نام برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۲۴ روز جمعه ۱۱ اکتبر در اسلو اعلام خواهد شد. اما این جایزه اصولا به چه کسی داده می‌شود و روند گزینش برنده چگونه است؟
چه کسی می‌تواند برنده شود؟
طبق وصیت صنعتگر سوئدی آلفرد نوبل، مخترع دینامیت و بنیانگذار جایزه نوبل، این جایزه باید به فردی تعلق گیرد که «بیشترین یا بهترین تلاش را برای تقویت دوستی بین ملت‌ها، حذف یا محدود ساختن ارتش‌های رسمی و دائمی و برگزاری و ترویج کنگره‌های صلح انجام داده باشد.»
هزاران نفر می‌توانند نامزدها را پیشنهاد دهند، از جمله اعضای دولت‌ها و پارلمان‌ها، رؤسای دولت‌های فعلی، اساتید دانشگاه در رشته‌های تاریخ، علوم اجتماعی، حقوق و فلسفه، و برندگان پیشین جایزه صلح نوبل.
امسال ۲۸۶ نامزد معرفی شده‌اند، اگرچه سیاهه کامل نام‌های معرفی شده به مدت ۵۰ سال مخفی خواهد ماند.
یکی از محبوب‌ترین نامزدها در میان واجدان شرایط امسال، الکسی ناوالنی، مخالف روسی بود که در فوریه در بازداشت درگذشت. اما جایزه نوبل صلح نمی‌تواند به او تعلق بگیرد، چون این جایزه فقط به افراد زنده داده می‌شود.
یکی دیگر از نامزد‌های مورد علاقه شرط‌بندان، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین است، اما او نیز به دلیل اینکه رهبر یک کشور در حال جنگ است، احتمالاً انتخاب نخواهد شد.
چه کسی تصمیم می‌گیرد؟
کمیته نوبل نروژ شامل پنج نفر که توسط پارلمان نروژ منصوب شده‌اند، داور اصلی برای تعیین و اعلام برنده جایزه است. اعضای کمیته اغلب سیاستمداران بازنشسته هستند، اما همیشه این گونه نیست. رئیس فعلی این کمیته، رئیس شاخه نروژی انجمن قلم، یک گروه مردم‌نهاد مدافع آزادی بیان است.
همه اعضا توسط احزاب سیاسی نروژ معرفی می‌شوند و انتصاب آنها منعکس‌کننده توازن قدرت در پارلمان نروژ است.
چگونه تصمیم می‌گیرند؟
نامزدها حداکثر تا ۳۱ ژانویه معرفی می‌شوند. اعضای کمیته تا نخستین زمان برگزاری جلسه‌شان در فوریه فرصت دارند نامزد‌های خود را معرفی کنند.
پس از بحث در مورد نامزدها، یک فهرست کوتاه تهیه می‌شود. کارنامه و فعالیت هر نامزد توسط گروهی از مشاوران دائمی و دیگر کارشناسان بررسی و ارزیابی می‌شود.
اعضای کمیته حدوداً ماهی یک‌بار برای بحث در مورد نامزدها با هم دیدار می‌کنند و در جلسه آخر کمیته که معمولاً در اوایل اکتبر است، آنها تصمیم نهایی خود را می‌گیرند. کمیته به دنبال اجماع یا توافق جمعی در انتخاب خود است. اگر اعضا به توافق نرسند، آن گاه تصمیم با رأی اکثریت گرفته می‌شود.
آخرین باری که یکی از اعضای کمیته در اعتراض به تصمیم گرفته شده استعفا داد، در سال ۱۹۹۴ بود، زمانی که جایزه مشترکا به یاسر عرفات، رهبر فلسطینی و شیمون پرز و اسحاق رابین از اسرائیل داده شد.
چه کسی نامزد می‌شود؟
سیاهه کامل نامزدها مخفی نگه داشته می‌شود، اما معرفی‌کنندگان می‌توانند نام‌ها را افشا کنند. از جمله نامزد‌هایی که امسال معرفی و نام آنها اعلام شده، آژانس پناهندگان سازمان ملل، پاپ فرانسیس و طبیعت‌شناس بریتانیایی دیوید اتنبرو هستند.
کارشناسانی که این جایزه را دنبال می‌کنند، می‌گویند که ممکن است جایزه امسال به آژانس پناهندگان فلسطینی سازمان ملل، اونروآ، دیوان بین‌المللی دادگستری یا آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد تعلق گیرد.
برنده چه چیزی دریافت می‌کند؟
یک مدال، یک دیپلم، ۱۱ میلیون کرون سوئدی (۱.۱ میلیون دلار) و توجه فوری جهانی.
دزموند توتو، اسقف اهل آفریقای جنوبی و برنده جایزه در سال ۱۹۸۴ گفته بود که برنده شدن جایزه نوبل یک شمشیر دولبه است. او گفت: «یک روز کسی به حرف‌هایم گوش نمی‌داد، اما روز بعدش، من یک پیامبر شدم.»
این جمله در زندگی‌نامه رسمی او نقل شده است.
زمان اعلام و مراسم چه وقت است؟
اعلامیه در ساعت ۱۱ به وقت اروپای مرکزی (۹ به وقت گرینویچ و ۱۲ و نیم به وقت تهران) روز جمعه ۱۱ اکتبر در مؤسسه نوبل نروژ در اسلو، توسط رئیس کمیته نوبل نروژ، یورگن واتنه فریدنس، اعلام خواهد شد.
مراسم در تالار شهر اسلو در تاریخ ۱۰ دسامبر، سالگرد مرگ آلفرد نوبل، برگزار خواهد شد.
