علی‌حسین بیرانوند در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: به هر نوع ماده معدنی یا آلی یا بیولوژیک که عناصر غذایی داشته باشد و باعث بالا بردن حاصلخیزی خاک و افزایش عملکرد کیفی محصول شود، کود گفته می‌شود. کودها به شیمیایی، آلی یا ارگانیک، بیولوژیک تقسیم می‌شوند. عناصر پرمصرف کود شامل ازت، فسفر، پتاس، کلسیم، منیزیم و عناصر کم‌مصرف شامل آهن، روی، منگنز، مس و بر است.
او با بیان اینکه به کودهایی که مجموع عناصر یادشده را با هم و به نسبت متناسب داشته باشد، اصطلاحاً کود کامل گفته می‌شود، گفت: گیاهان مختلف برحسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش برگ و خاک، به کودهای فوق نیازمند خواهند بود.
وی بیان کرد: ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوت هستند. این تفاوت‌ها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثربخشی کودها تأثیر بسیار مهمی دارند. بنابراین شناخت کافی انواع کودهای شیمیایی قبل از انتخاب یا مصرف آن‌ها ضرورت دارد.
عضو پارک علم و فناوری لرستان ادامه داد: کودهای حیوانی مجموعه‌ای از مواد بستری، ادرار و مدفوع گاو، گوسفند، مرغ یا هر حیوان دیگری است که از محل نگهداری آن‌ها به‌دست می‌آید. درصد مواد غذایی کود حیوانی و کیفیت فیزیکی آن به عواملی مثل نوع حیوان، کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علف‌های هرز، اسپور بیماری‌ها، لارو و تخم حشرات، شن و خاک بستگی دارد.
بیرانوند اظهار کرد: درصد ازت کود گاوی بیشتر از کود گوسفندی و مرغی است؛ ولی درصد فسفر و پتاسیم کود مرغی از کودهای گاوی و گوسفندی بیشتر است. درصد مواد غذایی کودها به تغذیه دام بستگی دارد، مثلاً چنانچه جیره غذایی دام از نظر یک عنصر ضعیف باشد، کود آن نیز از نظر آن عنصر ضعیف خواهد بود یا مثلاً هرچه درصد فیبر جیره غذایی بیشتر باشد درصد فیبر مدفوع نیز زیادتر خواهد بود.
عضو پارک علم و فناوری لرستان گفت: فراوانی ترکیبات آلی ازت‌دار ساده در کود حیوانی تازه بسیار مسأله‌ساز است. تجزیه سریع این مواد سبب آزاد شدن آمونیاک و تجمع آن در مجاورت ریشه‌ها و موجب مسمومیت گیاه می‌شود. پوسیدگی اولیه کود این مشکل را مرتفع می‌کئد به همین دلیل هیچ‌گاه نباید کود حیوانی تازه را به محصول کاشته‌شده داد.
او بیان کرد: کود گیاهی یکی دیگر از راه‌های افزایش ماده آلی خاک استفاده از کود سبز در تناوب زراعی است که منظور از کود سبز شخم زدن گیاه در خاک پس از رشد کافی و بدون برداشت محصول است. اثر کود سبز بر خصوصیات فیزیکی خاک مانند کود حیوانی است.
وی ادامه داد: کمپوت عبارت از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله‌های شهری یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند، به‌طوری که مواد سمی آن‌ها از بین رفته، مواد پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده باشند. برای تهیه کمپوت می‌توان از بقایای چوب‌بری‌ها، زباله شهری، بقایای کشتارگاه‌ها و کارخانه‌های کنسرو ماهی، لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوندی استفاده کرد.
عضو پارک علم و فناوری لرستان اظهار کرد: کمپوست‌ها از نظر مواد غذایی ضعیف هستند، به استثنای بقایای کشتارگاه‌ها و کارخانه‌های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی هستند و معمولاً برای بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می‌گیرند. اثر فیزیکی کمپوست به مقدار ماده آلی آن و اثر شیمیایی کمپوست به ترکیب شیمیایی آن بستگی دارد.
بیرانوند با اشاره به فواید استفاده از کمپوست، افزود: کمپوست در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و ذخیره‌کننده بزرگی از عناصر و آب است و به این ترتیب، اعتماد و دلگرمی کشاورزان با استفاده از آن در مزارع بیشتر می‌شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می‌دهد. همچنین باعث بهبودی ساختمان خاک می‌شود و عملیات شخم را آسان‌تر می‌کند، همچنین قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می‌دهد، هوموس و مواد آلی خاک را افزایش می‌دهد و بعضی ویتامین‌ها، هورمون‌ها و آنزیم‌های مورد نیاز را تأمین می‌کند که این مواد نمی‌توانند به وسیله کودهای شیمیایی تأمین شوند. بنابراین در خاک‌های با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب است.
عضو پارک علم و فناوری لرستان گفت: وقتی در مرحله کمپوست شدن درجه حرارت به ۶۰ درجه یا بیشتر می‌رسد، عوامل پاتوژن و بیماری‌زا، تخم انگل‌ها، بذور علف‌های هرز از بین می‌رود.
بیرانوند با اشاره به اینکه کمپوستی که کاملاً آماده شده و رسیده باشد، به‌راحتی با خاک در حال تعادل قرار می‌گیرد و تهویه خاک را بهبود می‌بخشد، اظهار کرد: کمپوست کودهای اضافه‌شده را به‌راحتی و با جلوگیری از تلف شدن و هدرروی در اختیار گیاه قرار می‌دهد.
وی بیان کرد: خاک برگ که از پوسیده شدن موادی مانند دمبرگ درختان، چمن‌های قیچی‌شده و ... حاصل می‌شود ارزش غذایی چندانی ندارد و فقط برای سبک و قابل نفوذ کردن خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تهیه خاک برگ در فصل پاییز برگ‌های خشک درختانی که رگبرگ‌های ضخیم و خشن ندارند (مانند درختان میوه، افرا و نارون و …) را در محلی روی سطح زمین یا در یک گودال به‌صورت یک لایه جمع‌آوری می‌کنند، پس از آنکه با آب پاشی رطوبت لازم را تأمین کردند برای تسریع در پوسیده شدن آن‌ها مقداری کود ازته مانند اوره به آن اضافه می‌کنند. سپس یک لایه دیگر برگ می‌ریزند و با تکرار آب‌پاشی و کودپاشی به انباشتن مقدار مورد نظر برگ می‌پردازند، در اثر رشد و نمو باکتری‌ها، برگ‌ها به‌تدریج پوسیده می‌شوند. معمولاً گاهی این توده را از هم می‌پاشند و دوباره در محل دیگری روی هم می‌ریزند، این کار به‌منظور جلوگیری از ایجاد گرمای بیش از حد در درون توده که باکتری‌ها را از بین می‌برد و هوارسانی به باکتری‌های موازی انجام می‌شود.
بیرانوند اظهار کرد: در خاک‌های ماسه‌ای که خیلی سبک هستند یا خاک‌های رسی که بیش از اندازه سنگین هستند، استفاده از کود حیوانی توصیه می‌شود. اگر مقدار زیادی کود حیوانی به خاک‌های کهنه و فرسوده اضافه کنیم، خاک کیفیت مناسبی پیدا می‌کند.
عضو پارک علم و فناوری لرستان بیان کرد: برای جلوگیری از فرسودگی زمین و تقویت خاک، لازم است هر سال مقداری کود آلی (حیوانی یا خاکبرگ) همراه با کود شیمیایی به زمین اضافه شود.
بیرانوند با بیان اینکه درباره مقدار کود حیوانی هیچ محدودیت خاصی وجود ندارد، با اشاره به انواع کودهای حیوانی و خصوصیات آن‌ها، گفت: عموماً کودهای حیوانی به چهار نوع گاوی، گوسفندی، اسبی و مرغی تقسیم می‌شوند. کود اسبی فاقد بذر علف هرز است و به‌آسانی ساختمان خاک را تغییر می‌دهد و موجب بهبود کیفیت خاک می‌شود؛ اما ازنظر مواد غذایی ضعیف‌تر از سایر کودهاست.
عضو پارک علم و فناوری لرستان ادامه داد: برای پوشاندن روی بذرهای کاشته‌شده، بخصوص در چمن‌کاری، استفاده از کود اسبی توصیه می‌شود.
بیرانوند اضافه کرد: کود مرغی نسبت به سایر کودها بیشترین مواد غذایی را دارد، اما باید با سایر کودها مخلوط شود و در فصول سرد استفاده شود و کودهای گاوی بهتر از کودهای گوسفندی هستند.
