در ۲۴ ساعت اخیر بیش از ۱۰۰ پیغام در واتساپ نوشتم که هیچ‌کدام از آن‌ها چندان هیجان‌انگیز نبودند. با خانواده‌ام برنامه‌ریزی کردم، پروژه‌های کاری را با همکارانم در میان گذاشتم و از سوی دیگر برخی اخبار و شایعات را با دوستانم بررسی کردیم.
شاید من کار خودم را انجام دهم، اما حتی خسته‌کننده‌ترین پیام‌های من به‌طور پیش‌فرض رمزگذاری شده بودند و از سرورهای رایانه‌ای قدرتمند واتساپ که در مراکز داده‌های مختلف در سراسر جهان قرار دارند، استفاده می‌کردند.
با وجودی که این عملیات ارزانی نیست ولی نه من و نه هیچ‌کدام از افرادی که با آن‌ها چت می‌کردم، هرگز پولی برای استفاده از واتساپ، پلتفرمی که در سراسر دنیا نزدیک به سه میلیارد کاربر دارد، نمی‌پردازیم. اینجا این سؤال مطرح می‌شود که واتساپ چطور درآمدزایی می‌کند؟
باید این را در نظر داشته باشیم که شرکت مادرِ بزرگی به نام متا (مالک فیس‌بوک و اینستاگرام)، پشت واتساپ نیز هست.
حساب‌های شخصی واتساپ رایگان هستند؛ چون واتساپ درآمدزایی‌اش را از مشتریان شرکتی که می‌خواهند با کاربرانی عادی ارتباط برقرار کنند، حاصل می‌کند.
از پارسال، شرکت‌ها این امکان را پیدا کرده‌اند تا به صوت رایگان کانال‌هایی را در واتساپ راه‌اندازی کنند؛ بدین ترتیب آن‌ها می‌توانند پیام‌هایی ارسال کنند تا همه مشترکان‌شان آن‌ها را مطالعه کنند.
اما آنچه برای آن‌ها تحت عنوان امکان Premium فراهم می‌شود، دسترسی به تعاملات (چه به‌صورت مکالمه و چه به‌صورت تراکنش) با مشتریان فردی از طریق این اپلیکیشن است. در بریتانیا، این امکانات در مراحل ابتدایی خود است، اما مثلاً در شهر بنگلور هند، شما حالا می‌توانید از طریق واتساپ بلیت اتوبوس بخرید و صندلی خود را انتخاب کنید.
« اگر شما کاربر هستید، و پولی نمی‌پردازید، پس این احتمال وجود دارد که شما محصول باشید»
نیکیلا سرینیواسان، معاون پیام‌رسانی تجاری متا دراین‌باره گفت: «اگر همه این موارد را درست انجام دهیم، چشم‌انداز ما انجام یک کسب‌وکار است. مشتری باید بتواند کارها را به‌درستی در یک تاپیک چت انجام دهد؛ یعنی اینکه اگر می‌خواهید بلیت رزرو کنید، یا پرداختی انجام دهید، باید بتوانید این کار را بدون ترک تاپیک چت خود انجام دهید و بعدازآن به دیگر مکالمات زندگی‌تان برگردید.»
کسب‌وکارها حالا می‌توانند انتخاب کنند تا برای لینکی که یک چت جدید واتساپ را مستقیماً از یک تبلیغ آنلاین در فیس‌بوک یا اینستاگرام به یک حساب شخصی متصل می‌کند، پرداخت کنند. خانم سرینیواسان معتقد است که همین به‌تنهایی، حالا برای غول فناوری چند میلیارد دلار ارزش دارد.
بررسی خط‌مشی دیگر پلتفرم‌ها
سایر برنامه‌های پیام‌رسان البته مسیرهای مختلفی را طی کرده‌اند. سیگنال، پلتفرمی که به دلیل پروتکل‌های امنیتی پیام‌هایش که ازنظر صنعتی استاندارد هستند، به شهرت رسیده یک سازمان غیرانتفاعی است و ادعا دارد که هرگز از سرمایه‌گذاران پول نگرفته است (برخلاف برنامه تلگرام که به سرمایه‌گذاران متکی است).
سیگنال اما از طریق کمک‌های مالی که شامل تزریق ۵۰ میلیون دلاری پول نقد از سوی برایان اکتون، یکی از بنیان‌گذاران واتساپ، در سال ۲۰۱۸ انجام شده، به مسیرش ادامه می‌دهد. مردیث ویتاکر، رئیس این کمپانی پارسال در یک پست وبلاگ نوشت: «هدف ما این است که تا حد امکان از حمایت کامل اهداکنندگان کوچک برخوردار شویم. آن‌هم با تکیه بر تعداد زیادی از مشارکت‌های متوسط از سوی افرادی که به سیگنال اهمیت می‌دهند.»
Discord برنامه پیام‌رسانی دیگری است که عمدتاً توسط گیمرهای جوان استفاده می‌شود؛ این برنامه یک مدل ثبت‌نام رایگان به نام freemium دارد ولی برای برخورداری از ویژگی‌های اضافی، مثل دسترسی به بازی‌ها، باید هزینه کنید. به‌علاوه عضویت پولی به نام Nitro، مزایایی مثل پخش ویدئو باکیفیت بالا و ایموجی‌های سفارشی را به همراه خواهد داشت که اشتراک ماهیانه آن ۹.۹۹ دلار است.
شرکت سازنده اسنپ چت، تعدادی از این مدل‌ها را ترکیب کرده و دارای تبلیغات است. آن‌ها از آگوست ۲۰۲۴، حدود ۱۱ میلیون مشترک دارند که حق عضویت پرداخت می‌کنند و درعین‌حال عینک‌های واقعیت افزوده‌ای به نام عینک اسنپ چت را می‌فروشند. این شرکت ترفند دیگری هم دارد؛ طبق گزارش سایت فوربز، اسنپ بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳، تنها از طریق بهره نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار درآمد داشته ولی منبع اصلی درآمد اسنپ از تبلیغاتی است که بیش از ۴ میلیارد دلار در سال برایشان به ارمغان می‌آورد.
شرکت Element مستقر در بریتانیا، دولت‌ها و سازمان‌های بزرگ را به استفاده از سیستم پیام‌رسانی امن خود ترغیب می‌کند. مشتریان این پلتفرم از فناوری آن استفاده می‌کنند اما خودشان آن را روی سرورهای خصوصی خود اجرا می‌کنند. متیو هاجسون، یکی از بنیان‌گذاران المنت اعلام کرده که این شرکت ۱۰ ساله با درآمد میلیونی دورقمی‌اش حالا نزدیک به سودآوری است.
او معتقد است محبوب‌ترین مدل کسب‌وکار برای برنامه‌های پیام‌رسان، همان مدل محبوب دیجیتالی همیشگی یعنی تبلیغات است. هاجسون دراین‌باره گفته: «اساساً خیلی از پلتفرم‌های پیام‌رسان، تبلیغات را با نظارت بر کارهایی که مردم انجام می‌دهند و افرادی که با آن‌ها گفتگو می‌کنند مشخص کرده و سپس آن‌ها را با بهترین تبلیغات هدف قرار می‌دهند.»
ایده این است که حتی اگر رمزگذاری و ناشناس بودن وجود داشته باشد، برنامه‌ها برای کسب اطلاعات زیادی درباره کاربرانشان، نیازی به دیدن محتوای واقعی پیام‌هایی که به اشتراک گذاشته می‌شوند ندارند. آن‌ها با کسب این اطلاعات، می‌توانند از داده‌هایشان برای فروش تبلیغات استفاده کنند.
هاجسون در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: «این یک داستان قدیمی است؛ اگر شما کاربر هستید، پولی نمی‌پردازید، پس این احتمال وجود دارد که شما محصول باشید.»
