پاکیزگی و نظافت، چه در دوران رواج دین زرتشتی در ایران و چه در دوران اسلام آوردن مردم ایران، بخشی از مذهب و آیین زندگی روزمره این سرزمین بوده و به همین‌خاطر حمام‌ها، همیشه بخشی از زندگی مردم بوده‌اند. بقایای زیادی از حمام‌های قدیمی در ایران پیدا می‌شود. حمام‌ها چنان زیاد و فراوانند که تعداد زیادی از آنها، از یکی دو سده پیش همچنان پابرجا هستند. البته دیگر خبری از فوته و لنگ و آب داغ خزینه‌ها نیست و تعداد زیادی از آنها به موزه‌ها تبدیل شده‌اند. برخی از حمام‌ها، تزیینات بی‌نظیری دارند و اصلا این سؤال پیش می‌آید که نکند واقعا از اول هم باید با این معماری، زیبایی و منحصر به‌فرد بودن موزه می‌شدند و بی‌دلیل محلی برای کیسه‌کشی و شوخ برگرفتن بوده‌اند. هرچه که باشند، بخشی از میراث فرهنگی غنی این سرزمین هستند، با معماری و تزئینات خاص‌شان که گواهی بر جایگاه مهم آنها در زندگی روزمره مردم بوده است. اولین بار در چنین روزی در سال ۱۳۲۲ شهرداری نرخ رسمی گرمابه‌ها را تعیین کرد و پیش از آن، نرخ مشخصی نداشت و سلیقه‌ای بود.
فین کاشان؛ مشهد امیر
مجموعه باغ فین که ۲حمام کوچک و بزرگ دارد، در کاشان قرار دارد. قدمت یکی از ۲حمام به دوره صفویه و دیگری به دوره قاجار برمی‌گردد. دالان‌ها و حوضچه‌ها، معماری زیبایی دارند. اما حمام فین، شهرت خود را مدیون امیرکبیر است که سرانجام شومش در ۱۲۳۰خورشیدی در همین حمام رقم خورد. فین به‌خاطر کشته‌شدن امیرکبیر به دستور ناصرالدین‌شاه، شهرتی تاریخی دارد و همیشه پر از توریست است.
وکیل شیراز؛ هدیه سلطان
از نام این حمام معلوم است که به دوره زندیه برمی‌گردد و هدیه کریم‌خان زند است؛ کسی که خود را شاه نمی‌دانست و وکیل‌الرعایا می‌خواند. او واقعا هم به فکر مردم بود و مجموعه‌ای از بناهای ماندگار ازجمله همین حمام و بازار معروف را به مردم هدیه کرد. حمام وکیل بزرگ، زیبا و دیدنی است و این روزها به موزه فرش تبدیل شده است.
شیخ بهایی اصفهان؛ شاهکار مهندسی
حمام شیخ بهایی، شهرتی افسانه‌ای در میان مردم دارد و احتمالا شما هم شنیده‌اید که فقط با یک شمع گرم می‌شده است. این موضوع البته اغراق‌آمیز به‌نظر می‌رسد اما واقعیت این است که شیخ بهایی، دانشمند و حکیم دوره صفوی، چنان استادانه و بهینه این سازه را طراحی و مهندسی کرده که سازه‌ای بی‌نظیر به شمار می‌رود. با وجود این، سال‌ها وضع چندانی نداشت و در سال‌های اخیر به آن رسیدگی جدی‌ای می‌شود.
گنجعلی‌خان کرمان؛ حمام جهانی
کمتر حمامی در ایران است که مثل گنجعلی‌خان، شهرتی جهانی داشته باشد. این حمام به دستور گنجعلی‌خان، حاکم دوره شاه‌عباس صفوی در کرمان ساخته شد و بخشی از پروژه عظیم شهرسازی، شامل مسجد، میدان و بازار است. سر در آن از خطاطی‌های دوره صفویه تزیین شده و سازه و تزییناتش، چنان باشکوه و ظریف است که شهرتی جهانی برایش رقم زده است. این حمام در حال حاضر موزه مردم‌شناسی است.
گنجعلی‌خان کرمان؛ حمام جهانی
کمتر حمامی در ایران است که مثل گنجعلی‌خان، شهرتی جهانی داشته باشد. این حمام به دستور گنجعلی‌خان، حاکم دوره شاه‌عباس صفوی در کرمان ساخته شد و بخشی از پروژه عظیم شهرسازی، شامل مسجد، میدان و بازار است. سر در آن از خطاطی‌های دوره صفویه تزیین شده و سازه و تزییناتش، چنان باشکوه و ظریف است که شهرتی جهانی برایش رقم زده است. این حمام در حال حاضر موزه مردم‌شناسی است.
