ماجرای ساخت خانۀ بروجردی‌ها با داستانی عاشقانه گره خورده و این نکته‌ای است که شکوه و زیبایی این خانه را در نظر بازدیدکنندگان دوچندان می‌کند؛ ماجرای عاشقانه‌ای که انگار در سرتاسر اجزای خانه رسوخ کرده و رنگی از شور و شگفتی به تک تک عناصر آن بخشیده است.
ماجرای ساخت خانه
ماجرای این خانه از آنجا آغاز شد که فرزند سیدحسن نطنزی (از بازرگانان نطنزی مقیم کاشان که به خاطر سفرهای متعددش به بروجرد به «بروجردی» معروف شده بود)، دل در گرو عشق دختر سیدجعفر طباطبایی، یکی از بزرگ‌ترین تاجران فرش آن دوران بست. سیدجعفر که خود در خانه‌ای باشکوه (معروف به خانه طباطبایی‌ها) زندگی می‌کرد، برای موافقت با این ازدواج، شرطی گذاشت: داماد باید خانه‌ای در حد و اندازه خانه طباطبایی‌ها بسازد.
سیدحسن شرط را پذیرفت و به کمک استاد علی مریم کاشانی، معمار برجسته آن زمان، ساخت خانه را آغاز کرد. این فرایند 18 سال به طول انجامید. ابتدا پس از 7 سال، حیاط اندرونی به اتمام رسید و زوج جوان در آن ساکن شدند. اما تالار اصلی و سایر بخش‌های بنا تا 11 سال بعد تکمیل نشد. در نهایت، 18 سال پس از ازدواج پسر سیدحسن و دختر سیدجعفر، شاهکاری به نام خانه بروجردی‌ها متولد شد؛ بنایی که امروزه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی کاشان و یکی از نمادهای مسحورکنندۀ معماری ایرانی-اسلامی محسوب می‌شود.
ویژگی‌های معماری و تزئینات
خانه بروجردی‌ها با مساحتی حدود 1700 متر مربع و زیربنای 1000 متر، دارای بخش‌های مختلفی از جمله اندرونی، بیرونی، تابستان‌نشین، زمستان‌نشین، آشپزخانه، حیاط‌های سرپوشیده، هشتی، راهرو و زیرزمین‌های بزرگ است. این بنا دو ورودی اصلی و فرعی دارد و در بخش جنوبی آن، سردابی سه‌طبقه تعبیه شده است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این خانه، بادگیرهای قرینه و کلاه‌فرنگی زیبای آن است که علاوه بر عملکرد تهویه‌ای، جلوه‌ای خاص به معماری بنا بخشیده‌اند. همچنین دیوارهای خانه با نقوش اصیل ایرانی و تزئینات ظریفی آراسته شده که هنر گچ‌بری و نقاشی آن زیر نظر صنیع‌الملک از هنرمندان برجسته دوران قاجار انجام شده است.
اقلیم و طراحی هوشمندانه
با توجه به اینکه کاشان شهری کویری با تابستان‌های گرم است، در معماری این بنا تدابیری اندیشیده شده که دما را متعادل نگه دارند. بادگیرهای مرتفع و سرداب‌های عمیق باعث جریان یافتن هوای خنک در فضای داخلی می‌شوند. همچنین استفاده از مصالحی چون خشت خام و آجر، به تنظیم دمای خانه در فصول مختلف کمک کرده‌اند.
بنابراین خانه بروجردی‌ها نه تنها از نظر زیبایی، بلکه از لحاظ فنی نیز شاهکاری از معماری سنتی ایران محسوب می‌شود. این بنا ترکیبی از اصالت و هنر است که در هر گوشه آن داستانی از فرهنگ، تمدن و عشق نهفته است.
به پاس این ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد، این خانه در سال‌های 2015 و 2016 به عنوان یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری توسط یونسکو انتخاب شد.
