اطلاعات دقیقی از مقدار روزانه مصرف مازوت در ایران منتشر نمی‌شود. سازمان حفاظت محیط زیست هم به‌عنوان ناظر قانون هوای پاک، آماری از میزان مازوت سوزاندهشده در صنایع و نیروگاه‌ها ندارد. این سازمان اخیرا اعلام کرده که ظرفیت مصرف مازوت در ۱۴ نیروگاه بخاری ایران، روزانه ۵۲ میلیون لیتر است، اما اینکه هر نیروگاه دقیقا چقدر مازوت میسوزاند، برای محیط زیست هم روشن نیست.
مازوت یا نفت کوره به‌عنوان یکی از آلایندهترین سوخت‌ها شناخته می‌شود که طبق قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶، وزارت نفت باید گوگرد موجود در آن را کاهش داده و به حد استاندارد برساند. طبق اظهارات سازمان حفاظت محیط زیست، مازوت مصرفی در ایران، استاندارد ملی را ندارد.
مازوت ایران چقدر گوگرد دارد؟
صدیقه ترابی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، به «شرق» می‌گوید: در حال حاضر در ایران، مازوتی که در اختیار داریم و در نیروگاه‌ها سوزانده می‌شود، حاوی سه‌ونیم درصد گوگرد است، در حالی که استاندارد دنیا نیم‌درصد و استاندارد ملی ایران هشت‌دهم درصد و در نتیجه آلاینده است.
وزارت نفت هم پول ندارد
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که چرا وزارت نفت تاکنون قانون هوای پاک را اجرا نکرده و سولفور موجود در مازوت را کاهش نداده است؟ به نبود بودجه کافی اشاره کرده و می‌گوید: وزارت نفت مدعی است که به سرمایه‌گذاری قابل توجه نیاز دارد تا بتواند سولفور موجود در مازوت را کاهش دهد؛ هرچند از نظر ما روشهای دیگری هم وجود دارد تا در مدت‌زمان کوتاه برای سولفورزدایی اقدام کنند. وزارت نفت کار‌هایی را در این زمینه انجام داده، اما هنوز مازوت را به نقطه استاندارد نرسانده است، برای همین نیروگاه‌ها همچنان از مازوت آلاینده به‌عنوان سوخت پشتیبان استفاده می‌کنند.
اوضاع بنزین خوب نیست
یکی از موضوعات چالشی ایران در روز‌ها و ماه‌های گذشته، بنزین است. خبر افزایش ناگهانی قیمت بنزین هرازگاهی در فضای مجازی منتشر و بلافاصله از سوی شرکت پخش و پالایش تکذیب می‌شود، اما در این میان کیفیت نازل بنزین تکذیب‌شدنی نیست. قانون هوای پاک تأکید دارد که وزارت نفت باید بنزین یورو ۴ تولید و در شهر‌های ایران توزیع کند. حتی از چند سال قبل، کلان‌شهر‌ها در اولویت دسترسی به بنزین یورو ۴ قرار گرفتند؛ هرچند نمونه‌های بررسی‌شده نشان می‌دهد این قانون هم به‌طور کامل اجرا نشده است.
سازمان حفاظت محیط زیست درباره مقدار تولید بنزین یورو ۴ در ایران و نحوه توزیع آن هم اطلاع دقیقی ندارد. اما این سازمان هر فصل با نمونه‌برداری از بنزین و گازوئیل توزیعی در جایگاه‌های سوخت، سعی دارد کیفیت بنزین و گازوئیل را آنالیز کند.
۴۷ درصد گازوئیل غیراستاندارد
صدیقه ترابی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به نتایج آخرین نمونهبرداریها می‌گوید: «در تابستان سال جاری (۱۴۰۳)، ۵۳ درصد از نمونه‌های گازوئیل برداشت‌شده، حاوی ۵۰ ppm گوگرد و کمتر بوده که مطابق با استاندارد سازمان محیط زیست است. در ۳۵ درصد نمونه‌ها، گوگرد بین ۵۱ تا ۲۵۰ ppm و غیراستاندارد بوده است. همچنین در ۱۲ درصد نمونه‌ها مقدار گوگرد بیش از ۲۵۰ ppm بود که با استاندارد محیط زیست فاصله دارد».
ترابی تأکید دارد که در بنزین و گازوئیل توزیعی در ایران، هنوز به وضعیت استاندارد نرسیدهایم و با شرایط استاندارد فاصله داریم. شاید بتوان گفت شرایط رو به بهبود است، اما به‌هیچ‌وجه رضایت‌بخش نیست.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه احتمالا افزایش قابل ملاحظه مصرف بنزین مانعی بوده تا وزارت نفت به تکلیف قانونی خود در تولید و توزیع بنزین استاندارد عمل کند، این‌طور توضیح می‌دهد که وزارت نفت نتوانسته خود را با این افزایش مصرف تطابق بدهد. این وزارتخانه مکلف بوده حدود ۸۵ میلیون لیتر بنزین استاندارد یورو۴ در اختیار شهر‌ها بگذارد، ولی در حال حاضر مصرف روزانه به ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است. این مقدار بیش از حدی است که به وزارت نفت مکلف شده بود.
وزارت نفت پیشتر اعلام کرده بود روزانه تنها امکان تولید ۷۵ میلیون لیتر بنزین یورو۴ را دارد، در نتیجه مابقی بنزین مصرفی پایین‌تر از حد استاندارد و در نتیجه آروماتیک، گوگرد و بنزن موجود در آن خارج از حد مجاز است. بنا بر گفته ترابی، سازمان حفاظت محیط زیست از جایگاه‌های توزیع سوخت در سطح شهر‌ها نمونه‌برداری می‌کند و از آنجا که مخلوطی از بنزین استاندارد و غیراستاندارد در این جایگاه‌ها توزیع و در نمونه‌ها برداشت می‌شود، در نتیجه جمعبندی نهایی نشان از آن دارد که همچنان سوخت بنزین استاندارد نیست و با شرایط استاندارد فاصله دارد.
بنزین تهران هم آلوده است
معاون سازمان محیط زیست با اشاره به اینکه سوخت نقش تعیینکنندهای در آلودگی هوا دارد، توضیح می‌دهد: وقتی مقدار مصرف بنزین افزایش پیدا کرده، بخشی از بنزین استانداردی که تولید می‌کنند، با مقداری که استاندارد نیست هر دو توزیع میشوند و، چون ما نمونه‌برداری را از جایگاه‌ها انجام میدهیم، در مجموع در آنالیز‌های نهایی متوجه میشویم که کل بنزین توزیعی استاندارد نیست و بنزین از نظر پارامتر‌های مختلف با شرایط ایدئال فاصله دارد؛ بنابراین در کلان‌شهر‌هایی که منابع متحرک یعنی خودرو‌ها و موتورسیکلتها، عامل اصلی آلودگی هوا هستند، ما همچنان در زمینه سوخت دچار مشکل هستیم. این وضع در تهران به وضوح قابل مشاهده است که در بنزین مشکل داریم.
ناترازی سوخت و انرژی
به نظر میرسد در شرایط کنونی دغدغه وزارت نفت تأمین سوخت و انرژی مورد نیاز برای مصارف مختلف است و شاید ارتقای کیفیت سوخت و وظایف قانونی این وزارتخانه در قبال هوای پاک چندان در اولویت این وزارتخانه نباشد؛ مخصوصا که ناترازی برق و گاز در کشور واضح و کمبود تولید و توزیع سوخت آشکار است. وزارت نیرو چند هفته قبل اعلام کرد علاوه بر کمبود گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها، ذخایر گازوئیل‌شان هم نسبت به سال قبل با کمبود شدید مواجه شده و ممکن است تا نیمه دی‌ماه از لحاظ ذخایر گازوئیل به وضعیت بحرانی برسند. سخنگوی دولت هم چند روز پیش از کمبود ۶۰درصدی ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها خبر داد. روز شنبه اول دی‌ماه امسال (۱۴۰۳) هم جلسه‌ای با حضور مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری کشور، وزیر نفت و معاونان تشکیل شد تا نارسایی موجود در زنجیره تولید و توزیع بنزین، گازوئیل و سایر فراورده‌های نفتی را بررسی کنند.
وقتی ناظر قانون هوای پاک را نادیده میگیرند
شفافیت کافی در زمینه مقدار و کیفیت سوخت و انرژی توزیعی وجود ندارد. معاون سازمان محیط زیست تأکید دارد که دستیابی به اطلاعات سوخت و انرژی برای این سازمان نیز اصلا ساده نیست و بعد از پافشاری سازمان محیط زیست بخشی از اطلاعات مثل ظرفیت مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها روی میز آمده، اما این سازمان با اینکه ناظر اجرای قانون هوای پاک است، خبر ندارد که هر یک از صنایع و نیروگاه‌ها روزانه چقدر مازوت میسوزانند یا خبر ندارد مقدار دقیق تولید بنزین یورو۴ چقدر و نحوه توزیع آن در شهر‌های مختلف به چه صورت است. سؤال مهم این است که سازمان حفاظت محیط زیست در صورت عدم دسترسی به اطلاعات، چطور به اجرای قانون هوای پاک نظارت کند؟
