دانشمندان در مطالعه‌ای تازه، دقیق‌ترین نقشه‌ای که تاکنون از چشم‌انداز پنهان زیر یخ‌های جنوبگان تهیه شده، منتشر کرده‌اند. این نقشه با وضوح بالا نشان می‌دهد که این قاره‌ی یخی در زیر پوشش چند کیلومتری یخ و برف خود چگونه به نظر می‌رسد و به محققان کمک خواهد کرد تا روند تغییر و تحولات جنوبگان در شرایط گرم شدن سریع زمین را پیش‌بینی کنند.
«هامیش پریچارد»، یخچال‌شناس مرکز بررسی‌های جنوبگان بریتانیا (BAS) و مولف اصلی پژوهش، در بیانیه‌ای گفت: «تصور کنید که شربتی روی یک کیک صخره‌ای (یا اگر برایتان آشناتر است یک کلوچه شکلاتی) بریزید، همه‌ی برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌ها تعیین می‌کند که شربت به کدام سمت جریان یابد و با چه سرعتی حرکت کند.»
تیم تحقیقاتی ۵۲ میلیون نقطه داده اضافی را برای اصلاح نتایج قبلی تهیه کرد
پریچارد توضیح می‌دهد که اگر مقدار قابل‌توجهی از یخچال‌های جنوبگان ذوب شوند، همین فرآیند در آنجا رخ خواهد داد: «برخی از پشته‌ها جریان یخ را متوقف خواهند کرد، در حالی که فرورفتگی‌ها و بخش‌های صاف، مکان‌هایی هستند که در آن‌ها یخ می‌تواند با سرعت بیشتری حرکت کند.»
نقشه‌ی Bedmap3 بر پایه دو مطالعه قبلی ساخته شده که در آن‌ها جنوبگان به‌طور دیجیتالی عاری از یخ شده بود. این نقشه جدید تمام داده‌هایی را که در Bedmap1 و Bedmap2 استفاده شده بود، شامل اندازه‌گیری‌های به‌دست‌آمده از هواپیماها، ماهواره‌ها، کشتی‌ها و حتی سورتمه‌های کشیده‌شده توسط سگ‌ها را در بر می‌گیرد. اما علاوه بر آن‌ها، این تیم تحقیقاتی ۵۲ میلیون نقطه‌ی داده‌های جدید را هم برای اصلاح نتایج قبلی به کار گرفته است.
Bedmap3 توپوگرافی جنوبگان را در زیر صفحه یخی نشان می‌دهد.
در مجموع بیش از شش دهه داده برای ساخت Bedmap3 گردآوری شده است. پریچارد تأکید کرد: «این اطلاعات بنیادی، پایه و اساس مدل‌های رایانه‌ای است که ما برای بررسی چگونگی حرکت یخ در سراسر قاره با افزایش دما استفاده می‌کنیم.»
نقشه‌ی جدید به‌صورت کدگذاری‌شده با رنگ، ارتفاع بستر سنگی جنوبگان را نسبت به سطح دریا نشان می‌دهد و مرتفع‌ترین کوه‌ها و عمیق‌ترین دره‌های این قاره را برجسته می‌کند. این نقشه‌ی توپوگرافی با جزئیات بی‌سابقه‌ای بخش‌هایی که کمتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، از جمله اطراف جنوبگان را آشکار می‌کند.
دانشمندان برای ترسیم نقشه از اندازه‌گیری‌های راداری، لرزه‌نگاری و گرانشی استفاده کرده‌اند تا بستر سنگی را نقشه‌برداری کرده و ضخامت لایه یخی را تخمین بزنند. برخلاف انتظارشان، آن‌ها دریافتند که ضخیم‌ترین یخ جنوبگان در یک دره‌ی بی‌نام و نشان در سرزمین «ویلکز» (واقع در شرق این قاره) قرار دارد.
براساس مطالعات قبلی، ضخیم‌ترین یخ جنوبگان در حوضه «اسطرلاب» در سرزمین ادلی قرار داشت. اما تفاوت ضخامت یخ میان این دو منطقه اندک است: ضخامت یخ در حوضه اسطرلاب حدود ۴٫۷ کیلومتر است، درحالی که در سرزمین ویلکس این مقدار تقریباً به ۴٫۸ کیلومتر می‌رسد.
ضخامت ورقه یخی در قطب جنوب در ضخیم ترین نقطه خود تقریباً به ۴٫۸ کیلومتر می‌رسد.
پژوهش جدید همچنین با جزئیاتی بی‌سابقه، شکل صفحه یخی و قفسه‌های یخی شناور در حاشیه قاره را آشکار می‌کند.
«پیتر فرتول»، یکی از نویسندگان مطالعه و کارشناس نقشه‌برداری در «BAS»، می‌گوید: «به‌طور کلی، مشخص شده که صفحه یخی جنوبگان ضخیم‌تر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌کردیم و حجم بیشتری از آن روی بستری سنگی زیر سطح دریا قرار دارد.»
اگرچه ضخامت زیاد یخ به‌خودی‌خود مشکل‌ساز نیست، این واقعیت که بخش عمده‌ای از آن در زیر سطح دریا قرار گرفته، نگران‌کننده است، زیرا آب دریا که نسبتاً گرم‌تر است، می‌تواند وارد این صفحه یخی شود. فرتول افزود: «این مورد، یخ را در معرض خطر بیشتری برای ذوب شدن قرار می‌دهد.» او تأکید کرد: «Bedmap3 به ما نشان می‌دهد که جنوبگان از آنچه پیش‌تر تصور می‌کردیم، کمی آسیب‌پذیرتر است.»
مطالعه در مجله «Scientific Data» منتشر شده است.
