورش و حدود ۲۷ هزار نفر در وزارت بهداشت از طریق این آزمون جذب خواهند شد.
سایر سهمیه‌ها بین دستگاه‌های اجرایی دیگر توزیع می‌شود تا مجموعاً بیش از ۱۰۰ هزار نفر استخدام شوند. جدول زیر فهرست برخی دستگاه‌های شاخص شرکت‌کننده در آزمون ۱۴۰۴ و نمونه‌ای از مهم‌ترین رشته‌ها یا مشاغل مورد نیاز هر کدام را نمایش می‌دهد:
دستگاه اجرایی حوزه‌های شغلی / رشته‌های استخدامی (نمونه‌ها)
| وزارت آموزش‌وپرورش | جذب معلمان در سطوح مختلف آموزشی: آموزگاران دوره ابتدایی، دبیران رشته‌های علوم، ریاضی و ادبیات در متوسطه، هنرآموزان فنی‌وحرفه‌ای، مربیان پرورشی و همچنین نیروهای اداری و خدماتی مدارس (حدود ۷۰ هزار سهمیه استخدامی) |
| وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی | جذب کادر درمان و بهداشت: پرستاران، بهیاران، ماماها، تکنسین‌های اتاق عمل و آزمایشگاه، کارشناسان بهداشت محیط و حرفه‌ای، پزشکان عمومی طرح نیروی انسانی و نیز نیروهای پشتیبانی و اداری بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی (حدود ۲۷ هزار نفر) |
| وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی | جذب نیرو در حوزه کار و رفاه: از جمله کارشناس‌های امور تعاون و اشتغال، بازرسان کار برای نظارت بر کارگاه‌ها، مربیان آموزش‌های مهارتی (در مراکز فنی‌وحرفه‌ای زیرمجموعه این وزارت) و کارشناسان حوزه بهزیستی و تأمین اجتماعی |
| سازمان پزشکی قانونی کشور | جذب متخصصان و کارشناسان پزشکی قانونی: شامل پزشکان متخصص آسیب‌شناسی و سم‌شناسی جهت انجام امور کارشناسی در ادارات کل پزشکی قانونی استان‌ها، کارشناسان آزمایشگاه (سم‌شناسی، ژنتیک و …)، و نیروهای اداری و دفتری مربوطه |
| سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور | جذب مربیان و کارشناسان مهارتی: از جمله مربیان آموزشی کارگاه‌های فنی‌وحرفه‌ای در مراکز آموزش مهارت کشور، کارشناسان برنامه‌ریزی آموزشی و سنجش مهارت، و کارشناسان اداره آزمون‌های حرفه‌ای |
| سازمان حفاظت محیط‌زیست | جذب کارشناسان محیط‌زیست: مانند کارشناس پایش آلودگی‌های زیست‌محیطی، کارشناس ارزیابی اثرات زیست‌محیطی پروژه‌ها، مامورین اجرایی حفاظت از مناطق حفاظت‌شده، و کارشناسان آزمایشگاه‌های محیط‌زیست |
| سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی | جذب پرسنل قضایی و اصلاحی: از جمله افسران و مراقبین انتظامی زندان، مددکاران اجتماعی جهت بازپروری زندانیان، کارشناسان اجرای احکام کیفری، و کارمندان امور اداری زندان‌ها |
| وزارت کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی | جذب نیروهای ستادی و تخصصی: مانند کارشناس امور اداری و مالی در استانداری‌ها و فرمانداری‌ها (زیرمجموعه وزارت کشور)، کارشناس اقتصادی و مالیاتی در ادارات امور اقتصادی و دارایی استان‌ها، کارشناس گمرک در گمرکات استان‌ها (زیرمجموعه وزارت اقتصاد) |
| سایر سازمان‌ها | به‌جز موارد فوق، ده‌ها نهاد دیگر دولتی نیز استخدام دارند. برای مثال می‌توان به سازمان بهزیستی کشور (جذب مددکار اجتماعی و کارشناسان توان‌بخشی)، سازمان سنجش آموزش کشور (کارشناسان آزمون و فناوری اطلاعات)، دانشگاه فرهنگیان (مدرسان تربیت معلم و کادر آموزشی)، پست بانک ایران (کارکنان امور بانکی شعب)، سازمان بازرسی کل کشور (بازرسان اداری و مالی)، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (راهنمایان گردشگری و کارشناسان میراث فرهنگی)، سازمان تبلیغات اسلامی (مبلّغان و کارشناسان فرهنگی)، سازمان تعزیرات حکومتی (بازرسان و کارشناس امور تعزیرات) و … اشاره کرد. فهرست کامل دستگاه‌های مشارکت‌کننده و رشته‌های شغلی مورد نیاز آن‌ها در دفترچه آزمون ذکر شده است که داوطلبان می‌توانند برای جزئیات بیشتر به آن مراجعه نمایند. |
نکته: در آزمون فراگیر پیشین (دوازدهم) دستگاه‌هایی نظیر وزارت ورزش و جوانان، وزارت کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت میراث‌فرهنگی، سازمان‌های بهزیستی، محیط‌زیست، زندان‌ها، تبلیغات اسلامی، تعزیرات حکومتی، گمرک ایران، سازمان بازرسی کل کشور، شرکت مدیریت منابع آب ایران و … نیز حضور داشتند. بسیاری از این نهادها در آزمون جدید نیز با عناوین شغلی مورد نیاز خود اقدام به جذب نیرو می‌کنند.
نحوه ثبت‌نام، مدارک مورد نیاز و هزینه شرکت در آزمون
ثبت‌نام آزمون به صورت اینترنتی و از طریق سایت مرکز آزمون‌های جهاد دانشگاهی (HRTC) انجام می‌شو. داوطلبان در مهلت اعلام‌شده (خرداد ۱۴۰۴) باید به سامانه ثبت‌نام مراجعه کرده و پس از تهیه کارت ثبت‌نام و دریافت سریال ثبت‌نام، فرم اینترنتی را تکمیل نمایند.
هزینه ثبت‌نام دوره قبل (آزمون ۱۴۰۳) مبلغ ۳۶۸ هزار تومان به علاوه ۴ هزار تومان هزینه خدمات پیامکی بود؛ انتظار می‌رود هزینه ثبت‌نام ۱۴۰۴ نیز در همین حدود تعیین شود (مبلغ دقیق همزمان با انتشار دفترچه ثبت‌نام اعلام خواهد شد). پرداخت هزینه به صورت الکترونیکی در سایت انجام و یک شماره سریال یا توکن ثبت‌نام در اختیار داوطلب قرار می‌گیرد. سپس داوطلب با استفاده از این سریال می‌تواند وارد فرم ثبت‌نام شده و اطلاعات خود را ثبت کند.
برای نام‌نویسی، مدارک و اطلاعاتی از داوطلب خواسته می‌شود که برخی به صورت آپلود فایل و برخی به صورت ورود داده‌های متنی است. مدارک لازم جهت ثبت‌نام عمدتاً شامل موارد زیر است: یک قطعه عکس پرسنلی ۴×۳ دیجیتال از داوطلب (با مشخصات اعلام‌شده در دفترچه)، اطلاعات هویتی (نام و نام‌خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، جنسیت)، وضعیت نظام وظیفه (برای داوطلبان مرد: کد و تاریخ کارت پایان خدمت یا معافیت)، اطلاعات تحصیلی (مقطع، رشته تحصیلی، دانشگاه محل تحصیل و تاریخ فارغ‌التحصیلی، معدل)، اطلاعات شغلی (در صورت اشتغال قبلی در دستگاه‌های دولتی: نوع استخدام قبلی، سابقه و محل خدمت)، سهمیه ایثارگری یا معلولیت (در صورت برخورداری: درج نوع سهمیه و کد ایثارگری یا گواهی معلولیت از بهزیستی)، و اطلاعات محل سکونت (استان، شهر، آدرس و کدپستی).
داوطلبان باید این اطلاعات را به‌دقت در فرم ثبت‌نام درج نموده و از صحت آن‌ها اطمینان حاصل کنند؛ در صورت وارد کردن اطلاعات نادرست یا خلاف واقع، طبق مقررات از ادامه روند استخدام محروم خواهند شد. پس از تکمیل ثبت‌نام و دریافت کد رهگیری، داوطلبان باید منتظر صدور کارت ورود به جلسه و برگزاری آزمون باشند.
تذکر: دفترچه راهنمای ثبت‌نام سیزدهمین آزمون فراگیر همزمان با آغاز نام‌نویسی بر روی سایت ثبت‌نام قرار می‌گیرد. مطالعه دقیق این دفترچه به داوطلبان توصیه می‌شود، چرا که جزئیات کامل شرایط، ظرفیت‌های استخدامی هر دستگاه به تفکیک استان، رشته‌های تحصیلی مجاز برای هر شغل و راهنمای تکمیل فرم ثبت‌نام در آن درج شده است.
نتایج آزمون، روند گزینش و قبولی نهایی
پس از برگزاری آزمون کتبی در تیرماه، معمولاً طی چند هفته تا حدود یک ماه بعد، نتایج اولیه اعلام می‌شود. در نتایج اولیه اسامی داوطلبانی که حد نصاب لازم را در امتحان کتبی کسب کرده و به مرحله بعد راه یافته‌اند (دو یا چند برابر ظرفیت هر شغل) اعلام می‌گردد. این افراد به عنوان چند برابر ظرفیت برای مرحله مصاحبه معرفی می‌شوند و باید طبق زمان‌بندی اعلامی برای ارائه مدارک و انجام مصاحبه حضوری اقدام کنند.
معمولاً اطلاعیه‌هایی از سوی جهاد دانشگاهی یا سازمان سنجش (مجری آزمون) منتشر می‌شود که جزئیات مدارک مورد نیاز و زمان مراجعه پذیرفته‌شدگان مرحله اول به دستگاه مربوطه را مشخص می‌کند. در این مرحله داوطلبان باید اصل و کپی مدارک هویتی، تحصیلی، مدارک ایثارگری یا سوابق شغلی (در صورت استفاده از سهمیه یا امتیاز)، گواهی‌های مربوط به بومی بودن و سایر مستندات خواسته‌شده را جهت راستی‌آزمایی ارائه دهند. پس از بررسی اولیه مدارک، برای داوطلبان واجد شرایط، مصاحبه علمی و گزینشی برگزار خواهد شد.
مصاحبه و ارزیابی تکمیلی (گزینش): مرحله مصاحبه معمولاً توسط خود دستگاه‌های استخدام‌کننده (یا با مشارکت سازمان سنجش/جهاد دانشگاهی) انجام می‌شود و شامل ارزیابی تخصصی مرتبط با وظایف شغل، و نیز سنجش شایستگی‌های عمومی و شناختی-شخصیتی داوطلب است.
بخش قابل توجهی از مصاحبه را سوالات عقیدتی و سیاسی و سنجش میزان آشنایی داوطلب با مبانی اعتقادی و ارزش‌های سازمانی تشکیل می‌دهد (این مرحله توسط هیئت‌های گزینش دستگاه‌ها انجام می‌شود).
علاوه بر آن، مصاحبه تخصصی در حوزه دانش شغلی مربوطه (دانش فنی، قوانین و مقررات تخصصی شغل، مهارت‌های مورد نیاز و تجربه‌های کاری مرتبط) به عمل می‌آید. برخی دستگاه‌ها ممکن است آزمون عملی یا روان‌شناختی جداگانه (مانند تست شخصیت، آزمون مهارت عملی و…) نیز برگزار کنند.
برای ایجاد شفافیت و عدالت در این مرحله، اخیراً دستورالعمل یکپارچه‌ای برای ارزیابی‌های تکمیلی تدوین شده تا معیارهای سنجش در مصاحبه مشخص و مصوب باشد. همچنین طبق تصمیم جدید سازمان اداری و استخدامی، ضریب اهمیت نتایج آزمون کتبی و مصاحبه تغییر یافته و اکنون ۷۰٪ امتیاز نهایی داوطلب بر اساس نمره آزمون کتبی و ۳۰٪ بر اساس عملکرد در مصاحبه و ارزیابی‌های تکمیلی محاسبه می‌شود. این توازن با هدف کاهش تاثیر سلیقه‌های شخصی در گزینش و رعایت عدالت استخدامی برقرار شده است.
اعلام نتایج نهایی و قبولی: پس از اتمام مصاحبه‌ها، نتایج نهایی آزمون اعلام می‌شود. در این مرحله، با در نظر گرفتن نمره کتبی و نمره مصاحبه (پس از اعمال ضرایب مربوطه) اسامی پذیرفته‌شدگان نهایی در هر شغل و دستگاه تعیین می‌گردد.
اسامی قبول‌شدگان نهایی از سوی سازمان اداری و استخدامی کشور و دستگاه‌های مربوطه اعلام و منتشر خواهد شد (از طریق سایت سازمان سنجش یا مرکز آزمون جهاد و نیز پرتال اطلاع‌رسانی دستگاه‌های استخدام‌کننده).
پذیرفته‌شدگان نهایی سپس برای طی مراحل اداری استخدام (معرفی به گزینش جهت تحقیقات محلی و استعلام عدم سوءپیشینه، معاینات پزشکی و دریافت حکم کارگزینی) به دستگاه مربوطه معرفی می‌شوند. شایان ذکر است که هیئت‌های گزینش در دستگاه‌ها پس از اعلام نتیجه نهایی نیز به بررسی صلاحیت‌های عمومی افراد (شامل بررسی عقیدتی، اخلاقی و سیاسی از طریق استعلام و تحقیق) می‌پردازند و تایید نهایی استخدام منوط به نظر گزینش است. نهایتاً پس از تایید گزینش، افراد پذیرفته‌شده برای دوره آموزشی بدو خدمت (در صورت نیاز) فراخوان شده و سپس در پست سازمانی خود مشغول به کار خواهند شد.
