در سال‌های اخیر، تغییرات آب‌وهوایی به طرز چشمگیری بر اقلیم مناطق مختلف جهان تأثیر گذاشته است. یکی از این تأثیرات غیرمعمول در صحرای آفریقا دیده شده که به دلیل بارندگی‌های غیرمنتظره و شدید، بخش‌هایی از این بیابان خشک شروع به سبز شدن کرده‌اند. این تغییرات نه تنها بر محیط زیست بلکه بر جوامع انسانی نیز تأثیرات مخربی داشته‌اند.
صحرای آفریقا سبز شد؟
صحرا معمولاً منطقه‌ای خشک و بدون پوشش گیاهی است، اما در نتیجه بارش‌های غیرمعمول، اکنون بخش‌هایی از این منطقه به طرز شگفت‌انگیزی سرسبز شده‌اند. حتی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که در بخش‌های جنوبی این بیابان که همیشه خشک و بی‌حاصل بودند، گیاهان شروع به رشد کرده‌اند.
اما این بارش‌های سنگین تنها به سرسبزی منجر نشده‌اند؛ بلکه سیل‌های ویرانگری را نیز به همراه داشته‌اند. دانشمندان معتقدند که تغییرات اقلیمی ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی سوخت‌های فسیلی، احتمال وقوع چنین رویدادهایی را بیشتر کرده‌اند.
بارش‌های بی‌سابقه در صحرای آفریقا
در مناطق شمالی خط استوا در آفریقا، معمولاً بارش‌ها در فصل تابستان (ژوئیه تا سپتامبر) افزایش می‌یابد. این پدیده به دلیل برخورد هوای گرم و خشک شمال آفریقا با هوای مرطوب استوایی رخ می‌دهد. به طور معمول، منطقه همگرایی بین گرمسیری که مسئول این بارش‌هاست، در طول تابستان به سمت شمال حرکت می‌کند. اما در تابستان امسال، این منطقه بیشتر از حد معمول به سمت شمال جابه‌جا شده و طوفان‌هایی به مناطق جنوبی صحرای آفریقا، از جمله نیجر، چاد، سودان و حتی لیبی فرستاده است.
این مناطق اکنون بین دو تا شش برابر بیشتر از مقدار معمول بارش دریافت کرده‌اند. به گفته «کارستن هاستاین»، محقق اقلیم‌شناسی دانشگاه لایپزیگ، دو عامل اصلی برای این تغییرات عجیب وجود دارد. اول، تغییر الگوی آب و هوایی از ال نینو به لا نینا که باعث تغییرات در میزان بارش این مناطق شده است. دوم، گرم شدن جهانی که باعث می‌شود منطقه همگرایی بین گرمسیری به سمت شمال حرکت کند. این حرکت، منجر به بارش بیشتر در مناطق خشک شمالی شده است.
مطالعات نشان داده‌اند که با افزایش غلظت دی‌اکسید کربن ناشی از آلودگی‌های صنعتی و سوخت‌های فسیلی، این تغییرات در آینده افزایش خواهند یافت. در واقع، این تغییرات تنها باعث سبز شدن بیابان‌ها نمی‌شود، بلکه فصول طوفانی اقیانوس اطلس را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده و در چند ماه گذشته سیل‌های ویرانگری در کشورهای آفریقایی ایجاد کرده است.
برای مثال، مناطقی از نیجر، چاد، سودان، لیبی و مصر که معمولاً بسیار خشک هستند. به گزارش سی‌ان‌ان، امسال بین 400 تا 600 درصد بارندگی بیشتر از حد معمول دریافت کرده‌اند. بارش‌های شدید در چاد منجر به سیل‌هایی شده که زندگی 1.5 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار داده و حداقل 340 نفر کشته شده‌اند. همچنین، سیل در نیجریه و سودان باعث کشته شدن صدها نفر و تخریب هزاران خانه شده است.
تغییرات اقلیمی، تأثیرات شگرفی بر محیط‌زیست و زندگی انسان‌ها دارد. بارش‌های غیرمعمول در صحرای آفریقا و سیل‌های ویرانگر در آفریقا نشان‌دهنده اثرات گسترده این تغییرات است. این تحولات، از یک سو به سرسبزی مناطق خشک منجر شده و از سوی دیگر، زندگی میلیون‌ها نفر را با خطر مواجه کرده است. اگرچه تحقیقات بیشتری برای درک دقیق این پدیده‌ها لازم است، شواهد موجود نشان می‌دهد که گرم شدن جهانی می‌تواند منجر به افزایش چنین وقایعی در آینده شود.
