راهنماتو- ساختار اجتماعی، مجموعه‌ای از نهادهای اجتماعی و الگوهای روابط نهادی‌شده است که با همدیگر جامعه را شکل می‌دهند. ساختار اجتماعی هم محصول تعاملات اجتماعی است و هم به طور مستقیم این تعاملات را شکل می‌دهد.
به گزارش راهنماتو، مشاهده‌گر اگر آموزش ندیده باشد نمی‌تواند ساختارهای اجتماعی را بی‌واسطه شناسایی کند اما این ساختارها همیشه وجود دارند و روی همه ابعاد تجربه‌های انسانی در جامعه اثر می‌گذارند.
در این مقاله با راهنماتو همراه باشید تا با زبانی ساده به شما توضیح بدهیم که ساختار اجتماعی چطور در سه سطح کلان، میانه و خرد در یک جامعه عمل می‌کند:
ساختار اجتماعی: سطح کلان جامعه
وقتی جامعه‌شناسان اصطلاح «ساختار اجتماعی» را استعمال می‌کنند، عموما به نیروهای اجتماعی در سطح کلان شامل نهادهای اجتماعی و الگوهای روابط نهادی‌شده ارجاع می‌دهند.
بزرگ‌ترین نهادهای اجتماعی که جامعه‌شناسان تاکنون شناسایی کرده‌اند شامل نهاد خانواده، مذهب، آموزش، رسانه، قانون، سیاست و اقتصاد است.
این نهادها به عنوان نهادهای مجزایی شناخته می‌شوند که با هم پیوند و وابستگی درونی دارند و در کنار یکدیگر به شکل دادن ساختار اجتماعی فراگیر جامعه کمک می‌کنند.
این نهادها تعیین می‌کنند که چگونه با دیگران روابط اجتماعی برقرار کنیم و وقتی در مقیاس کلان به آن‌ها نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که الگوهای روابط اجتماعی ما را خلق می‌کنند. مثلا، نهاد خانواده افراد را بر مبنای روابط و نقش‌های اجتماعی متمایز شامل نقش پدر، مادر، پسر، دختر، همسر و شوهر سازماندهی می‌کند و معمولا این روابط سلسله‌مراتبی نیز دارند که باعث می‌شود قدرت هر فردی در این نهاد با فرد دیگر تفاوت داشته باشد. مذهب، آموزش، قانون و سیاست نیز به همین منوال هستند.
این حقایق اجتماعی ممکن است در نهادهایی مثل رسانه یا اقتصاد وضوح کم‌تری داشته باشند، اما در آن‌ها هم حاکم‌اند. در این نهادها نیز سازمان‌ها و افرادی هستند که نسبت به دیگران قدرت بیش‌تری دارند که باعث می‌شود در رخدادهایی که در درون این نهادها به وقوع می‌پیوندد نقش تعیین‌کننده‌تری داشته باشند؛ بنابراین این افراد در جامعه نیز قدرت بیش‌تری دارند.
نمونه‌ای از جامعه طبقاتی مصر باستان است که در رأس هرم فرعون قرار دارد و به ترتیب دولتمردان، سربازان، کاتبان، تجار، هنرمندان، کشاورزان و بردگان در طبقات پایین‌تر جای می‌گیرند.
پس بدیهی است که این افراد و سازمان‌هایشان نیروهایی هستند که به زندگی همه ما ساختار و شکل می‌دهند. شکل سازماندهی و عملکرد این نهادهای اجتماعی در هر جامعه‌ای به سایر ساختارهای اجتماعی از جمله طبقات اجتماعی-اقتصادی شکل می‌دهد. این طبقات صرفا ناشی از تفاوت طبقه اقتصادی نیست بلکه به واسطه نژادگرایی، جنسیت‌گرایی و سایر اشکال تعصب و تبعیض نیز ایجاد می‌شود.
در یک جامعه به شدت چندطبقه صرفا تعداد قلیلی از افراد کنترل ثروت و قدرت را در دست دارند ـ مثلا در طول تاریخ مردان سفیدپوست چنین نقشی را در ایالات متحده داشته‌اند ـ درحالیکه اکثریت سهم اندکی از ثروت و قدرت را در اختیار دارند.
حال اگر نژادپرستی در هسته اصلی نهادهایی مثل آموزش، قانون و سیاست باشد، بدیهی است که ساختار اجتماعی نیز به صورت نظام‌مند جامعه‌ای نژادپرست می‌شود. همین را می‌توانیم در مورد وجود تعصبات جنسیتی و جنسی نیز بگوییم.
شبکه‌های اجتماعی: سطح میانه
همان نهادهای اجتماعی و روابط اجتماعی نهادی‌شده کلانی که قبلا توضیح دادیم، می‌توانند به شبکه‌های اجتماعی‌ای شکل دهند که درواقع سطح میانه ـ بین کلان و خرد ـ ساختارهای اجتماعی را شکل می‌دهند.
مثلا سیستم نژادپرستی (به عنوان سطح کلان ساختار اجتماعی) می‌تواند باعث جداسازی افراد در درون یک جامعه شود که درنتیجه به اشکالی از شبکه‌های همگن نژادی شکل می‌دهد. امروز در جامعه آمریکا اغلب سفیدها شبکه‌های اجتماعی کاملا سفیدپوست دارند.
شبکه‌های اجتماعی ما نمودی از طبقات اجتماعی ما نیز هستند که در آن‌ها روابط بین افراد به واسطه تفاوت طبقاتی، تفاوت در سطح تحصیلات و تفاوت در سطح ثروت ساختار می‌یابد. متعاقبا، شبکه‌های اجتماعی به مثابه نیروهای ساختاردهنده‌ای عمل می‌کنند که مسیر زندگی ما و نتایج آن را از طریق حاضر یا غایب کردن فرصت‌های خاص و پرورش نوع خاصی از هنجارهای تعاملی و رفتاری شکل می‌دهند. درواقع مسیر زندگی ما تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی‌ای قرار می‌گیرد که ما در آن‌ها رشد و نمو می‌کنیم.
ساختار اجتماعی: در سطح خرد و روزمره
ساختارهای اجتماعی در سطح خرد در تعاملات روزمره ما با یکدیگر مشاهده می‌شود. ساختارهای اجتماعی خرد به تعاملات ما در درون نهادهایی مثل خانواده و آموزش شکل می‌دهد و در تفکرات نهادی‌شده ما درباره جنسیت، نژاد و روابط جنسی حضور دارد که باعث می‌شود ما انتظارات خاصی از دیگران داشته باشیم و توقع داشته باشیم آن‌ها نیز انتظارات خاصی از ما داشته باشند و بر همین اساس به اشکال خاصی با دیگران تعامل برقرار می‌کنیم.
نتیجه‌گیری
ساختار اجتماعی از نهادهای اجتماعی و الگوهای روابط نهادی‌شده شکل گرفته اما می‌توانیم آن را در شبکه‌های اجتماعی‌ای که ما را به هم پیوند می‌دهند و نیز در تعاملاتی که زندگی روزمره ما را تشکیل می‌دهند، مشاهده کنیم.
