براساس برآوردهای مجمع جهانی اقتصاد و موسسه مکینزی اند کامپنی معتبرترین شرکت مشاور مدیریت جهان در آمریکا، ارزش اقتصادی صنعت فضایی تا سال ۲۰۳۵ به ۱.۸ تریلیون دلار می رسد.این صنعت به علت امکان بررسی تغییرات گسترده آب و هوایی، کمک به نظارت بر زنجیره تامین جهانی، کاربردهای اقتصادی، نظامی، اطلاعاتی و غیره اهمیت زیادی دارد.با این حال کشورهای محدودی در جهان از فناوری های بومی و استقلال در زمینه تولید و پرتاب ماهواره برخوردار هستند.
در بین کشورهای جهان تنها ایران، آمریکا، ژاپن، چین، هند، فرانسه، کره جنوبی و شمالی و انگلیس از توانایی بومی پرتاب ماهواره های خود به فضا برخوردارند. روسیه و اوکراین نیز از میراث شوروی سابق بدین منظور استفاده می کنند. بنابراین توانایی ایران در این زمینه منحصر به فرد و قابل ستایش است.
پرتابگرهای فضایی ایران می توانند ماهواره هایی تا وزن ۲۰۰ کیلوگرم را حمل کرده و در مدار قرار دهند. ایران همچنین از سال گذشته موفق شد ماهواره های خود را در مدار پایین زمین که در فاصله ۴۵۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتری از آن قرار دارد، مستقر کند. ایران در حال حاضر در حال ساخت بزرگترین پایگاه فضایی غرب آسیا در جنوب کشور است که فاز اول آن تا سال جاری تکمیل خواهد شد. این دستاوردها همه در شرایط سخت تحریمی محقق می شوند.صنعت فضایی جهان که سالانه ۹ درصد رشد می کند، در سال های اخیر علاوه بر کشورهای توسعه یافته، مورد توجه کشورهای در حال توسعه نیز قرار گرفته است.
بررسی ۵ نمونه از کشورهای در حال توسعه از جمله این کشورها می توان به هند اشاره کرد که توانست به اولین کشوری مبدل شود که یک فضاپیما را در مجاورت قطب جنوب ماه که به سادگی در دسترس نیست، فرود آورد. این کشور از ماهواره های خود که با همکاری بخش خصوصی ساخته می شوند برای حل مشکلات ناشی از رشد شدید جمعیت، جمع آوری داده های تصویری برای مدیریت بخش کشاورزی و ارتقای دقیق زیرساخت ها استفاده می کند. البته هند در این زمینه به کمک های آمریکا وابسته است و در خرداد ماه گذشته برنامه همکاری مشترک همکاری فضایی دو کشور در حوزه های نظامی، مخابراتی و غیره نیز اعلام شد.اوکراین هم در تلاش است با پشتیبانی کشورهای عضو ناتو از فناوری فضایی و ماهواره ها برای تقویت توانایی جنگی خود در برابر روسیه استفاده کند. داده های جمع آوری شده از طریق رصد هوایی از صحنه نبرد به فرماندهان نظامی کمک می کند تا برای تحرک دقیق نیروها و بهینه سازی ارتباطات خود برنامه ریزی کنند. عربستان سعودی نیز با جلب حمایت هر دو بلوک شرق و غرب تلاش می کند تا صنعت فضایی خود را تا سال ۲۰۳۰ با سرمایه گذاری ۲ میلیارد دلاری توسعه دهد. هدف از این سرمایه گذاری ترویج تحقیقات علمی، تقویت امنیت ملی و انتقال اقتصاد عربستان به حوزه ای فراتر از منابع طبیعی مانند نفت و گاز است.
آمریکا، روسیه، چین، آرژانتین و فرانسه سازندگان اصلی ماهواره برای کشورهای جهان
تا دسامبر سال ۲۰۲۳ (ابتدای زمستان سال گذشته) ۹۰ کشور جهان برای ساخت ماهواره اقدام کرده اند که از میان این کشورها ۱۲ کشور برای ساخت ماهواره های خود به طور کامل از توان و دانش سایر کشورها کمک گرفته اند. این کشورها عبارتند از افغانستان، آلبانی، آنگولا، آذربایجان، بولیوی، اتیوپی، لائوس، قطر، سودان، توگو، ترکمنستان و ونزوئلا که از کمک های فنی فرانسه، آرژانتین، روسیه، آمریکا وچین بهره گرفته اند.کشورهایی که موفق به تولید و پرتاب ماهواره به طور بومی شده اند، محدود به شوروی سابق، روسیه، آمریکا، انگلیس، هند، کانادا، ایتالیا، فرانسه، استرالیا، آلمان، ژاپن، چین، کره شمالی و ایران هستند.
اقتصاد قدرتمند صنعت فضایی
بررسی های انجمن جهانی صنعت نشان می دهد که در سال ۲۰۲۳ کل درآمد این صنعت با رشدی دو درصدی به ۲۸۵ میلیارد دلار افزایش یافت.در عین حال درآمد بخش ساخت ماهواره هم با جهش ۹ درصدی به ۱۷.۲ میلیارد دلار رسید که ناشی از طراحی نرم‌افزارهای انعطاف‌پذیرتر و افزایش فزاینده تولید ماهواره‌های کوچک از طریق بهبود فرآیندهای تولید بود.
تولیدکنندگان مستقر در ایالات متحده حدود ۸۵ درصد از ماهواره های تجاری خریداری شده را که در سال ۲۰۲۳ پرتاب شدند، ساختند که در صدر آنها شرکت اسپیس ایکس قرار دارد. با این حال، گزارش موسسه تحقیقاتی برایس تک نشان می‌دهد که سهم ایالات متحده از کل درآمد حاصل از تولید ماهواره‌ها در جهان از ۶۴ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۴۶ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. علت اصلی این کاهش، پایین آمدن هزینه استفاده از فضاپیماهای حامل ماهواره ها در دیگر نقاط جهان است. درمجموع، ۹۶۹۱ ماهواره فعال تا پایان سال ۲۰۲۳ در مدار زمین به ثبت رسیده اند که این رقم نسبت به پنج سال گذشته ۳۶۱ درصد افزایش یافته است.
